نگاهی به نردبان شغلی معلمان

در اوایل تیرماه 1399 هجری شمسی پس از 5 سال از زمان شروع قانون برنامه ششم توسعه و موضوع ایجاد شایسته سالاری در نظام آموزشی می گذرد. در این بین در آخرین سال این برنامه قانون شده، یعنی سال 1399، بار دیگر معاون شورای عالی آموزش و پرورش، در رابطه با رتبه بندی اظهاراتی داشته اند. نکته ای که در این اظهارات توجه نگارنده را جلب کرد که ایشان ادعای علمی و تطبیقی بودن این رتبه بندی را داشته اند. در حالی که موارد و گفته های او نشان دهنده این موضوع نیست و همین طور اجرای رتبه بندی اسمی و ناکارآمد در دفعات قبل نیز این موضوع یعنی غیر علمی و غیر منطقی و غیر تطبیقی بودن کار این شورای عالی آموزش و پرورش را تایید می کند.

معاون مذکور، پس از بیان یک سری مفاهیم شعارگونه در مورد معلمان، اظهارتی عجیب و غیر علمی و غیر منطقی بیان داشته است به طور مثال: 

"یکی از اهداف رتبه ‌بندی تغییر نظام حقوق و دستمزد است یعنی افراد در قبال عملکرد از ارتقای حقوق بهره ‌مند می‌شوند."

یا " رتبه ‌بندی بر روی سه مولفه اساسی تاکید دارد؛ نخست توانمندی و صلاحیت معلمان، ویژگی توانمندی و صلاحیت، کسب کردنی است یعنی افراد باید تلاش کنند و توانمندی را به دست بیاورند؛ دوم، عملکرد یعنی صرفاً دانستن کفایت نمی‌کند و فرد باید بتواند دانسته و مهارت خود را به مرحله ظهور برساند و بتوان عملکرد او را ارزیابی کرد و سوم، رقابت ‌پذیر بودن ماجراست یعنی باعث می‌شود معلمان در کسب صلاحیت‌ها از یکدیگر پیشی بگیرند، بنابراین اگر مدرک تحصیلی و سابقه جزو رتبه ‌بندی باشد این کار غلط است"

"رتبه‌بندی مانند مسابقه است و از فردی که در مسابقه دو شرکت کرده است نمی‌پرسند سیاه هستی یا سفید، قدت کوتاه است یا بلند، مدرک دکتری داری یا فوق لیسانس، بلکه می‌گویند فردی که توانست در این میدان نفر اول شود، روی سکو می‌ایستد؛ در رتبه بندی حداقل سابقه را لحاظ کرده و گفتیم افرادی می‌توانند رتبه را کسب کنند که حداقل ۵ سال سابقه داشته باشند یعنی ما معتقدیم ۵ سال طول می‌کشد که افراد صلاحیت‌ها را کسب کنند"

"بخش زیادی از کارهای پژوهشی و تدوین شاخص‌ها انجام شده است و ملاحظاتی وجود دارد که در حال بازنگری هستیم"

این اظهارات نشان دهنده عدم مطالعه و بررسی نظام های آموزشی برتر جهان توسط او و شورای عالی آموزش و پرورش است و این بسیار عجیب و نگران کننده هست. اظهارات فوق الذکر را می تواند به طور کامل خلاف آنچه که در سیستم های آموزشی جهان در حال اتفاق هست دانست و در این مقاله ما وقت خود را نمی خواهیم صرف بررسی این سخنان کنیم چون به نظر ارزش بررسی ندارد. اما به طور مثال در آنجا که گفته است : " یکی از اهداف رتبه ‌بندی تغییر نظام حقوق و دستمزد است " به طور کامل سطح علمی و پژوهشی سخنان او را زیر سوال می برد. چرا که با بررسی نظام های برتر آموزشی جهان، رتبه بندی یا نردبان شغلی در بسیاری کشور ها برای افزایش حقوق نیست بلکه در جهت کیفیت بخشی آموزش است هر چند در بسیاری از کشورها، ارزیابی یک مقوله ضعیف و بی اهمیت در نظام آموزشی هست و به آن توجه زیادی نمی کنند چه برسد که در زمینه افزایش حقوق تاثیر زیادی داشته باشد. تمام تلاش نظام های آموزشی برتر جهان بر گزینش و استخدام نیروی انسانی با کیفیت و این موضوع را در اولویت می دانند و حتی کافی.

یا دیگر سخن آقای معاون شورای عالی آموزش و پرورش مبنی بر قرار دادن سنوات 5 ساله برای وارد شدن در رتبه بندی و .. یک سخن کاملا غیر علمی و غیر تطبیقی می باشد، در بسیاری از کشورها چنین سنجشی ندارند که 5 سال بگذرد تا فرد وارد سیستم رتبه بندی شود چرا که به طور منطقی نیز این روند کاملا با نفس رتبه بندی شایسته سالار منافات خواهد داشت زیرا در این صورت افراد تازه استخدام به طور کامل انگیزه خود را از دست خواهند داد و معلوم نیست مسئول مذکور، چنین سخنان غیرکارشناسی و عوامانه را می گویندکه در ادامه مقاله با آوردن مثال هایی از نظام های آموزشی دیگر کشورها به این موضوع می پردازیم.

آقای معاون شورای عالی آموزش و پرورش، گفته است که ما کار پژوهشی و علمی انجام داده ایم تا به این نتایج رسیده ایم . نگارنده مانند بسیاری ، از جزئیات جعبه سیاه رتبه بندی شورای عالی آموزش خبر ندارد ولی طبق آنچه که معاون این شورای اظهار داشته است مشخص است که این رتبه بندی وجهه علمی و منطقی و با کیفیت ندارد و اگر اجرا نشود بهتر از اجرا شدن یک ساختار ضعیف و مشکل دار و غیر علمی هست.

البته نکته جالب دیگر اینکه چند ماه قبل از اظهارات چند سطر بالا در این مقاله، ایشان به نظر می آید اظهارات منطقی تر و علمی تر هر چند شعارگونه داشته اند. 

آقای معاون مذکور، در تاریخ  30 / 10 / 98 در مطلبی عنوان می کند که : " مطالعات تطبیقی، بررسی منابع علمی موجود، بررسی تجارب گذشته و پژوهش مستقل به روش خبرگانی با حضور بیش از ۴۰ نفر از صاحب نظران، کارشناسان، مدیران و نمایندگان سازمان‌ها از جمله اقداماتی بود که برای تدوین اصولی آن صورت گرفت" 

در ادامه نگارنده در پی گشودن ساختار رتبه بندی یا نردبان شغلی موجود در کشورهای توسعه یافته می باشد تا به این طریق بررسی شود چقدر گفتار معاون مذکور و همچنین مفاد رتبه بندی ارائه شده با واقعیت علمی و جهانی ارتباط داشته و آیا واقعا مسئولان مربوطه در پی برپایی یک نظام شایسته سالار و با کیفیت هستند ؟

به نظر می رسد از این رهگذر ضررهایی بس گران بر پیکر بیمار وزارت آموزش و پرورش ایران وارد نمایند و آن را هر چه بیشتر به عمق تاریکی و ناکارآمدی فرو برند.