صفحه نخست » اجتماعی

سلطان «تجزیه ایران» کیست؟

فتحعلی قاجار که حرمسرای بزرگش معروف است بی‌خودی به مرد شماره یک تجزیه ایران مشهور شده است؛ بیشتر به‌خاطر عهدنامه ترکمانچای. ولی این یک اشتباه تاریخی است و رکورددار تجزیه ایران فرد دیگری است که فتحعلی به گرد پایش هم نمی‌رسد!

کد خبر: ۲۷۲۷۶۴

تاریخ انتشار:۲۷ آذر ۱۴۰۱ - ۰۸:۳۷ - 18 December 2022

به گزارش روزپلاس، به سلطان تجزیه ایران هم می‌رسیم ولی اول ببینیم فتحعلی قاجار چه کرد و ترکمانچای که این همه مشهور است واقعاً چیست و ببینیم قاجارها چه کردند. پس از آنکه آقامحمدخان بخش‌های بزرگی از ایران را باز پس گرفت و متحد ساخت فتحعلی در جنگ‌های طولانی با روسیه تزاری شکست خورد و عهدنامه گلستان را بست که ۲۳۲ هزار کیلومترمربع از شمال غرب ایران را جدا کرد و بعد عهدنامه ترکمانچای را بست که ۴۰ هزار کیلومترمربع از همان منطقه را جدا کرد. بعد محمدشاه قاجار آمد که عهدنامه ارزروم را با حکومت عثمانی بست و بخش‌هایی از کردستان بزرگ و بخش‌هایی از عراق امروزی را داد رفت که مساحتشان حدود ۶۲۷ هزار کیلومترمربع بود.

این‌طوری محمدشاه قاجار بیشتر از فتحعلی، ایران را تجزیه کرده است. ولی رکورددار اصلی فرد دیگری است؛ ناصرالدین قاجار که به‌تنهایی بیش از ۲ میلیون کیلومترمربع از خاک ایران را تجزیه کرد. در دوره ناصری، انگلیسی‌ها با عهدنامه پاریس ۶۳۰ هزار کیلومترمربع شامل هرات و بخش‌هایی از افغانستان را از ایران جدا کردند و با عهدنامه گلداسمیت نیز بخش‌های بزرگی از بلوچستان و شرق ایران را به مساحت ۳۵۰ هزار کیلومترمربع از ایران قاجاری تجزیه کردند. بعد هم پیمان آخال بسته شد که از نظر مساحت رکورددار قراردادهای جدایی از ایران است و ماجرایش این است: «پیرو انعقاد این پیمان آسیای میانه، خوارزم، خیوه، شرق مازندران و مرو، سمرقند و بخارا از خاک ایران جدا شد. این اراضی شامل سرزمین ترکمنستان و بخش‌های بزرگی از تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان امروزی است و در مجموع بیش از ۱ میلیون و ۲۲۶ هزار کیلومترمربع مساحت دارد». با این وضعیت درست‌تر آن است که به جای عهدنامه ترکمانچای قرارداد آخال در ایران مشهور باشد.

پس از عهد ناصری که مساحت ایران تقریباً نصف شد تا پایان دوره قاجار انگلیسی‌ها بخش‌های دیگری از شرق و جنوب ایران را هم جدا کردند و این‌طوری شد: «قاجاریه که حدود ۱۳۰ سال حکومت کرد در مجموع بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومترمربع از خاک ایران را از دست داد، ازجمله اراضی ۱۰ کشور مستقل فعلی در آسیای میانه و حوزه قفقاز به همراه افغانستان و بخش‌های بزرگی از بلوچستان و کردستان. در واقع حکومت قاجار از ابتدا تا انتها حدود دوسوم سرزمین‌هایش را [که آقامحمدخان متحد کرده بود] از دست داد».