تعداد مخاطبان برنامه‌های تلویزیونی در تلوبیون، نتایج نظرسنجی سیما را مخدوش می‌کند/ آمار تلوبیون‌ علیه آمار تلویزیون

به گزارش روزپلاس؛ در میان خبرهای فرهنگی یکی، دو روز اخیر، یک خبر جلب توجه بیشتری می‌کرد هرچند چندان به آن پرداخته نشد. روز یکشنبه هفته جاری در مراسمی که «تلوبیون» برگزار کرده بود از کیک رکورد 36میلیون بازدید مجموعه «کلبه عموپورنگ» در سال۱۴۰۰ در سایت تلوبیون رونمایی شد. عدد بزرگی که گلایه‌های مسلم آقاجان‌زاده، تهیه‌کننده این برنامه از حذف این مجموعه از برخی نظرسنجی‌های رسمی تلویزیون آن را مهم‌تر جلوه داد؛ گلایه‌ای که احتمالا مختص یک نفر نیست و سابقه‌دار هم بوده است.  البته تفاوت آمارها میان تلویزیون و تلوبیون تازگی ندارد و درباره‌اش پیش از این هم نوشته‌اند. مبناهای مختلف، مخاطبان متفاوت و احتمالا تفاوت‌های دیگر آماری ریشه‌های این تفاوت‌ها هستند. مساله مهم اینجا این است که این تفاوت‌ها در تصمیم‌گیری‌ها چقدر لحاظ می‌شود؟ این نکته مهم در حوزه کودک‌ونوجوان، اهمیت بالاتری پیدا می‌کند؟ گلایه تهیه‌کننده «کلبه عموپورنگ» نماینده گلایه‌های چنددرصد از برنامه‌های کودک‌ونوجوان است؟ این آمارها با در نظر گرفتن تمامی جوانب توسط مدیران استفاده می‌شود؟ چقدر از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی برنامه‌های صداوسیما، پاسخ‌های دقیق و جامع می‌دهند و آیا تمامی «ویو»های شمرده‌شده در تلوبیون واقعی هستند؟

احمد خورشیدی، مدیرعامل تلوبیون در این مراسم گفت علت دعوت از عوامل «کلبه عموپورنگ» این است که با رکوردی خاص مواجه شده‌اند که طی این دهه بی‌سابقه بوده است و اضافه کرده که این مجموعه درحال حاضر یکی از پربیننده‌ترین محتوای حرفه‌ای فارسی‌زبان در اینترنت است و «کلبه عموپورنگ» از ابتدای سال۱۴۰۰ توانسته است به رکورد ۳۶میلیون بازدید تاکنون دست یابد. عدد بزرگی به‌نظر می‌رسد اما اگر نظرسنجی اخیر تلویزیون را ببینیم متوجه می‌شویم «کلبه عموپورنگ» با 2.19 درصد، پرمخاطب‌ترین برنامه حوزه کودکان‌ونوجوان در آبان‌ماه بوده است.

ممکن است افرادی این درصد را با عدد طرح‌شده در مراسم تقدیر از رکورد «کلبه عموپورنگ» مقایسه کنند و نتیجه خودشان را هم بگیرند؛ اما اساسا این قیاس‌ها چقدر صحیح و دارای مبنای علمی است؟

درباره اختلاف ارقام مخاطبان برنامه‌های تلویزیون و تلوبیون مطالب متعددی له یا علیه آن نوشته شده است. گروهی آن را طبیعی می‌دانند و گروهی دیگر دلایل فنی یا غیرفنی برایش قائل می‌شوند؛ دلایلی که گاه قانع‌کننده است و گاه در حد توجیه باقی می‌ماند. خروجی اینها اما تاثیرگذار است و می‌تواند مسیر برنامه‌سازی یک شبکه یا برنامه را تغییر دهد. این اختلاف ارقام درحالی وجود دارد که طبق گفته مدیران تلوبیون، هر لحظه از شبانه‌روز ۹۲کودک در این پلتفرم برنامه را می‌بینند و به‌صورت هفتگی هم یک‌میلیون بازدید از برنامه وجود دارد که عدد قابل‌توجهی برای کودکان‌ونوجوانان است.

خورشیدی، مدیرعامل تلوبیون تیرماه امسال و در گفت‌وگو با مهر، در پاسخ به اینکه چرا آمار استقبال از پخش برنامه‌های تلویزیونی در این سایت گاهی با نظرسنجی‌های تلویزیون نسبت به بالاتر و پایین‌تر بودن یک سریال یا برنامه متفاوت است، گفته بود: «آماری که ما ارائه می‌کنیم مربوط به همین ۱۵میلیون کاربر است اما افکارسنجی سازمان صداوسیما مربوط به همه مخاطبان تلویزیون است و حتما می‌تواند متفاوت باشد. از طرفی پیمایش‌هایی که مرکز افکارسنجی سازمان ارائه می‌کند علمی، باقدمت و باسابقه است و به‌نظرم این افکارسنجی جامع‌تر و کلی‌تر می‌تواند نظر همه مخاطبان تلویزیون را ارائه کند.» این درحالی است که بعدها از سمت تلوبیون گفته شد این اختلاف اعداد بیشتر در حوزه کودک‌ونوجوان است و در حوزه‌های دیگر چندان اختلاف‌نظری به چشم نمی‌خورد و یکی از مهم‌ترین دلایل این تفاوت ارقام، این است که کودکان نمی‌توانند نظرسنجی را به‌تنهایی پر کنند و والدین آنها به‌جایشان این کار را می‌کنند اما در تلوبیون، تعداد «ویو»ها تکلیف را روشن می‌کند. این «ویو»ها البته منتقد هم دارند اما مسئولان تلوبیون گفته‌اند «الگوریتم‌هایی در تلوبیون پیاده‌سازی شده تا آمار ارائه‌شده دقیق و قابل اتکا باشد.

در مراسم روز یکشنبه تلوبیون به آماری از فصل‌های قبلی برنامه‌های تیم عموپورنگ از سال۹۲ تا ۱۴۰۰ اشاره شده که نشان می‌دهد این برنامه‌ها بیش از ۷۱میلیون بار دیده شده‌اند. این برنامه با وجود محبوبیت فراوانش اما یک نمونه از همه برنامه‌های کودک و حتی بزرگسال است؛ برنامه‌هایی که ساخته‌شدن سری‌های بعدی‌شان و همچنین اختصاص بودجه‌شان رابطه مستقیم با همین آمار هم دارد اما اگر مبنا نظرسنجی باشد می‌توان سهم کودکان را عادلانه دانست؟

اصلا دلیل اینکه بعضی برنامه‌ها از فهرست نطرسنجی‌ها بیرون می‌مانند و بعضی دیگر حضور دارند، چیست؟ تلویزیون به‌جز نظرسنجی‌ها چه ابزار ملموس و شفاف دیگری برای دانستن میزان بینندگانش دارد؟ آیا در همه نظرسنجی‌ها همه سلیقه‌ها و رده‌های سنی حضور دارند؟

اینکه برای 36میلیونی‌شدن تعداد بازدیدهای یک برنامه تلویزیونی، سایت تلوبیون جشن می‌گیرد حاوی پیام خاصی برای سازمان صداوسیماست؟ آیا تلوبیون آمده تا بار تفقد و مهربانی سازمان را بر دوش بکشد و نامهربانی‌هایی شبیه به حذف برنامه «کلبه عموپورنگ» از فهرست نظرسنجی‌ها را جبران کند؟

اگر استدلال دست‌اندرکاران تلوبیون برای افزایش مخاطبان برنامه‌های کودک درست باشد باید کمی درنگ کنیم؟ این استدلال یعنی تمام این مدت، نظرات کودکان را والدین‌ بی‌خبر از آنها و احتمالا ناقص منتقل می‌کردند؟ و طبق خروجی نظرسنجی‌ها برای آن طفلان معصوم برنامه ساخته می‌شده است؟ آیا به‌جز تعداد بار دیده شدن و نظرسنجی مکتوب، راهکار دیگری برای سنجش نظرات کودکان‌ونوجوانان وجود ندارد؟ چه سازوکاری برای انتقال نظرات صریح و گاه تند آنها به برنامه‌سازان و مدیران وجود دارد؟ وقتی آمارها برای دفاع از عملکرد مدیران منتشر می‌شود و اهداف دیگر در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند چگونه می‌توان از آنها در راستای ساخت برنامه‌های هدفمند استفاده کرد؟

یک‌بار برای همیشه باید تکلیف این اعداد و آمار روشن شود. معیار تعداد دیده شدن است یا آنچه در نظرسنجی‌ها می‌آید یا حتی میزان وایرال شدن در فضای مجازی؟

به گفته صداوسیما در نوروز سال جاری، حدود 80درصد از مردم بیننده برنامه‌های رسانه ملی بودند. طبق برآوردهای سازمان صداوسیما، هر فرد 2ساعت و 46دقیقه بیننده برنامه‌های نوروزی صداوسیما بوده است. در هفته اول نوروز82.6درصد و در هفته دوم 76.8درصد برنامه‌های نوروزی بیننده داشته‌اند.

بین ویژه‌نامه‌های نوروزی عصر جدید با 70.5درصد و فرمول یک با 30.4درصد مخاطب، جزء پرمخاطب‌ترین‌های این حوزه بوده‌اند.

بین سریال‌های پخش‌شده در نوروز1400، نون‌خ(3) و گاندو(2) بالای 50درصد مخاطب داشته‌اند که نون‌خ(3) با 79.6درصد و گاندو با55.8درصد در بالای جدول پرمخاطب‌ها قرار می‌گیرند و به ترتیب سریال‌های همبازی(28.2)، نوروز رنگی(18.4) و دست‌انداز(17.5) در جایگاه بعدی قرار می‌گیرند.

همچنین مرکز تحقیقات صداوسیما در مهرماه امسال اعلام کرد براساس متغیرهای جمعیت‌شناختی، زنان بیشتر از مردان برنامه «سمت‌خدا» و مردان بیشتر از زنان برنامه‌های «فوتبال برتر (پخش زنده فوتبال)» و «دایره‌طلایی» شبکه سه و «مسابقات کشتی قهرمانی جهان» شبکه ورزش را تماشا کرده‌اند. طبق این پژوهش، براساس متغیرهای جمعیت‌شناختی به لحاظ سن هم افراد ۵۰سال و بالاتر، برنامه «سمت‌خدا» از شبکه سه و برنامه «ایرانگرد» از شبکه یک سیما و افراد ۱۲ تا ۱۸سال برنامه‌های «فوتبال برتر (پخش زنده فوتبال)» و «دایره‌طلایی» شبکه سه سیما و برنامه «حیات‌وحش» شبکه مستند و «منتخب خندوانه» شبکه نسیم را بیشتر از دیگر گروه‌های سنی دیده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد 22.9درصد مردم از طریق اینترنت بیننده تکرار برنامه‌های سیما بوده‌اند. همچنین 21.2درصد هم حاشیه‌ها و رویدادهای برنامه‌های شبکه‌های سیما را از طریق شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کنند.

نکته جالب این آمار سهم حدودا 23درصدی اینترنت از تماشای برنامه‌های صداوسیماست؛ عددی که از آن بی‌توجهی به تلوبیون هم برداشت می‌شود و با آنچه مدیران تلوبیون می‌گویند شاید منافات داشته باشد. اینکه شبکه‌های اجتماعی کمی بیشتر از بسترهای اینترنتی مانند تلوبیون در انتشار برنامه‌های صداوسیما موثر بوده‌اند شاید حاوی پیام مثبتی نباشد.

در ادامه این مطلب جدول برنامه‌های پربازدید تلویزیون و تلوبیون در فصل بهار سال جاری آمده‌ تا بتوان آنها را با هم قیاس کرد.