در‌فاجعه منا عربستان در دو حوزه حقوق بین‌الملل و حقوق‌بشر تعهداتش را نقض کرد/ فقدان شهید رکن‌آبادی از خسارت‌های بزرگ به جامعه دیپلماتیک است

به گزارش روزپلاس، کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در یادداشتی برای روزپلاس نوشت: 

شش سال از فاجعه منا می گذرد. بیش از ۳۰۰۰ حاجی شامل ۴۶۴ نفر از حجاج ایرانی در این فاجعه جان خود را از دست دادند. متاسفانه بعد از گذشت مدت زمان طولانی، عربستان سعودی هنوز نتایج کمیته حقیقت یاب خود را اعلام نکرده است. این فاجعه از دو منظر حقوق بین الملل و حقوق بشر بین المللی قابل بررسی است و عربستان در هر دو حوزه، تعهدات خود را نقض کرده است.

در حوزه حقوق بشر، به برخی تعهدات عربستان که در جریان فاجعه منا به طور کلی نقض شدند، می توان به شرح زیر اشاره کرد:

- ماده دوم اعلامیه حقوق بشر اسلامی مصوب ۱۹۹۰: حرمت جنازه انسان باید حفظ شود و بی احترامی به آن جایز نیست و بر دولت است حمایت از این امر.

- ماده هفتم میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب ۱۹۶۶: هیچ‌کس نباید در معرض شکنجه یا رفتار تحقیرآمیز و مجازات غیرانسانی و وحشیانه قرار گیرد.

- حق بر حیات، حق بر دسترسی به مراقبت‌های پزشکی و آب آشامیدنی و حفظ حرمت و حیثیت انسانی نیز از جمله حقوقی هستند که نقض آن‌ها تخطی از قواعد و اصول حقوق بشر را به همراه داشته است.

اسناد موجود و اظهارات شاهدان عینی حاکی از آن است که نه تنها اقدامات لازم برای پیشگیری حادثه به عمل نیامده بود، بلکه حتی اقداماتی برای کاهش خسارات و آسیب های این فاجعه نیز صورت نگرفته بود. به طوری که شاهدین عینی از عدم رسیدگی به مجروحین حادثه خبر دادند، اگر کمک‌رسانی لازم به مجروحین حادثه صورت می گرفت، احتمالا شاهد آن وسعت از قربانیان نبودیم.

شدت آسیب ها، خسارات و صدمات، نشان دهنده کوتاهی دولت عربستان در رسیدگی به مجروحین حادثه بود. وقتی این فاجعه روی داد، دولت عربستان باید بلافاصله به کمک رسانی به مجروحین می پرداخت، اما حاضران و شاهدان صحنه تصریح داشتند که دولت عربستان در وظیفه انسانی و حتی قانونی خود کوتاهی کرد و بسیاری از افراد مجروح و نیازمند به کمک در اثر گرما، فشار و سایر صدمات جان خود را از دست دادند.

متاسفانه بر اساس تصاویر موجود و گفته‌های شاهدان عینی، برخورد ماموران سعودی با جنازه‌ها نیز مایه تاسف بود؛ در صورتی که مطابق شرع مبین اسلام باید حرمت جنازه مسلمان رعایت شود. کشوری مثل عربستان که میزبانی حجاج را در کنگره عظیم حج برعهده دارد، باید نسبت به ارائه تمامی خدمات به حجاج اقدام کند و تدابیری را اتخاذ نماید تا افرادی که برای انجام فریضه حج عازم اماکن مقدسه می شوند، در صحت و سلامت باشند. ماده ۳ عهدنامه مودت میان ایران و عربستان ناظر بر این موضوع است که مقرر می دارد «عربستان متعهد می گردد نسبت به حجاج ایرانی از هر حیث مثل سایر حجاجی که به بیت الله الحرام می روند، معامله و رفتار نموده و اجازه ندهد که نسبت به حجاج ایرانی در ادای مناسک حج و فرایض دینی آن ها هیچگونه مشکلی ایجاد شود و نیز تعهد می نماید که وسایل امنیت و آسایش و اطمینان آن ها را فراهم نماید». از اینرو، دولت عربستان نسبت به حفظ جان، سلامت و ایمنی زائرین مسئول بوده و وظیفه تامین حداکثری آن را داشته و دارد. از سوی دیگر، به نظر می رسد برای انجام این فریضه الهی لازم است یک تشکل بین‌المللی از کشورهای اسلامی با محوریت عربستان به عنوان کشور میزبان برای مدیریت این فریضه تشکیل شود تا این فریضه را مدیریت کند.

ضمن گرامیداشت یاد و نام تمامی شهدای فاجعه منا، لازم می دانم به طور ویژه یادی کنیم از شهدای دیپلمات این فاجعه، بویژه شهید عزیز دکتر رکن آبادی. فقدان دکتر رکن‌آبادی از جمله خسارت های بزرگ برای جامعه دیپلماتیک است که جبران آن به سادگی امکان پذیر نیست. ایشان به یقین مصداق یک دیپلمات انقلابی به معنای واقعی کلمه بود و در دیپلماسی انقلابی به صورت اثربخش عمل می کرد. اعتقاد به محور مقاومت و ضرورت حمایت و تقویت آن، اشراف به مسائل منطقه و اخلاص در عمل، از جمله ویژگی های بارز این شهید گرانقدر بود. در ایدئولوژی خود ثابت قدم بود و ابایی از پیگیری مواضع خود در حوزه مقاومت و استکبارستیزی نداشت. به عنوان نمونه، در دی ماه ۱۳۹۳ بود که سازمان بسیج قصد داشت از گزارش جامع نقض حقوق بشر توسط آمریکا طی مراسمی در دانشگاه تهران رونمایی کند. در آن زمان، معاون ستاد حقوق بشر قوه قضائیه بودم. در تماس معاون بین الملل این سازمان با اینجانب جهت دعوت برای سخنرانی در این مراسم، گله کردند که تاکنون تلاش‌هایشان برای دعوت از برخی مقامات برای حضور و سخنرانی، بنابر ملاحظات سیاسی اجابت نشده است. در مشورت با هم، به این نتیجه رسیدیم که از آقای شیخ‌الاسلام که آن موقع مشاور بین الملل مجلس شورای اسلامی و دکتر رکن‌آبادی که به تازگی از سفارت در لبنان برگشته بودند، دعوت شود. با آغوش باز و در نهایت اخلاص و بدون ملاحظه کاری سیاسی، این دعوت را پذیرفتند. روحشان شاد، یادشان گرامی و راهشان مستدام باد.