به گزارش
روزپلاس؛ سیویکم شهریورماه سال 59 رژیم بعث عراق آغازگر جنگ تحمیلی علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران شد. برخی معتقدند چون دولت ایالات متحده آمریکا، عراق را متحد اتحاد جماهیر شوروی و نتیجتاً یک دشمن بالقوه قلمداد میکرد، نقشی در آغاز جنگ تحمیلی در ایران نداشت؛ اما شواهد نشان میدهد که اگرچه صدام با تحریک و تصمیم آمریکا به ایران حمله نکرد و این تصمیم توسط خود وی اتخاذ شد، اما با «چراغ سبز» آمریکاییها برای حمله به ایران روبهرو شد.
البته آمریکا در ادامه به این دلیل که سرنوشت جنگ به منافع آن دولت گره خورده بود، نقش مهمی در پشتیبانی و تأمین تسلیحاتی و اطلاعاتی عراق ایفا کرد و در سالهای پایانی نیز بهطور مستقیم در جنگ مداخله کرد و در خلیج فارس وارد نبرد با نیروهای نظامی ایران شد. آمریکا ضمن ایجاد درگیری با نیروهای نظامی و حمله به سکوهای نفتی، یک هواپیمای مسافربری را که مسافران آن مردم غیرنظامی و زنان و کودکان بودند، هدف قرار داد و تمامی سرنشینان آن هواپیما به شهادت رسیدند.
در ادامه بهمناسبت اینکه در سالروز آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران قرار داریم، به بازخوانی نقش آمریکا در آغاز جنگ پرداختهایم و به این پرسش نیز پاسخ دادهایم؛ "صدام غربی یا شرقی بود؟".
** چراغ سبز آمریکاییها به صدام
زمانی که جنگ آغاز شد، کارتر رئیسجمهور آمریکا بود. او در پایان دوره ریاستجمهوریاش در سیاست خارجی خود در منطقه خلیج فارس با مشکلات اساسی روبهرو شد. رویدادهای سیاسی ـ انقلابی ـ جنگی سالهای 57 تا 59 بهسرعت روند جاری منطقه خاورمیانه را تغییر داد و خاورمیانه جدیدی در حال شکلگیری بود که خلاف میل آمریکا بود.
گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا در تهران و سپس حمله نظامی ناکام آمریکا برای آزادسازی گروگانها، روابط آمریکا را با متحد سابق خود در منطقه خاورمیانه به هم زد، همچنین موج طوفانهای اسلامی بهپیروی از انقلاب اسلامی ایران، منطقه را فراگرفت و پادشاهیها و شیوخ محافظهکار عرب منطقه را که بیشترشان از حمایت آمریکا برخوردار بودند، مورد تهدید قرار داد.
از سوی دیگر محور جدیدی از مقاومت موسوم به جبهه پایداری در برابر روند صلح اعراب ـ اسرائیل با پیمان کمپ دیوید (محور سازش) شکل گرفت و کار جیمی کارتر برای حل مناقشه اعراب ـ اسرائیل با مشکلات تازهای روبهرو شد، مهمتر از آن در لبنان جریان جدید شیعی با اتکا به آموزههای اسلام انقلابیِ ایران در حال شکلگیری بود، در نتیجه وقوع انقلاب در ایران آمریکا را سردرگم کرده بود و انگیزههای کافی برای مهار ایران توسط دولت آمریکا وجود داشت.
اما از سوی دیگر آمریکا نگران توسعه قدرت کمونیسم در منطقه غرب آسیا بود، ازاینرو آمریکا بهطور جدی از صدام برای حمله به ایران حمایت نکرد و ترجیح داد برای مهار انقلاب اسلامی ایران به صدام که تصمیم خود را برای حمله گرفته بود چراغ سبز نشان بدهد و بهتدریج خود را به دولت عراق نزدیک سازد. «جویس بتل» که اسناد ارتباط آمریکا با عراق در جنگ با ایران را بررسی کرده، معتقد است که آمریکا در سالهای 1980 تا 1984 بهسوی صدام چرخید، ضمن اینکه عراق نیز مایل به برقراری ارتباط با دولت آمریکا بود. عراق روابط خود را با آمریکا در سال 1967 بر سر جنگ اعراب با اسرائیل قطع کرده بود.
آمریکا در میانه جنگ ایران و عراق به برقراری رابطه مجدد سیاسی با عراق پرداخت و نقشی فعال در تداوم و پایاندادن به جنگ ایفا کرد
بنابراین سیاست آمریکا در جنگ ایران و عراق متأثر از دو ملاحظه راهبردی بود. از نظر آمریکا موقعیت ژئوپولیتیکی عراق با قرار گرفتن در شمال خلیج فارس و در جنوب شوروی اهمیت استراتژیکی بسیاری داشت، به همین دلیل در حوزه منافع حیاتی آمریکا قرار داشت. سیاست آمریکا در قبال ایران این بود که ایران نه به آن اندازه تضعیف شود که در معرض بیثباتی قرار گیرد و در نتیجه شوروی از آن بهره گیرد و نه به آن اندازه تقویت شود که بهگفته نیکسون براساس قابلیتهای بالقوه تبدیل به قدرتی منطقهای نقش و تأثیر داشته باشد.
در این راستا پیش از آغاز جنگ تحمیلی، آمریکا در تشدید اغتشاشهای گوناگون داخلی، اعتراضات و اعتصابات، تشویق به تجزیهطلبی، انجام چند کودتا، لغو قراردادهای نظامی و... نقش ایفا کرد، در این رابطه برژینسکی مشاور امنیتی رئیسجمهور وقت آمریکا گفت: «باید عدم اعتماد به نفس ایران را غنیمت شمرد و ارتباطهای آمریکا را با همه گروهها و رهبران سیاسی این کشور بهخصوص کسانی که توانایی دست زدن به اقدام نظامی علیه رژیم خمینی را دارند، تقویت کرد». ادموند ماسکی وزیر امور خارجه آمریکا پس از قطع روابط سیاسی با ایران گفت: «سیاستی را که باید در مورد ایران اجرا کنیم شامل این موارد است؛ 1. اضمحلال و ازهمگسیختگی داخلی 2. اقتصاد رو به نابودی 3. تهاجم و حمله به مرزها».
با نزدیک شدن آغاز جنگ، روابط آمریکا و عراق نزدیکتر شد و رفتوآمدهای سیاسی بین سران دو کشور افزایش یافت. برژینسکی پس از چند دیدار محرمانه با سران حکومت عراق اعلام کرد؛ «هدف اصلی سرنگون ساختن رژیم کنونی ایران است». کیسینجر 23 روز پیش از آغاز جنگ گفت: «جنگ حداکثر ظرف 10 روز با پیروزی عراق به پایان خواهد رسید.»
اگرچه آمریکا در شروع جنگ نقشی غیرفعال داشت، اما هدف عمومی آمریکا در جنگ عراق علیه ایران، محدود کردن قابلیت تحرک راهبردی ایران بود و در تداوم و پایان دادن به جنگ نیز نقشی فعال داشت.
** صدام شرقی بود یا غربی؟
اگرچه عراق در بلوک شرق قرار داشت، اما نشانههای بسیاری وجود دارد که نشان میدهد صدام حسین از سالهای جوانی با سازمانهای جاسوسی غرب و غربیها ارتباط داشته است، بنابراین او را نه میتوان بهکلی شرقی و بهکلی غربی دانست.
کودتای عبدالکریم قاسم و سقوط ملک فیصل، موجب روی کار آمدن یک دولت کمونیستی در عراق و خارج شدن این کشور از پیمان غربی بغداد که ایران، ترکیه و پاکستان هم عضو آن بودند، شد، در نتیجه انگلیس و آمریکا دستشان از عراق کوتاه شد و بهدنبال بازگشت به آن کشور بودند.
چند سال بعد عبدالکریم قاسم ترور شد که یکی از عوامل ترور، صدام حسین بود. جان پرکینز نویسنده کتاب یک جنایتکار اقتصادی چهار دهه بعد عنوان کرد: «عبدالکریم شش سال رئیسجمهور عراق بود. او یک ایده داشت و میگفت "عراق باید در خدمت مردم عراق باشد."، اما این به مذاق آمریکاییها خوش نمیآمد. قاسم از شرکتهای انگلیسی و آمریکایی مالیات گرفت و نفت را ملی کرد، پس تصمیم گرفته شد که او برود و آمریکا یک تروریست به عراق فرستاد، ریاست تیم به یک جوان دبیرستانی سپرده شد و در خیابانهای بغداد به خودروی قاسم شلیک کرد، البته نتوانستند قاسم را بکشند و فرار بکنند. آن جوان، صدام حسین و عضو سازمان اطلاعات سیا بود.»، صدام سالها بعد خودش نیز به نقش داشتن در ترور عبدالکریم قاسم اعتراف کرد.
جدیترین مخالف عبدالکریم قاسم در عراق، حزب بعث بود. قاسم بسیاری از بعثیهای ارتش را برکنار و برخی از آنان را اعدام کرد. در خصوص ماهیت حزب بعث مشخص نیست که آنها به شرقیها نزدیک بودند یا به غربیها، همانطور که چارچوب فکری مؤسس آن یعنی میشل عفلق مشخص نیست.
میشل عفلق و صدام حسین (عفلق یک فرد مسیحی و پایهگذار حزب بعث بود که از یک سو از آزادی سخن میگفت و از سوی دیگر به نقش مردم در انتخاب حاکمان اعتقادی نداشت.)
قاسم در نهایت در سال 41 با یک کودتای آمریکایی برکنار شد و عبدالسلام عارف و بعثیها به قدرت رسیدند. هواداران قاسم همچون شیعیان و کمونیستها توسط بعثیها کشته شدند و نفت عراق مجدداً در اختیار آمریکا قرار گرفت.
صدام که پس از ترور قاسم به مصر رفته بود، به عراق بازگشت و از سوی عارف رئیس پلیس عراق شد. گفته میشود صدام در مدت دو سالی که در مصر بود، تحت آموزش افسران زبده سازمان سیا بود و همین آموزشها موجب شد یک سازمان اطلاعاتی با عنوان «حرس القومی» در عراق ایجاد کند.
عارف که حرس القومی را یک خطر برای خود احساس کرد آن را منحل کرد و صدام را به زندان انداخت. اما در سال 45 شمسی با ترور عبدالسلام در یک بالگرد، صدام از زندان خارج شد و به سازماندهی حزب بعث پرداخت. پس از عبدالسلام، برادرش عبدالرحمن به قدرت رسید.
پس از مدتی حسن البکر با یک کودتا به قدرت رسید و صدام دوباره به حکومت بازگشت و معاون هماهنگکننده عراق شد و چندی بعد خود به قدرت رسید.
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
اینفوگرافیک/ چه زمانی نباید خرما بخوریم؟
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
محبوس شدن در سرویس بهداشتی؛ اولین حادثه پایتخت در سال ۱۴۰۳
اینفوگرافیک/تولید دغدغه ی جدی رهبر انقلاب
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد