سایه بحران ناامنی غذایی بر سر دنیا/ چرا جنگ روسیه و اوکراین امنیت غذایی دنیا را تهدید می کند؟

با گذشت دو سال از آغاز دنیاگیری کرونا، به نظر می رسید کاهش محدودیت ها سبب احیای اقتصاد کشورها شود اما جنگ روسیه و اوکراین دنیا در معرض بحران ناامنی غذایی قرار داد.

کد خبر: ۲۴۹۹۴۳

تاریخ انتشار:۱۴ ارديبهشت ۱۴۰۱ - ۱۲:۱۲ - 04 May 2022

سایه بحران ناامنی غذایی بر سر دنیا/ چرا جنگ روسیه و اوکراین امنیت غذایی دنیا را تهدید می کند؟

الهام عابدینی- با گذشت دو سال از آغاز دنیاگیری کرونا، به نظر می رسید کاهش محدودیت ها سبب احیای اقتصاد کشورها شود اما جنگ روسیه و اوکراین دنیا در معرض بحران ناامنی غذایی قرار داد.

کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور به طور معمول در چنین شرایطی آسیب پذیرتر هستند اما با توجه به وابستگی جدیِ اروپا به نفت و گاز روسیه، این جنگ شرایط همه کشورها را به نحوی بحرانی کرده است.

اوکراین و روسیه از مهمترین تامین کنندگان روغن آفتابگردان و غلات در جهان است. این دو کشور حدود یک سوم از گندم، جو و ذرت دنیا را تامین می کنند. با توجه به تحریم های غرب علیه روسیه و همچنین محاصره بنادر اوکراین از سوی روسیه، روند صادرات این محصولات از هر دو کشور به شدت دچار اختلال شده است.

همزمان اندونزی هم که با در اختیار داشتنِ شصت درصد از بازار روغن پالم در دنیا، بزرگترین تولیدکننده این روغن در دنیاست، بازار جهان را غافلگیر کرد. جوکو ویدودو، رئیس جمهور اندونزی با صدور بیانیه ای اعلام کرد تامین نیازهای 270 میلیون شهروند کشورش در الویت قرار دارد و صادرات روغن پالم را ممنوع کرد.

وزارت کشور آلمان نیز از شهروندانش خواست برای شرایط اضطراری مواد غذایی و دارو ذخیره کنند. این فهرست شامل 20 لیتر آب، 3.5 کیلوگرم غلات، نان، ماکارونی، برنج و سیب زمینی، چهار کیلوگرم سبزیجات و حبوبات، 2.5 کیلوگرم میوه و آجیل، و 2.6 لیتر شیر و محصولات لبنی است. علاوه بر این برای ذخیره به مدت ده روز توصیه می شود 1.5 کیلوگرم گوشت، ماهی، تخم مرغ یا پودر تخم مرغ و 357 گرم چربی و روغن و نیز سایر محصولات بر اساس انتخاب شخصی مانند شیرینی جات تهیه شود.

جنگ روسیه و اوکراین در زمان حساسی از نظر کشاورزی در دنیا در حال وقوع است زیرا با آغاز فصل کاشت و رشد محصولات کشاورزی در سال 2022 رخ می دهد. این جنگ احتمالا بر روند برداشت محصولات در سال 2022 هم تأثیر می گذارد. این موضوع به صورتی ویژه برای کشورهای منطقه خاورمیانه که به شدت به صادرات روسیه و اوکراین متکی هستند نگران کننده است.

مصر بزرگترین وارد کننده گندم در جهان است و حدود 85 درصد گندم خود را از روسیه و اوکراین تأمین می کند. در اوایل ماه آوریل اعلام شد این کشور دارای ذخایر راهبردی گندم برای دو ماه و نیم است و سپس ذخایر گندم این کشور به پایان خواهد رسید. در لبنان -جایی که انتظار می‌رود ذخایر گندم در آن تنها یک ماه دوام داشته باشد- چشم‌انداز کاهش شدید صادرات از اوکراین به شدت بر اقتصاد و امنیت غذایی در این کشور تأثیر خواهد گذاشت. لبنان حدود 60 درصد گندم خود را از اوکراین وارد می کند و ذخایر ملی خود را به سبب وقوع انفجار سال 2020 در بندر بیروت از دست داد. تونس هم حدود 50 درصد از ذخایر گندم خود را از اوکراین وارد می کند و تخمین زده می شود این کشور از مارس سال 2022 تنها برای چهار ماه ذخایر گندم داشته باشد.

در این شرایط امکان آغاز مجدد ناآرامی های اجتماعی را در حالی که شهروندان عادی با افزایش قیمت غلات روبرو هستند نمی توان نادیده گرفت. به ویژه آنکه بسیاری از این کشورها در سال های اخیر شرایط ناآرامی را تجربه کرده اند. در تاریخ هم چنین مواردی در منطقه بی سابقه نبوده است و شورش نان در مصر در سال 1977 و 6 سال بعد در تونس نیز به دلیل افزایش قیمت مواد غذایی رخ داد. حتی برخی تحلیلگران می گویند یکی از دلایل آغاز جنبش بیداری اسلامی در دهه قبل نیز افزایش قیمت مواد غذایی بوده است.

در همین حال، وزارت تدارکات و تأمین مصر از طریق متنوع کردن منابع واردات گندم در تلاش برای صرفه جویی در بودجه یارانه غذایی خود است. در سال 2021، مصر برای نخستین بار گندم را از لتونی خریداری کرد و واردات از کشورهای دیگر همانند فرانسه، کانادا، هند و آمریکا را آغاز کرد. وزارت کشاورزی مصر اعلام کرد این کشور قصد دارد در این فصل بین 60 تا 62 درصد از گندم مورد نیازش را خودش تأمین و این کشور حدود یک و نیم میلیون هکتار از زمین هایش را به کشت گندم اختصاص داده است که می تواند بین 9.5 تا 10 میلیون تن گندم تولید کند. وزیر تدارکات مصر بر تمایل دولت این کشور برای ایجاد تنوع فراتر از 14 کشوری که در حال حاضر با آنها قرارداد دارد، تأکید کرد. در ماه آوریل هم مصر، هند را به عنوان یکی از تأمین کنندگان گندم خود معرفی کرد.

اگر بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا مجبور شوند طی ماه‌های آتی در راهبردهای واردات غلات خود تجدید نظر کنند، جنگ در اوکراین نیز سبب تغییر روابط ژئوپلیتیکی می شود زیرا غرب در تلاش برای تقویت منابع هیدروکربنی خود است.

کمی پس از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین, جو بایدن رئیس جمهور آمریکا برای کمک به تثبیت قیمت فزآینده نفت در بازارهای جهانی به عربستان سعودی و امارات عربی متحده روی آورد. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی به تماس های رئیس جمهور بایدن پاسخ ندادند.تحلیلگران می گویند عربستان به این نتیجه رسیده است که اتحاد او با ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه -حداقل در ارتباط با مسائل نفتی- مهم تر از نجات بایدن است.

در روزهای اخیر اخبار زیادی مبنی بر ناامیدی کشورهای منطقه از حمایت آمریکا منتشر شده است و به نظر می رسد کشورها ترجیح می دهند در مناسبات بین المللی شان توازن ایجاد کنند. به عنوان مثال، ترکی الفیصل، از اعضای ارشد خاندان سلطنتی عربستان و رئیس سابق اطلاعات این کشور با اشاره به حملات موشکی و پهپادی یمن گفت: سعودی‌ها رابطه عربستان و آمریکا را استراتژیک می‌دانند. اما حالا احساس ناامیدی می‌کنیم.

در همین حال، کشورهای اروپایی در تلاشند تا قطر را جایگزین گاز از دست رفته از روسیه کنند. این کشور طی سال‌های اخیر روابط خود را با شماری از واردکنندگان اروپایی تقویت کرده است و قصد دارد تا سال 2026 تولید گاز طبیعی مایع خود را تا سال 2026 از طریق پروژه نورث فیلد ایست خود سالانه 40 درصد افزایش دهد. مهمتر از همه این که، از زمان شروع جنگ در اوکراین، آلمان به دنبال پایان دادن به وابستگی خود به گاز ارزان روسیه و امضای توافق نامه بلندمدت برای تأمین ال ان جی از قطر و خرید پایانه های گاز شناور برای رفع کمبود گاز خود بوده است.

با این حال، در کوتاه مدت، ترجیح قطر برای قراردادهای بلندمدت و زمان حمل و نقل برای تانکرهای حامل ال ان جی سبب می شود تلاش این کشور برای انتقال بیشتر گاز خود به اروپا دشوار شود. در اواخر ماه مارس، سعد شریدا الکعبی وزیر انرژی قطر هشدار داد جایگزینی قطر برای جبران ناشی از کمبود واردات گاز از روسیه در حال حاضر "عملا ممکن نیست."

در شرایطی که هم موضوع انرژی، هم موضوع امنیت غذایی تقریبا همه کشورهای دنیا را به شدت تحت تاثیر قرار داده است مدیریت شرایط با حفظ اصول دیپلماتیک و مناسبات بین‌المللی پیچیده‌تر از پیش شده است.

*دانشجوی دکتری مطالعات بریتانیا

سایر اخبار

منابع اسرائیلی مدعی بازداشت مجریان عملیات آرئیل شدند

عکس/ مهمان‌های ویژه افطاری حرم امام رضا(ع)

تصاویری جالب از دوره‌گردهای دوران قاجار

قدیمی‌ترین انسانی که به صلیب کشیده شده!+ عکس

سایت الکسا پس از ۲۵ سال تعطیل شد

مدرسه‌ای با معلمی متفاوت در بوشهر+عکس

کلاهبرداری با ترفند «رمالی و فالگیری»/ نسخه شفا و طلسم پولدارشدن فقط 250 میلیون تومان!

عکس/ دعای قنوت نماز عید سعید فطر

واکنش جالب توجه قهرمان پارالمپیک به درخواست مصاحبه شبکه معاند+عکس

عکس/ بازیگر زن سرشناس برای دیدن بازی سردار آزمون به ورزشگاه رفت