به گزارش روزپلاس ، نشریه رسمی بانک مرکزی در پژوهشی از وقوع 4 تب در فاصله سالهای 1351 تا 1394 خبر داد. به استناد این پژوهش، تب نخست پس از انقلاب اسلامی و با وقوع جنگ تحمیلی رخ داد. در برهه دوم این تب در سالهای 1363 تا 1368 با افت بهای نفت، رکود اقتصادی تداوم یافت. شکنندگی یا تب سوم در سال 1373 با یکسانسازی ناموفق ارزی شروع شد و با رشد نقدینگی و افزایش بهای ارز تا سال 1375 به طول کشید. در آخرین مورد طی سالهای 1387 تا 1392، تحریمهای اقتصادی و کاهش ارتباطات بینالمللی باعث وقوع بحران ارزی و رشد بالای بدهی بانکها به بانک مرکزی شد. این پژوهش تاکید میکند که در این 4 دوره، بهدلیل ساختار حاکم بر نظام بانکی، بحرانها نمود عملی نیافته و منجر به هراس بانکی نشده؛ اما تبعات این شکنندگی در بازارپول افت نسبت تسهیلات اعطایی به سپردهها، نرخ بالای سود و جنگ قیمتی بین موسسات مالی بوده است. پژوهش نشان میدهد مجموع این چالشها منجر به 3 لایه چالش در نظام بانکی شده است. چالشهایی که باید در 2 مرحله برطرف شود. در مرحله نخست نیاز به اقدامات فوری نظیر ساماندهی بدهیهای دولت و افزایش سرمایه بانکها است. پس از اجرای مرحله اول، در مرحله دوم میتواند برنامه کامل اصلاح ساختاری و نهادی نظام بانکی اجرایی شود.
یک پژوهش با معرفی شاخص شکنندگی نظام بانکی بهمنظور ارزیابی سنجش ثبات نظام بانکی معتقد است که در دورههای 1351 تا 1394، اقتصاد ایران با چهار شکنندگی مواجه و از این حیث با نوسانات گستردهای روبهرو بوده است. مطابق این بررسیها معضلات شکنندگی بانکی در سه لایه «مسائل ساختاری نهادی»، «تنگناهای اعتباری» و «افت جریان نقد بانکها» طبقهبندی شده است که در مجموع در قالب افت نسبت تسهیلات اعطایی به سپردهها، نرخ بالای سود و جنگ قیمتی بین موسسات مالی نمود یافته است. این پژوهش پیشنهادی اصلاح نظام بانکی را هدف رفع معضل شکنندگی بالای بانکی در دو مرحله عنوان میکند، در مرحله اول نیاز به اقدامات فوری نظیر حل معضل جریان نقد و انجماد داراییها، ساماندهی بدهیهای دولت و افزایش سرمایه بانکها است. پس از اجرای مرحله اول، در مرحله دوم میتواند برنامه کامل اصلاح ساختاری و نهادی نظام بانکی اجرا شود که البته این مرحله در بلندمدت صورت میگیرد. این پژوهش، به کوشش محمد نادعلی با عنوان «سنجش ميزان شکنندگي نظام بانکي در اقتصاد ايران» در نشریه روند منتشر شده است.
دو شاخص شکنندگی
این پژوهش در ابتدای گزارش، به بررسی شاخصهای شکنندگی در اقتصاد کشور میپردازد. از بزرگترین مشکلاتی که در حوزه اقتصاد کلان در سه دهه اخیر در دنیا مشاهده شده است بحرانهای ارزی و بانکی در سطح کشورها، اتحادیههای پولی و حتی جهان بوده است. از آنجا که ابعاد تاثیر بحرانهای بانکی در همه بخشهای اقتصادی قابل مشاهده است، تحلیل متغیرهای مهم اقتصاد کلان در زمان بحران، قبل و بعد از آن اهمیت قابلتوجهی دارد؛ بنابراین به دست آوردن شاخصی که درجه شکنندگی سیستم بانکی را در دورههای مختلف بهصورت کمی معرفی کند، از یکسو با بررسی بحرانهای قبلی، شرایطی که اقتصاد کلان در این دوره تجربه کرده و عواملی که به تشدید یا تقلیل بحران کمک کردهاند را شناسایی میکند و از طرف دیگر با شناسایی شرایطی که بعد از آن بحران بانکی بهوقوع پیوسته، بحرانهای بالقوه آینده را میتوان کنترل و پیشبینی کرد.
مطابق یافتههای این پژوهش، بهطور کلی دو روش مختلف برای شناسایی بحرانهای بانکی و شکنندگی نظام بانکی وجود دارد. در روش اول که به روش «وقایع» معروف است، برای شناسایی بحران به مشاهدات وقایع قطعی مانند بسته شدن، ادغام و فروش بانکها به دولت یا نهادهای مالی دیگر اتکا میشود. از مهمترین معایب این روش این است که زمان آغاز واقعی بحران را به خوبی مشخص نمیکند و پیشبینی بحران بانکی در چارچوب زمانی کوتاه مانند ماهانه امکانپذیر نیست. روش دوم که کاستیهای عمده روش اول را رفع میکند یک شاخص شکنندگی معرفی میکند که میزان آسیبپذیری نظام بانکی را بهطور ماهانه اندازهگیری میکند. در این شاخص ماهیت فعالیت بانکها و همینطور متغیرهای مهمی که فعالیت بانکها را وارد ورطه خطر میکند، مورد هدف قرار گرفته شدهاند. در این روش ارزش خالص بانک که از تفاوت میان داراییها و بدهیهای بانک بهدست میآید و تغییرات آن طی زمان، مبنای محاسبه شاخص قرار گرفته است. پایه محاسباتی این شاخص سه ریسک مختلف است که ارزش خالص بانک را در معرض خطر قرار میدهد. ریسک نقدینگی که از مدیریت نقدینگی ازسوی بانکها متاثر میشود و بانک را در معرض هجوم بانکی قرار میدهد. متغیری که در شاخص بهعنوان نماینده ریسک نقدینگی مورد استفاده قرار گرفته شده، سپردههای بانکی است. ریسک اعتباری که مهمترین نمود آن افزایش مطالبات غیرجاری است و متغیری که در شاخص بهعنوان نماینده ریسک اعتباری استفاده شده اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی است. ریسک نرخ ارز که از طریق افزایش بدهیهای ارزی پوشش داده نشده بانک متاثر میشود سومین ریسکی است که در شاخص مورد نظر استفاده میشود. متغیر نماینده آن در محاسبات، بدهیهای ارزی بانک است. مکانیزم این شاخص بهگونهای است که مقدار این سه متغیر را در هر سال با میانگین آن در سالهای مختلف مورد بررسی قرار میدهد؛ بنابراین هر چه این شاخص به صفر نزدیکتر باشد به این معنی است که این سه متغیر روند ثابتی داشتهاند و دلیلی مبنیبر وجود یک مشکل شدید در بخش بانکی نیست.
4 شکنندگی در ایران
بهدلیل نقایص بازار سرمایه، بانکها نقش کلیدی در تجهیز سپردهها به سمت مصارف سرمایهگذاری در ایران دارند. در واقع بخش بانکی در ایران مهمترین مجرای ارتباطی میان عرضه و تقاضای منابع پولی است. در این پژوهش برای محاسبه شاخص شکنندگی نظام بانکی در اقتصاد ایران، از اطلاعات ماهانه متغیرهای پولی و بانکی موجود در نشریات مختلف آماری بانک مرکزی در دوره 1394-1351 استفاده شده است. بررسی 44 ساله شاخص شکنندگی بانکها در اقتصاد ایران حاکی از آن است که این شاخص از روند باثباتی برخوردار نبوده و در برخی سالها نوسانات زیادی را تجربه کرده است. نتایج بررسی این شاخص حاکی از آن است که در بازه مورد بررسی نظام بانکی ایران با چهار مورد شکنندگی مواجه بوده است که هر کدام چند سال به طول انجامیدهاند.چهار شکنندگی مذکور در چهار دوره 1358-1359، 1363-1368، 1373-1375، 1387-1393 اتفاق افتاده است.در این دورهها احتمال فراهمشدن زمینه برای وقوع بحران بانکی وجود داشته که به خاطر ساختار حاکم بر نظام بانکی این موضوع عملی نشده است.
مهمترین موضوعی که در شناسایی بحرانهای قبلی و همچنین ممانعت از وقوع بحران در آینده میتواند کمککننده باشد، بررسی وضعیت حاکم بر اقتصاد ایران در مقاطع با شکنندگی بالای نظام بانکی بوده است. به بیان دیگر، در این دورهها اینکه متغیرهای کلان اقتصادی چه روندی داشته و چه سیاستها و شرایطی بر بانکهای کشور حاکم بوده است باید مورد تحلیل قرار گیرد. اولین شکنندگی بانکی در ماه چهارم سال 1358 اتفاق افتاد و در بهمنماه همین سال به مدت 10 ماه متوقف و مجددا در ماه یازدهم سال 1359 شروع شد و تا ماه سوم سال 1362 ادامه پیدا کرد. وقوع این بحران با چهار واقعیت اقتصادی بزرگ وقوع انقلاب اسلامی، تعطیلی موقتی بانکها، ملی شدن بانکها و وقوع جنگ ایران و عراق همراه بود. در این مدت بدهی بانکها به بانک مرکزی تا حدود 50 درصد رشد داشت. اعتبارات اعطایی بانکها تا حدود 40 درصد افزایش و نرخ ارز اسمی تا حدود 75 درصد افزایش داشت. در این مدت رشد اقتصادی با کاهش شدید روبهرو بوده است. دومین شکنندگی در نیمه دوم سال 1363 شروع شد و تا ماه سوم سال 1368 ادامه داشت. به نظر میرسد علت اصلی این شکنندگی رکود اقتصادی است که در این بازه زمانی اقتصاد ایران با آن مواجه شده است. طوری که در سال 1365 اقتصاد ایران رشد منفی 9 درصد را تجربه کرد. البته این رکود با افت 55 درصدی قیمت نفت همراه بود. همچنین در این بازه زمانی اعتبارات بانکی تا حدود 33 درصد رشد داشت. سومین شکنندگی در بازه زمانی سه ساله 1373 تا 1375 اتفاق افتاد. در این بازه زمانی یکسانسازی ناموفق نرخ ارز از سوی سیاستگذاران اعمال شد که به 38 درصد رشد نقدینگی، حدود 50 درصد تورم و افزایش 55 درصد نرخ ارز در سال 1374 منجر شد. از دیگر شرایط حاکم بر اقتصاد ایران در این دوره نوسان بسیار بالای بدهی بانکها به بانک مرکزی بود که تا حدود 280 درصد افزایش داشته است. آخرین شکنندگی بانکی در اواخر نیمه اول سال 1387 شروع شد و تا دومین ماه سال 1388 ادامه داشت. سپس با یک توقف 18 ماهه دوباره از ماه چهارم سال 1391 شروع و تا دی ماه سال 1392 ادامه داشت. بحران ارزی، تشدید تحریمهای اقتصادی و مالی، کاهش ارتباط بینالمللی بانکها، رشد بالای بدهی بانکها به بانک مرکزی و گسترش موسسات اعتباری غیربانکی از جمله مهمترین شرایط کلان حاکم بر اقتصاد در این بازه زمانی بوده است.
دو مرحله اصلاحی
این پژوهش در جمعبندی نتایج خود تاکید میکند که بهطور کلی معضلات مربوط به شکنندگی نظام بانکی را میتوان در سه لایه طبقهبندی کرد. لایه نخست معضلات بنیادین است که از جنس مسائل ساختاری و نهادی است. لایه دوم، تنگنای اعتباری بانکها بوده که به کاهش درآمدزایی داراییهای بانکها منجر شده است. لایه سوم نیز معضل افت جریان نقد بانکها است که در قالب افت نسبت تسهیلات اعطایی به سپردهها، نرخ بالای سود و جنگ قیمتی بین موسسات مالی نمایان شده است. این پژوهش پیشنهاد اصلاح نظام بانکی با هدف رفع معضل شکنندگی بالای بانکها را در دو مرحله عنوان کرده است. مرحله اول شامل حل معضل جریان نقد و انجماد داراییها، ساماندهی بدهیهای دولت و افزایش سرمایه بانکها است. در این مرحله، اقدامات فوری صورت پذیرفته و اقدامات اولیه برای اصلاحات بنیادین اجرا میشوند. از جمله این اقدامات میتوان به دستهبندی بانکها و نظارت بر رفتار بانکهای مشکلدار، انتظام بخشی بازار پول با ساماندهی موسسات غیرمجاز، افزایش سرمایه بانکها، حل و فصل مطالبات غیرجاری بانکها، ادغام، اصلاح و بازسازی، تصفیه و انحلال بانکها و موسسات اعتباری، ارتقای نظارت موثر بر فعالیت بانکها و ساماندهی بدهی دولت به شبکه بانکی در قالب اوراق بدهی و نظایر آن اشاره کرد. پس از اجرای مرحله اول و دستیابی به اهداف تعیین شده در این زمینه، در مرحله دوم، برنامه کامل اصلاح ساختاری و نهادی نظام بانکی اجرا میشود. در مجموع اقدام فوری پیش روی سیاستگذار برای سالمسازی فضای بازارهای پولی و مالی، ورود به فرآیند اصلاح بخش مالی، تجدید ساختار بازار پول، بازنگری اساسی در ساختار ترازنامهای بانکهای کشور و سالمسازی ترکیب آن است.
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
محبوس شدن در سرویس بهداشتی؛ اولین حادثه پایتخت در سال ۱۴۰۳
اینفوگرافیک/تولید دغدغه ی جدی رهبر انقلاب
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد
پخش سری جدید «پایتخت» به نوروز میرسد؟