2 پیام صریح ملاقات مهم در نجف برای مخالفان روحانی در تهران و ترامپ در واشنگتن/دفاع از رویکرد اعتدالی در سیاست خارجی

به گزارش روزپلاس، وبسایت شورای اروپایی روابط خارجی نوشت: این هفته حسن روحانی نخستین سفر خود به عراق در جامه ریاست‌جمهوری ایران را انجام داد. طی این سفر سه روزه، ایران و عراق چندین پیش قرارداد تجاری امضا کردند که شامل  حوزه‌هایی از قبیل انرژی، حمل و نقل ریلی، سلامت و ویزای سرمایه‌گذاری می‌شد. هدف دو کشور این است که سطح روابط اقتصادی میان دو کشور از دوازده میلیارد دلار کنونی تا بیست میلیارد دلار افزایش یابد. ایران و عراق که مرز مشترکی به طول ۱۵۰۰ کیلومتر دارند، پس از جنگ هشت ساله در دهه هشتاد، مسیری طولانی را طی کرده‌اند. در ده سال گذشته روابط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی میان دو کشور توسعه یافته است. هدف از سفر روحانی نیز تقویت بیشتر این تعاملات بود.

در ادامه این مطلب آمده است: پس از اینکه داعش بخش‌های عظیمی از عراق را در سال ۲۰۱۴ تسخیر کرد، تهران و بغداد برای مقابله با این دشمن مشترک دست به دست هم دادند. اکنون پس از پایان یافتن فاز نظامی علیه داعش و انتخابات اخیر در عراق، دو طرف در حال گشودن فصل جدیدی در روابط دوجانبه هستند. اما با قرار گرفتن عراق میان روابط پرتنش تهران و واشنگتن، این کار آسان نخواهد بود.

این سفر بخشی از راهبرد اقتصادی و سیاسی است که تهران پس از خروج ایالات متحده از برجام و برقراری تحریم‌های شدید اقتصادی، در دستور کار خود قرار داده است. ایران به دنبال این است که سیاست آمریکا برای اعمال فشار حداکثری بر آن را به چالش بکشد و به طور مشخص به حفظ روابط دوستانه با کشورهای همسایه نیاز دارد. تهران کاملا به فشارهای آمریکا بر دولت جدید عراق برای پایان دادن به نفوذ ایران در این کشور واقف است. پس از صرف منابع بسیار برای سرکوب داعش در عراق، تهران به دنبال بهره‌برداری از منافع مکتسبه خود است و می‌خواهد اطمینان یابد که هیچ گروه سیاسی در بغداد علیه ایران تغییر رویکرد نخواهد داد.

با این سفر، تهران پیامی بسیار صریح برای دولت ترامپ فرستاده است. در حالی که آمریکا دست برتر در آسمان عراق را دارد، بازیگر اصلی روی زمین در این کشور تهران است. این سفر متعاقب سفر اعلام نشده ترامپ به یکی از پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق رخ داده است. سفر ترامپ به علت شکسته شدن پروتکل‌ها و اعلام اینکه قصد دارد به منظور نظارت بر فعالیت‌های ایران، حضور نظامی در عراق را حفظ کند، با انتقادات زیادی همراه شد. برخلاف ترامپ، روحانی مورد استقبال گرم و رسمی در بغداد قرار گرفت و به دیدار طیف گسترده‌ای از رهبران و رقبای سیاسی در عراق رفت.

یکی از مهمترین دیدارهای روحانی، ملاقات با رهبر شیعیان عراق، آیت‌الله سیستانی بود که پیشتر هنگام سفر ریاست‌جمهوری قبلی ایران، محمود احمدی‌نژاد از دیدار با او خودداری کرده بود. این دیدار پیام سیاسی مهمی برای مخالفان روحانی در تهران داشت که به علت مشی معتدل او در سیاست خارجی با او اختلاف دارند. این دیدار پیامی نیز برای آمریکا داشت که رییس‌جمهورش هرگز موفق به دیدار با سیستانی نشده است. پیام این بود که نمی‌توان عراق را وادار به روی گرداندن از ایران کرد.

دستاورد عملی سفر روحانی، انعقاد توافقاتی برای تسهیل مسافرت و تجارت میان دو کشور بود اگرچه اکثر آنها یادداشت تفاهم بودند و نه قرارداد. این در زمانی رخ می‌دهد که ایران نیاز دارد برای جبران تحریم‌های اقتصادی آمریکا، به روابط اقتصادی با همسایگانش وسعت ببخشد. در واقع پس از تحریم‌های آمریکا، عراق به برترین شریک تجاری ایران تبدیل شده است و بخش بزرگی از پول‌های دولت ایران در بانک‌های عراقی نگهداری می‌شود.

با ضربه‌ای که تحریم‌های آمریکا به عملیات بانکی ایران در خارج زده است، ایران به عراق به عنوان کانال بانکی برای تجارت خارجی خود می‌نگرد، درست همانگونه که در دوره تحریم‌های اوباما از بانکهای ترکیه استفاده می‌کرد. اما مشکل اینجاست که عراق هم‌اکنون نیز برای ایفای تعهدات مالی خود به تهران دچار دردسر است. ماه گذشته وزیر نفت ایران از عراق انتقاد کرد که به خاطر پیروی از تحریم‌های آمریکا، از پرداخت بدهی دو میلیارد دلاری بابت واردات انرژی از ایران طفره می‌رود. ایران دست‌کم امید دارد که اطمینان یابد بابت صادرات خدمات و اجناس به تهران، پول خود را دریافت خواهد کرد.

بنابراین سفر روحانی، پیامی راهبردی نیز به همراه داشته است: تهران انتظار دارد به همان ترتیبی که نخستین کشوری بود که علیه داعش به عراق کمک کرد، عراق نیز در دوران پرمشقت اقتصادی، کنارش بماند. در حالی که بغداد قصد دارد برابر فشارهای واشنگتن ایستادگی کرده و در کنار ایران بماند، باید منتظر ماند و دید تا چه حد قادر خواهد بود به ایران کمک کند چراکه این کشور خودش درگیر بحران‌های پس از جنگ با داعش است.

با احتساب واقعیت‌های روی زمین در عراق، کشورهای اروپایی باید از تلاش‌های دولت جدید عراق به منظور حفظ موازنه میان ایران و آمریکا حمایت کنند و به طرفین درباره اقدامات تنش آفرینی که ممکن است بار دیگر عراق را دچار منازعات داخلی کند، هشدار بدهند. به علاوه از آنجا که دولت‌های اروپایی هنوز به برجام و ادامه تجارت با ایران متعهد هستند، باید به بغداد برای باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی بانکی با تهران کمک برسانند.

در ادامه مقاله «شورای اروپایی روابط خارجی» آمده است: دولت عراق طی مجموعه‌ای از دیدارهای مقامات بلندپایه با طرف ایرانی، نشان داد که تمایل ندارد بخشی از کمپین فشار حداکثری بر ایران باشد. پس از اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران، ترامپ بر عراق فشار آورد که روابط خود با تهران را محدود کند. این اقدام از اهمیت زیادی برخوردار بود چراکه عراق، یک کانال بانکی برای دسترسی ایران به دلار آمریکا قلمداد می‌شود. آمریکا به دنبال وادار کردن بغداد به کاهش واردات گاز و برق از ایران نیز می‌باشد. اما عراق خواستار تمدید معافیت برای واردات انرژی از ایران شده است. به نظر می‌رسد عراق نتواند به مهلت‌های آمریکا برای پایان دادن به واردات کالاهای حیاتی از ایران مانند گاز و برق پایبند بماند و واشنگتن دارد این حقیقت را قبول می‌کند.

 برخلاف مواضع اعلامی، واشنگتن می‌داند که عراق قادر نخواهد بود به این زودی، جایگزینی برای واردات گاز و برق از ایران بیابد. به خصوص که عراق هراس دارد این اقدام موجب تکرار اعتراضات در بصره به کمبود برق شود. در واقع یک سوم از تولید برق عراق به واردات از ایران اتکا دارد. طبق اظهارات مقامات عراقی، دو تا سه سال طول می‌کشد تا زیرساخت لازم برای کاهش واردات از ایران احداث شود. آمریکا تصمیم گرفته به منظور تقویت حضور شرکتهای آمریکایی مانند جنرال الکتریک در پروژه‌های زیرساختی عراق، از فشار بر این کشور بکاهد.

گفته شده که طی سفر روحانی، دولت عراق ده درصد از بدهی دو میلیارد دلاری بابت واردات گاز و برق از ایران را پرداخته است. بخش مهم دیگر از مذاکرات هنگام دیدار با روحانی، تعیین نقطه مرزی در اروندرود بود که مدت‌ها عامل تنش میان دو کشور تلقی می‌شد. هر دو کشور تعهد خود به اجرای توافق ۱۹۷۵ الجزایر را مورد تاکید قرار دادند.  سفر روحانی در شرایطی انجام شد که احزاب مختلف شیعه، کرد و سنی در عراق، در حال اصلاح نگاه خود به واقعیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی پس از شکست داعش هستند. این مسأله را در نحوه استقبال از روحانی نسبت به روسای جمهوری قبلی ایران می‌توان دید. به عنوان مثال هنگام دیدار احمدی‌نژاد از عراق در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۳ احزاب سنی با دیدار او مخالفت کردند، او را بایکوت کرده و بیانیه‌هایی علیه اظهارات تهران در مورد امور داخلی این کشور صادر کردند. اما این بار هیچ مقام ارشد عراقی از دیدار روحانی انتقاد نکرد. در واقع یک هفته پیش از سفر روحانی، رییس مجلس عراق، محمد الهلبوسی، اظهار کرده بود که بدون حمایت و حفاظت ایران، عراق قادر به شکست دادن داعش نبود. صالح نیز در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با روحانی گفت: روابط ما با ایران منسجم و قدرتمند است و نه تنها برای دو کشور بلکه برای سایر کشورهای منطقه نیز منفعت دارد.

در مورد دیدار با آیت الله سیستانی باید گفت که به نظر می‌رسد که او از رویکرد اعتدالی رییس‌جمهور ایران در سیاست خارجی دفاع می‌کند که با رویکرد سابق تهران متفاوت است.

انتخاب