به گزارش روزپلاس، انور خامهای، نویسنده، پژوهشگر، فعال سیاسی کهنهکار و آخرین بازماندهی گروه مشهور «۵۳ نفر» که در سالهای ابتدایی تشکیل «حزب تودهی ایران» از رهبران آن بود، غروب سهشنبه ۲۹ آبان در صدودوسالگی درگذشت.
او فرزند شیخ یحیی کاشانی خامهای، روحانی و روزنامهنگار برجسته و از بنیانگذاران جنبش مشروطه بود. پسر هم پا در راه پدر گذاشت؛ در دوران حکومتی دیگر، با نسلی دیگر و با آرمانی دیگر.
انور ۲۹ اسفند سال ۱۲۹۵ در تهران به دنیا آمد. وقتی ۱۳ سالش بود پدرش را از دست داد. او در ششسالگی به دبستان رفت اما بخاطر ابتلا به بیماری، تحصیلش را تا کلاس چهارم در خانه ادامه داد. بعد از اتمام دبیرستان در سال ۱۳۱۳ در دانشکدهی صنعتی در رشتهی مهندسی شیمی پذیرفته و مشغول تحصیل شد.
دوران دانشجویی انور خامهای برای او دورانی سرنوشتساز بود. او به سرعت با رفقایی جفت شد که مخالف دیکتاتوری رضاشاهی بودند. مدتی بعد در سال ۱۳۱۶ آنها توسط حکومت بازداشت و در «قصر» زندانی شدند که به «۵۳ نفر» معروف شدند. رفقایش همین گروه بودند که در سال ۲۰ و پس از پایان دورهی رضاشاه و اعلام عفو عمومی از زندان آزاد شدند و هستهی مرکزی «حزب تودهی ایران» را تشکیل دادند.
تحصیلات انور به دلیل زندانیشدنش نیمهتمام ماند. بعد از آزادی هم باید خرج زندگی خود و مادرش را تأمین میکرد؛ پس دانشگاه را کنار گذاشت و به کار روزنامهنگاری پرداخت. گرچه برخی منابع او را از بنیانگذاران حزب توده معرفی میکنند اما ملیحه خامهای، تنها فرزند انور خامهای، میگوید: «پدرم با وجود دعوت آنها (پایهگذاران حزب) به عضویت در این حزب، به علت نقایصی که در این حزب میدید دعوتشان را رد کرد ولی در ۱۳۲۳ که کنگره این حزب، اصلاحاتی در آن به وجود آورده بود، راضی به عضویت و فعالیت در آن شد».
انور خامهای یکی از رهبران حزب و سردبیر ارگان رسانهای آن یعنی روزنامهی «رهبر» بود. او در سال ۱۳۲۵ به پاریس رفت و در کلاسهای درس جامعهشناسی، تاریخ و سیاست در دانشگاه سوربن شرکت کرد. این سفر به دلیل دانشی که برای خود اندوخته بود، برای او سرنوشتساز شد اما چرخش مهمتر در زندگی او زمانی اتفاق افتاد که قبل از بازگشت از پاریس، سفری دوهفتهای به مسکو برای خود ترتیب داد.
او در این سفر با واقعیت زندگی در یک حکومت کمونیستی از نزدیک آشنا شد و بعد از بازگشت از این سفر به همراه چند نفر دیگر از رهبران این حزب مانند خلیل ملکی، جلالآل احمد و فریدون توللی از حزب کنارهگیری کرد و مجلهی «اندیشه نو» را با هم تأسیس کردند؛ گرچه بعد از ترور شاه در سال ۲۷ فضای سانسور و خفقان امکان کار را از آنها سلب کرد.
با پیدایش جنبش ملیکردن صنعت نفت و همزمان گشایش در فضای سیاسی و مطبوعاتی، روزنامهی «جهان ما» و «حجار» را انتشار داد و بعد «جمعیت رهایی کار و اندیشه» را تأسیس کرد.
عمر این مطبوعات هم بسیار کوتاه بود. بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ انور خامهای برای مدت کوتاهی بازداشت شد. او تصمیم گرفت از فعالیت سیاسی دست بکشد و به نوشتن مقاله و تدریس در مدارس اکتفا کند. سال ۱۳۴۰ برای گذراندن دورهی طولانی درمان بیماری گوارشی به آلمان سفر کرد و در این فرصت در رشتهی اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه هایدلبرگ تحصیل کرد و بعدها در دانشگاه فرایبورگ سوئیس آن را تا مقطع دکتری ادامه داد.
پس از پایان تحصیلات، با توجه به تز دکتری و ایدهی نوشتن کتابی دربارهی مارکسیسم و تجدیدنظرطلبی در آن، تصمیم گرفت برای دسترسی به منابع معتبر، در یکی از دانشگاههای خارجی استخدام شود. دانشگاه لووانیوم کنگو دو سال او را به خدمت گرفت. سپس برای پیداکردن یک کرسی در دانشگاهی معتبرتر به اروپا بازگشت اما بعد از یک سال جستوجو در نهایت از یک دانشگاه کانادایی سر درآورد و دو سال هم آنجا تدریس کرد.
در این فاصله کار پژوهش و نگارش کتاب «تجدیدنظرطلبی از مارکس تا مائو» را تمام کرد و در سال ۱۳۵۳ برای چاپ این کتاب به پاریس رفت و پس از آن بالاخره بعد از ۱۴ سال به ایران برگشت. به گفتهی دخترش، او «تقاضای تدریس در دانشکدهی اقتصاد دانشگاه تهران را داشت که چون حکم استادیاری برای او صادر شده بود و او خود را به استناد مشاغل پروفسوری در دانشگاه لووانیوم و استاد وابسته در دانشگاه مانکتن، حداقل شایستهی دانشیاری میدانست، از قبول آن خودداری کرد».
او در عوض به پژوهشگاه علوم انسانی وابسته به وزارت علوم رفت و آنجا به کار پرداخت. خامهای در سال ۱۳۶۰ تقاضای بازنشستگی کرد و بعد از آن به عنوان یک استاد بازنشستهی وزارت علوم به نویسندگی و پژوهش پرداخت.
اما در سال ۱۳۸۱ فوت همسرش در اثر تصادف رانندگی ضربهی روحی بزرگی به او وارد کرد که آثار جسمانی آن به شکل ناهماهنگی اعضا تا پایان عمر نیز با او بود. او پس از این حادثهی تلخ، کمتر دست به قلم برد و بیشتر به مصاحبه با مطبوعات پرداخت.
انور خامهای در مقام نویسنده و پژوهشگر و مترجم بیش از ۲۰ جلد کتاب و دهها مقاله از خود به یادگار گذاشته است که میتوان به این عناوین اشاره کرد: «تجدیدنظرطلبی از مارکس تا مائو به زبان فرانسه چاپ پاریس ۱۹۷۶»، سه جلد خاطرات سیاسی شامل «پنجاه نفر و سه نفر (۱)، فرصت بزرگ از دست رفته (۲)، از انشعاب تا کودتا (۳)، تهران - ۱۳۶۲»، «فرهنگ سیاست و تحول اجتماعی، ۱۳۷۸»، «خاطرات روزنامهنگار، ۱۳۸۱».
انور خامهای در واپسین سالهای عمر پر فراز و نشیبش در گفتوگویی با روزنامهی شرق، درپاسخ به این پرسش که اگر به گذشته بازمیگشت چه چیزی را میخواست تغییر دهد؟ میگوید: «اگر میتوانستم تغییر بدهم میخواستم همه بنیاد جامعه را زیر و رو کنم. اما افسوس که نمیتوانم. الان دیگر یک پشه را هم نمیتوام از خودم دور کنم».
انور خامهای دیروز در صدودوسالگی در منزل شخصیاش در کرج به دلیل نارسایی ریوی درگذشت.
ایسنا
اولین عکس از محل برخورد موشک به پایگاه هشتم شکاری اصفهان
توده ۱۸ کیلویی از بدن یک بانوی بهشهری خارج شد
ویدیو/ زورگیران موش شدند
دیوارنگاره میدان ولیعصر؛ اسرائیل از خانه عنکبوت سست تر است
عکس/ پوستر رسانه KHAMENEI.IR در پی پاسخ تنبیهی ایران به رژیم صهیونیستی
یک مامور انتظامی در شهرستان هیرمند به شهادت رسید/ عکس
بازدید قلعهنویی از باشگاه آلانیا اسپور ترکیه + عکس
دیدار نابغه کشتی جهان با عبدالرشید سعداللهیف در مدینه+عکس
عکس/ اسبسواری دختر ۶ ماهه سردار آزمون
قاب عکسی آخرالزمانی از شهر خانیونس پس از خروج نیروهای اسرائیل از آن!
عکس/ پیام تبریک رونالدو به مسلمانان
حضور بن سلمان در نماز عیدفطر/عکس
نخستین تصویر از هلال عید فطر / عکس
ویدیو/ زورگیری در اتوبان صدر تهران
اولین عکس از همسر رضا داوودنژاد در مراسم خاکسپاری
عکس/ حضور رئیس قوه قضائیه در راهپیمایی روز قدس
عکس/حضور رئیس مجلس در راهپیمایی بزرگ روز قدس
عکسی از ناطق نوری و سردار فلاح در راهپیمایی روز قدس تهران /وزیر احمدی نژاد هم آمد
عکس/فریاد «مرگ بر اسرائیل» فرزندان شهدای حادثۀ تروریستی ساختمان کنسولی سفارت ایران
تصویر/ کودک بلوچ که در حملات تروریستی گروهک جیشالعدل مجروح شد
تصویر ۲ تروریست به هلاکت رسیده در چابهار
اولین تصاویر از شهدای حادثه تروریستی چابهار
گزارش تصویری/ شب قدر متفاوت در جزیره کیش
عکس/ انگشتر اهدایی آستان قدس به شهید زاهدی
تصویری دیده نشده از شهید زاهدی در سال ۱۳۷۵ | دو سردار شهید در یک قاب
تصاویری از ۷ مستشار نظامی شهید شده در حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه
تصاویری از پسر آیت الله هاشمی رفسنجانی و سیداحمد خمینی در مراسم شب قدر
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
حمله جعلی با عکس جعلی!
برخی مسئولان به دلیل کارهای بیقاعده در حوزه حجاب تذکر دریافت کردهاند/ کارهای بی قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد
پرویز داوودی معاون اول دولت اول احمدینژاد درگذشت
درج نام مادر روی کارت ملی منتفی شد؟
کدام خودروها مشمول مالیات شدند؟
جام عجیب به لژیونر ایران رسید/ سوپرشیلد بالای سر رفت! + عکس
اینفوگرافیک/ از پایگاه هوایی «نواتیم» چه میدانید؟
شگفتانگیزان لیگ برتر والیبال؛ موهایی که سپید شد
زورگیران اتوبان صدر دستگیر شدند
یک مامور انتظامی در شهرستان هیرمند به شهادت رسید/ عکس
مالکان استقلال و پرسپولیس مشخص شدند
آغاز ثبت سفارش کتابهای درسی سال تحصیلی جدید از اردیبهشت ماه
چمران: خطر زلزله بیخ گوشمان است
کامران قاسمپور رقیب حسن یزدانی برای المپیک پاریس شد؛ جنگ گلادیاتورها!
ماجرای تنبیه بدنی یک دانش آموز در سیستان و بلوچستان چه بود؟
صفحه یک روزنامه اسرائیلی/ اسرائیل و ایالات متحده در حال آماده شدن برای پاسخ ایران هستند
ماجرای فوت پرستار کرمانشاه چه بود؟
آغاز اعزام زائران عمره مفرده از سوم اردیبهشت
برنامه امتحانات نهایی خردادماه ۱۴۰۳ اعلام شد
زمان ثبتنام کلاس اولیها اعلام شد/ متولدان نیمه دوم سال هم ثبتنام میشوند؟
قیمت روز محصولات ایرانخودرو یکشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۳
هشدار پلیس فتا نسبت به کلاهبرداری در پوشش پرداخت فطریه و کفاره
عکس/ حضور زیاد نخاله در مراسم روز قدس تهران
عکسی از ناطق نوری و سردار فلاح در راهپیمایی روز قدس تهران /وزیر احمدی نژاد هم آمد
عکس/فریاد «مرگ بر اسرائیل» فرزندان شهدای حادثۀ تروریستی ساختمان کنسولی سفارت ایران
عکسی از قالیباف در مراسم وداع با شهیدان سردار زاهدی و صالحی روزبهانی
عکس/ ماشین عجیب و غریب عادل فردوسی پور
بی تفاوتی عجیب اتحادیه جهانی به ستاره های کشتی ایران در قهرمانی آسیا
سامانه بارشی در راه ایران/ آخر هفته بارانی در این استانها/ بارشها کی به تهران میرسد؟
قیمت دلار، یورو و ۴۴ ارز دیگر امروز ۱۵ فروردین /قیمت افغانی امروز چند شد؟
عسل حیدری از درخشش تیم ملی هاکی روی یخ روایت میکند/ به افتخار دختران یخی
آخرین پست اینستاگرامی رضا داوودنژاد+عکس
دوربینهای طرح ترافیک تهران با نرخ جدید روشن شد
وزارت کشور تصمیمی برای تعطیلی بوستانها در روز ۱۳ فروردین نگرفته است
حداقل حقوق ۱۴۰۳ یک کارگر چقدر است؟/ عکس
وضعیت پارک های تهران در سیزده بدر/ برنامه های همزمان روز طبعیت و شهادت حضرت علی (ع)
چرایی افزایش تعرفه اینترنت و مهم ترین تعهد اپراتورهای ارتباطی
فدراسیونی بدون رییس!
دروغ 13 مرجانه گلچین برای دیده شدن
آسمان بارانی و همراه با رعد و برق چند روزه در ۱۷ استان ایران
مذاکره با پرسپولیس انجام شد/ هافبک گلزن در آستانه توافق با سرخها
هشدار برای این استانها صادر شد/ کدام استانها روز سیزده بدر بارانی دارند؟
نگاهی به مهمترین مصوبات مجلس در سال ۱۴۰۲
اینفوگرافیک/ چه زمانی نباید خرما بخوریم؟
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
بانک صادرات ایران پشتیبان تولید و اشتغال خواهد ماند
پیام تبریک مدیرعامل شاراک به مناسبت ۲۹ اسفندماه سالروز ملی شدن صنعت نفت
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان