از دیرباز مردم ایران علاقه‌ی خاصی به شخصی که سید است داشتند. اشخاصی که سید هستند گویی دارای شناسنامه معتبرتری نسبت به بقیه افراد هستند و حرفشان مانند ریش سفیدان مورد تایید بوده است. اما افراد « سید » دارای چه ویژگی‌هایی هستند که اعتماد عمومی در مورد آنها بیشتر است؟
افرادی مانند سید حسین نعمتی که هم بنیانگذار خیریه است و هم در اقتصاد دستی بر آتش دارد و هم دارای اقبال عمومی و اعتماد عمومی است، دارای چه ویژگی‌های فردی است؟
مسلماً بخشی از این اعتماد و اقبال جامعه به افرادی که دارای لقب « سید » هستند مانند حاج سید حسین نعمتی به دلیل شخصیت فردی آنهاست و بخش دیگر نیز به همین لقب برمی‌گردد.
معنای لغوی کلمه‌ی سید چیست؟
تعریف کلمه‌ی سید: سید در لغت عرب در اصل «سَیوِد» (بدون تعلیل) بوده و در معنای سرور و بزرگ.
در فرهنگ لغت دهخدا، سید به معنای پیشوا و مهتر قوم و سردار معنا شده است.
در لغت‌نامه‌های دیگر و فرهنگ عامه به عنوان هر یک از اولاد حضرت رسول و حضرت علی (ع) و فاطمه (س) گفته شده است.
در کتاب نفحات الأخبار از امام علی (ع) روایت شده است که فرمودند:
«از پیامبر(ص) شنیدم که فرمود جبرئیل نازل شد عرض کرد یا رسول اللَّه خداوند برای هر چیزی از موالید ثلاث (جماد، نبات و حیوان) و برای همه موجودات سیّدی قرار داده است که بزرگ آنها باشد. «جعل اللَّه لکل شئ سیّداً». »
مانند:
- سید السادات: ذات باری تعالی جلاله
- سید اولاد آدم: حضرت محمد(ص)
- سید الاوصیاء: علی(ع).
- سیده نساءالعالمین: حضرت فاطمه زهرا(س)
- سید شباب اهل الجنّه : حضرت امام حسن و امام حسین(ع)
- سید اهل فارس: سلمان فارسی
- سید حبشه: بلال حبشی
- سید ملائکه: جبرئیل
- سید بقاع ومکان‌ها : مکه معظمه
بنابراین، احترام و شخصیّت سادات بخاطر همان نسبتی است که با بزرگترین شخصیّت عالم انسانیت یعنی پیغمبر اسلام (ص) دارند و در کلام پیامبر (ص)، «سادات» خاندان پیامبر معرفی شده است.
قال رسول اللَّه (ص): انا سید ولد آدم و علی سید العرب. یعنی : من سید و آقای اولاد حضرت آدم هستم و علی آقا و سید عرب است.
و الحسن و الحسین سیّدا شباب اهل الجنّه و امام حسن و امام حسین آقا و سید جوانان اهل بهشت هستند . (از کتاب کنزالعمال، ج ۱، ص ۴۰۰ )
سید به چه کسانی گفته می‌شود؟
در تعریف عامه از این عنوان برای معرفی خاندان پیامبر و فرزندان و نوادگان آنها از عامه‌ی مردم استفاده می‌شود. اما برای ارائه‌ی تعریف جامع‌تر باید به این سوالات پاسخ دهیم:
آیا همه‌ی سادات از نسل پیامبر‌اند؟
خیر، عنوان سید بر مردان و زنانی که نسبشان به هاشم بن عبد مناف (پدر عبدالمطلب، پدر بزرگ پیامبر که بزرگ خاندان قریش)، می‌رسد اطلاق می‌شود. بنابراین تمامی خاندان بنی هاشم، مانند عمو‌های پیامبر از ابوطالب، حمزه و عباس (که سلسله‌ی بنی عباس از او بنیان گرفت) سید هستند.
در بین شیعیان کدام سادات شناخته شده‌تر هستند؟ فرزندان علی (ع) از حضرت فاطمه (س). پسران: حسن (ع)، حسین (ع) و محسن (ع) و دختران: زینب (س) و ام کلثوم (س)..
چون پیامبر فرزند پسری نداشت نسل آن حضرت از طریق حضرت فاطمه (س) ادامه پیدا می‌کند و چون نسل پیامبر بیشتر مورد توجه است از بقیه تقسیمات معروف‌تر است.
به نسل امام حسن و امام حسین (ع) به دو شاخه سادات حسنی و سادات حسینی گفته می‌شود.
فرزندان علی از دیگر همسران
۳ فرزند پسر او در ابتدا محمد حنفیه از خوله دختر قیس، عباس بن علی از ام البنین و عمر بن علی از صهباء ثعلبیه است که به فرزندان و نوادگان این پسرها سادات علوی می‌گویند. چون از نسل امام علی (ع) هستند.
منشاء سادات در ایران از چه زمانی و به چه دلیلی بوده‌است؟
پس از ورود اسلام به ایران در قرن اول هجری اولین گروه بنی هاشم به ایران آمدند درطی قرون دوم و سوم این مهاجرت‌ها شدت گرفت و در دوره‌ی صفویه باز عده‌ی دیگری به ایران آمدند که از دلایل آن می‌توان:
جور امویان و ظلم حجاج یوسف
در زمان حکومت امویان خاندان پیامبر به دلیل اینکه خطر اصلی برای حکومت محسوب می‌شدند مورد ظلم و ستم آنان قرار می‌گرفتند و عده‌ای سیادت خود را پنهان کردند و عده‌ی دیگر مجبور به مهاجرت شدند.
جذب نیرو برای ایجاد حکومت (عباسیان، علویان)
با توجه به اینکه درهنگام نشر اسلام در عصر حکومت عمر، سلمان فارسی جلودار سپاه بود و در زمان تشکیل حکومت عباسی ایرانیان نقش قابل توجهی در به قدرت رساندن خاندان بنی عباس داشتند، در ورود هرچه بیشتر سادات به ایران تأثیر گذار بود که در ادامه حکومت علویان در ایران شکل گرفت.
ولایت عهدی امام رضا (ع)
امام رضا (ع)، در دوران حکومت هارون و در ایام ولایت عهدی خود، در طی نامه‌ای از سادات مدینه دعوت کرد که به ایران بیایند. حضور حضرت معصومه (س) همراه با دیگر برادران و خواهرانش و ورود عده‌ای دیگر از سادات در دوران ولایت عهدی امام رضا (ع) بود.
هر چند بعد از مدتی هارون پیمان خود را شکسته و امام رضا (ع) را مسموم و به شهادت می‌رساند.
تغییر مذهب
در زمان حکومت صفویه شاه اسماعیل دستور تغییر مذهب از سنی به تشیع را داد و علمای دین تشیع را از شام و لبنان به ایران دعوت کرد که سبب ورود عده‌ی دیگری از سادات به ایران شد. از دیگر مناطقی که سادات در طی قرون به آنجا مهاجرت کرده‌اند آسیای صغیر، یمن، شام و شمال آفریقا بوده است.
از نشانه‌های شناخت سادات در طول تاریخ چه بوده است؟
در قرون گذشته سادات را به واسطه‌ی موارد زیر می‌شناختند:
- داشتن شجره نامه
- دیوان نقابت
دیوان نقابت سادات در در سال ۲۵۱ق و دوره‌ی حکومت مستعین عباسی با مهر و امضای او تأسیس شد و جزء آئینها و تشکیلات رسمی حکومت عباسی شد. این دایره برای ثبت نام سادات، اداره و پرداخت بعضی وجوه شرعی به آنان تشکیل شد.
داشتن موهای بافته در دو طرف صورت
در یکی از حکایات کتاب گلستان سعدی به داشتن موی بافته توسط جهاندیده‌ای که قصد داشت خود را علوی معرفی کند اشاره شده است. که نشان از مرسوم بودن این نشان در بین سادات بوده است.
روایاتی درخصوص عمامه‌ی سیاه
درباره استفاده از عمامه سیاه گزارش‌هایی موجود است از جمله:
از نظر دینی، استفاده سادات از عمامه سیاه، به پیروی از جد بزرگوارشان حضرت رسول اکرم (ص) است.
امام صادق(ع) فرمودند: «آن روز که پیامبر(ص) مکه را فتح کرد و به مسجدالحرام داخل شد عمامه سیاه بر سر داشت. »
روایت شده امام زین العابدین(ع) در حالی که عمامه سیاه بر سر داشت وارد مسجد شد.
تاریخچه لباس سبز
در کتاب تاریخ بیهقی آورده شده که مامون هنگامی که امام رضا (ع) را به ولایت عهدی برگزید به سال ۲۰۸ ق در هنگام ورود حضرت دستور داد جامه‌های سیاه را که شعار عباسیان است را بردارند و جامه‌ی سبز که نشان علویان است بپوشند و اینکه نقیبان فقط به افراد سید اجازه پوشیدن لباس سبز را می‌دادند تا در میان مردم شناخته شوند. همه از اختصاص این رنگ به سادات از زمان‌های گذشته دارد.
در ایران سادات با چه تقسیماتی شناخته می شوند؟
با توجه به اینکه سادات از خاندان بنی هاشم هستند اما تقسیمات دیگری نیز برای شناخت بهتر خانواده‌های خاندان بنی هاشم وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره شده است:
- سادات محمدی یا محمدیان ( این سادات از نسل محمد اکبر معروف به حنفیه (۱۶ – ۸۱ ق) هستند.)
- سادات حسنی ( از نسل امام حسن (ع) )
- سادات حسینی ( از نسل امام حسین (ع) )
- سادات موسوی ( فرزندان و نوادگان امام موسی کاظم (ع) )
- سادات رضوی ( خاندان منسوب به امام رضا (ع) )
- سادات هاشمی ( به فرزندان ابوطالب (عموی پیامبر) از نسل عقیل و جعفر گفته می‌شود. )
- سادات طباطبایی ( نسب خود را به حسن بن علی (ع) می‌رسانند. عنوان طباطبایی به ابراهیم طباطبا منسوب است. طباطبا یکی از اصحاب امام جعفر صادق و راویان حدیث او بوده است. )
- سادات سجادی (افطسی) (به نوادگان امام سجاد (ع) که در این جا به حسن افطس اشاره دارد. )
- سادات مرعشی ( سادات مرعشی یا آل مرعش، سلسله‌ای از سادات هستند که نسب خود را به علی المرعش نواده امام زین‌العابدین می‌رسانند. )
- سادات عبدالوهابیه ( سادات عبدالوهابیه نسب خود را به امیر سراج‌الدین عبدالوهاب تبریزی از نوادگان حسن بن علی (امام دوم شیعیان) می‌رسانند و در آذربایجان، به خصوص در تبریز ساکن هستند که سادات وهابی، سادات وهابیه، سادات عبدالوهابیه خوانده می‌شوند. )
- سادات کیایی ( سادات کیا از نسل امام علی بن الحسین زین العابدین (ع) هستند که نیاکان آنها به گیلان مهاجرت کردند. )
- و از دیگر سادات می‌توان به سادات عربشاهی و بیهقی که در شمال خراسان از جمله سبزوار و بیهق هستند نام برد. در حدود قرن نهم هجری در زمان حکومت تیمور عده‌ای از سادات بیهقی به شبه قاره‌ی هند مهاجرت کرده‌اند.
- سادات میر ( از نوادگان حسین الاصغر بن الامام علی بن الحسین الشهید هستند. این طایفه در زمان حکئمت صفویان به ایران مهاجرت کردند. )
- در کشور عراق ساداتی هستند که خود را از نسل حضرت عباس می‌دانند.
علاقه مندان به کسب اطلاعات بیشتر در مورد واژه سید می‌توانند به سایت همایش غدیر به آدرس www.bonyanghadir.com مراجعه کنند.
انتشار محتوا: اخبار رسمی
