بررسی روابط عربستان با ایران از گذشته تاکنون

آل سعود براساس این تضادها همواره سیاست واگرایی با ایران را در پیش گرفت و این مساله در دوران رژیم پهلوی نیز کم و بیش وجود داشته و در پس از پیروزی انقلاب اسلامی با دخالت کشورهای خارجی بویژه امریکا بروز و ظهور شدیدتری پیدا کرده است
کد خبر: ۵۹۳۹۶
تاریخ انتشار:۲۳ آبان ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۶ - 14 November 2017
سعودی ها در این مسیر در سایه هراس از نفوذ و قدرت رقیب منطقه ای خود، در مقاطع مختلف سیاست های افراط و تفریط را در پیش گرفته اند.

روابط و مناسبات دو رقیب مهم منطقه هیچ‌گاه ثبات نداشته و سایه سنگین جنگ لفظی و به عبارت دیگر نوعی جنگ سرد در بیشتر اوقات در روابط دوکشور در مقاطع مختلف دیده می شود. در این میان ایران همواره کاهش تنش و برقراری روابط را برای منافع منطقه ای و بین المللی تهران و ریاض سودمند می دانست و سیاست همگرایی را دنبال می کرد ، اما آل سعود با نگرانی و عمده کردن برخی اختلاف ها و مهم تر از همه رقابت بر سر دایره نفوذ در منطقه سیاست واگرایی را دنبال کرده است.

در روابط بین دول و ملل کشورها همواره برای تامین منافع کشور خود درگیر روابط رقابت آمیز با دیگران هستند و هر دولتی بعنوان نماینده ملت و سرزمین خود تلاش دارد ، نقشی دست بالا را داشته باشد از این رو روابط بین ملل یک امر پیچیده و ماهیت شبکه ای دارد و همگرایی و واگرایی کشورها براساس منافع و منابع قدرت شکل می گیرد.

براین اساس روابط بین دول و ملل در یک طرح و پلان کلی و اصلی در سه سطح 'ماهیت ' ، 'رفتار' و 'مواضع' قابل بررسی است و در این نوشته سعی می شود روابط عربستان با ایران در این سه سطح مورد بررسی قرار گیرد. 


الف : ماهیت

ماهیت رابطه عربستان با ایران به عنوان یک کشور نفت خیز و رقیب کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره براساس تضاد منافع بوده که پایه های تضاد منافع مبتنی بر سه سطح قومی - مذهبی و سیاسی و اقتصادی شکل گرفته است.

آل سعود براساس این تضادها همواره سیاست واگرایی با ایران را در پیش گرفت و این مساله در دوران رژیم پهلوی نیز کم و بیش وجود داشته و در پس از پیروزی انقلاب اسلامی با دخالت کشورهای خارجی بویژه امریکا بروز و ظهور شدیدتری پیدا کرده است. 

عربستان بعنوان متحد اصلی امریکا در منطقه سیاست های واگرایی و خصمانه خود با ایران را براساس حمایت کاخ سفید تنظیم کرده است و سیاست های واگرایی و افراطی اکنون با توجه به سیاست های ضد ایرانی دونالد ترامپ رییس جمهوری امریکا تشدید شده است. 

نگرانی ریاض از گسترش انقلاب اسلامی همواره دستاویز و موضوع اصلی سیاست های واگرایی آل سعود بوده است.

عربستان همواره بر پایه ناسیونالیسم قومی و فرقه ای تلاش و سیعی را برای تشکیل ائتلاف های منطقه ای با شیخوخیت و سیطره کامل خود پیگیری کرده است. 


**رفتار 

رفتار های دولت ها نسبت به یکدیگر علاوه بر مساله تضادهای ماهوی ، هماهنگی یا ناهماهنگی در رفتار و رضایتمندی یا عدم رضایت مندی دوکشور از یکدیگر می تواند در زمینه رویدادها و موضوعات خاص باشد. ایران و عربستان طی سال های متمادی با بحران در روابط و قطع روابط سیاسی و دیپلماتیک پیش رفته اند. 

در پیش از انقلاب در دوران رژیم پهلوی در سال 1320 ه.ش دولت ایران رفتن به حج را برای ایرانیان ممنوع اعلام کرد. در سال 1322ه‍.ش قتل یکی از حجاج ایرانی توسط شرطه ها منجر به قطع روابط سیاسی ریاض و تهران شد. این رفتار در سال های پس از انقلاب نیز شدت یافت .
حمایت عربستان از صدام حسین در هشت سال جنگ تحمیلی ، حمله نیروهای پلیس عربستان به حجاج ایرانی در تظاهرات برائت از مشرکین در سال 1366 که 400 کشته و 300 مجروح برجای گذاشت و در پی آن آل سعود سفارتش را در ایران تعطیل کرد و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد، تعرض جنسی ماموران بازرسی فرودگاه جده به دو نوجوان ایرانی در سال 1394 ، سقوط جرثقیل در مکه و حادثه منا در همین سال که موجب کشته ، مفقود و زخمی شدن شمار زیادی حجاج ایرانی شد، اعدام شیخ نمر باقر النمر روحانی شیعه درعربستان و اقدام خودسرانه برخی افراد در حمله به سفارت و کنسولگری های ریاض در تهران و مشهد، مهم ترین رفتار های تنش زا بین دوکشور بوده و بحران های روابط ایران و عربستان را رقم زده است. 

همه این اقدامات را می توان پیامد و برایند ماهیت روابط و سیاست های واگرایی عربستان دانست اما در عین حال کاهش تنش و بحران بین دوکشور را در سطح رفتار دولت ها نیز قابل بررسی است.

در مقاطعی روابط دو کشور روبه بهبود گذاشت و عربستان نیز سیاست ترک مخاصمه با رقیب قدرتمند را درپیش گرفت. در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی با اولویت قرار گرفتن رفع تنش با کشورهای همسایه و مسلمان در سال 1368 روابط روبه بهبود گذاشت و این روند در دوران دولت اصلاحات تدوام یافت بطوری از آن به عنوان دوران طلایی روابط دو کشور نام می برند.

اما دیری نپایید و با روی کار آمدن دولت نهم ، تنش ها آغاز شد و در دولت دهم بار دیگر به اوج رسید در سال 1392 با روی کار آمدن دولت روحانی پیش بینی می شد که روابط دو کشور باردیگر روبه بهبود بگذارد اما با مرگ ملک عبدالله در سال 2015 و روی کار آمدن سلمان بن عبدالعزیز آل سعود (متولد 31 دسامبر 1935) فصل جدیدی از مخاصمات و جنگ لفظی بین دو کشور آغاز شد که همگان براین باورند محمد بن سلمان بن عبد العزیز آل سعود (متولد 31 اوت 1985) ولیعهد جوان به دلیل پیری و بیماری پدر ، سکان قدرت را در دست دارد و سیاست افراطی ضد ایران را که شاید در هیچ دوره ای تا این حد نبوده در پیش گرفته است. 

درواقع تغییر سیاست و رفتار عربستان ناشی از روی کار آمدن دولت جدید در ریاض بوده و سکانداری ولیعهد جوان و احساس حاشیه امن و اعتماد به دونالد ترامپ با سیاست های افراطی علیه ایران موجب شده تا ریاض باردیگر سیاست واگرایی و تخاصم را در پیش گیرد .


** مواضع 

موقعیت جغرافیایی و ژئو پلتیکی خلیج فارس ، این منطقه را به محل منازعات نیروهای دارای منافع متضاد تبدیل کرده است از یک سو ایران تلاش دارد منازعات واختلافات منطقه ای را با همکاری متقابل منطقه و جهان اسلام و با تاکید بر عدم مداخلات کشورها وقدرت های بزرگ حل کند و از سوی دیگر ریاض در صدد ایجاد امنیت از طریق نیروهای فرامنطقه ای است و این امر منجر به اختلاف در مواضع در بسیاری مسائل و کشورهای منطقه بین دو کشور شده است.

یمن ، عراق ، سوریه ، لبنان از جمله محل تلاقی مواضع دو کشور است و عربستان تمام تلاش خود را بکار بسته است تا دایره نفوذ ایران را در این کشورها کاهش دهد. راه اندختن جنگ علیه حوثی های یمن و تشکیل ائتلاف عربی ، حمایت از گروهای افراطی ضد شیعی در عراق ، سوریه و تلاش برای تضعیف حزب الله بعنوان یکی از متحدان اصلی تهران را می توان در تفاوت و اختلافات مواضع عربستان با ایران بررسی کرد.

راه اندازی جنگ در یمن فقیر ترین کشور مسلمان تحت عنوان و بهانه حمایت ایران از حوثی ها اکنون به یکی از کانون های بحران روابط عربستان و ایران تبدیل شده است بطوری که در تازه ترین مورد شلیک موشک به فرودگاهی در حومه ریاض دستاویزی برای رجز خوانی های ریاض شده بگونه ای که وزیر خارجه ال سعود در ادعایی غیر منتظره این مساله را دخالت مستقیم ایران ذکر کرده و اعلام داشته که ریاض حق پاسخگویی را برای خود محفوظ می داند. در حالی که ایران به صراحت هرگونه دخالت در آن را رد کرده است . 

لبنان نیز در مواضع دولت ریاض بویژه ولیعهد جوان و کم تجربه یکی از موضوعات مورد اختلاف با ایران است و در همین راستا عربستان با یک سناریوی غیر منتظره سعد حریری نخست وزیر لبنان را به اعتقاد تمامی تحلیلگران به استعفا واداشته است و نخست وزیر لبنان در ریاض با سخنانی تند علیه ایران و حزب الله کنارگیری از پست نخست وزیری را اعلام کرد. 


**نتیجه گیری

فراز و نشیب روبط ایران و عربستان دستکم طی چهار دهه اخیر براساس سه سطح ماهیت ، رفتار و مواضع نشانگر این است که این روابط همواره شرایطی ناپایدار داشته است و ریاض بیشتر اوقات برای کاهش قدرت و نفوذ ایران در منطقه اقدام کرده است.

عربستان اگر نتواند در ماهیت روابط تغییراتی ایجاد کند و شاید برای این سطح از روابط با موانع بنیادی مواجه باشد اما می تواندبا خویشتنداری و درک شرایط حساس منطقه و برای کاهش بحران هایی که منجر به کشتار و فجایع خونین شده است ، رفتار و مواضع خود را تغییر داده و برای حفظ منافع خود به سیاست همگرایی منطقه ای با حضور رقیب قدرتمند ودیگر کشورها روی آورد .


بازگشت به ابتدای صفحه
ارسال به دوستان
ارسال نظر
روایت تصویری
نگاه دوم
پیشنهاد سردبیر
پربازدیدها

بازخوانی پرونده نقض حقوق یک شهروند ایرانی در سوئد/ «حمید نوری»؛ ۱۶۰۰ روز بازداشت غیرقانونی در بهشت گردشگران

تمام روش های استعلام کالابرگ

ابعاد مختلف تصویب قطعنامه جدید شورای امنیت برای برقراری آتش بس فوری/ بن بست اسرائیل در غزه

اتفاقاتی که بعد از گرم کردن دوباره روغن سرخ شده در بدنمان می افتد

فرزند آیت الله علم الهدی چه نقشی در هلدینگ گردشگری جوانمرد دارد؟

دستگاه قضایی مقابل زمین خواری ۳۰۰۰ میلیارد تومانی در گیلان ایستاد/ سازمان بازرسی جلوی تصرف غیرقانونی زمین معروف آستارا را گرفت

مرگ سناتور ضدایرانی در ۸۲ سالگی

ثبات قیمت دلار و درهم و کاهش بهای یورو در مرکز مبادله ارز

فرانسه ناو هواپیمابر هسته‌ای تولید می‌کند

اطلاعیه در خصوص ساعت کار شعب و ستاد بانک سرمایه از پنجم تا یازدهم فروردین‌ماه

کی‌یف برای تامین تجهیزات دفاعی به ناتو متوسل شد

حمله موشکی حزب الله لبنان به مواضع نظامیان صهیونیست

تدابیر جدید دیوان لاهه در رابطه با جنگ در غزه

فعالیت سامانه بارشی در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن اجتناب شود

ویدیو دلخراش از حمله تروریستی به مسکو/ بیش از 100 کشته تاکنون/ احتمال گروگان گرفته شدن صدها نفر در تالار کنسرت/ روسیه خواستار توضیح آمریکا درباره حمله تروریستی شد 

گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما

امشب ساعت را به وقت زمین کوک کنید

حضور باقری در سفارت روسیه در تهران

 انتشار همزمان چند ویدیو هنجارشکن در فضای مجازی/ عادی سازی و ترویج فساد/ با اقدام به موقع فراجا صفحات مسدود شد

هنیه: مقاومت مردم غزه، افسانه‌ای است/ اشغالگران با انزوای بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند

چرا روسیه مسؤلیت داعش در حمله تروریستی مسکو را نمی پذیرد؟!

جشنواره گل نوروزی یوزها برابر ترکمنستان/ پایان دور رفت با صدرنشینی ایران

بزرگترین پیشرفت‌های فناوری در سال گذشته چه بود؟

تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

شهادت یکی از رزمندگان سپاه در سوریه

بخشی از پیام نوروزی متفاوت وزیر ارشاد/ پرسش‌هایی درباره تتلو، معین و قربانی

ویدیویی بسیار دلخراش از حمله تروریستی مسکو

جوایز نجومی برای تیم‌های جام ملت‌های اروپا

آخرین نتایج دوازدهمین دوره انتخابات مجلس به تفکیک استان‌ها/ کدام کاندیداها به مجلس راه یافتند

نتایج نهایی انتخابات مجلس در تهران/ دو مرحله ای شدن انتخابات تهران قطعی شد /۱۴ نفری که از تهران مستقیم به مجلس راه یافتند/ چه کسانی به دور دوم رفتند؟

پسر احمدرضا عابدزاده جواب بیرانوند را داد

نتایج انتخابات ۱۴۰۲ خبرگان رهبری در سراسر کشور/ آرای خبرگان تهران اعلام شد+ جدول

ویدیو دلخراش از حمله تروریستی به مسکو/ بیش از 100 کشته تاکنون/ احتمال گروگان گرفته شدن صدها نفر در تالار کنسرت/ روسیه خواستار توضیح آمریکا درباره حمله تروریستی شد 

گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما

انتخاب نکردن و آسیب‌هایش/ چگونه انتخاب صحیح داشته باشیم

2 بانک غیردولتی مشتری جدید استقلال و پرسپولیس

واگذاری پتروشیمی شازند توسط بانک ملی،یک اقدام بی نظیر و به نفع مردم است/ این اقدام می‌تواند الگویی مناسبی برای شبکه بانکی کشور جهت اجرای منویات رهبری باشد

بزرگ‌ترین پایگاه فضایی غرب آسیا در حال ساخت است/ صنعت فضاییِ کشور در مسیر توسعه پرشتاب پیش می‌رود

بی رقیب شدن ترامپ در میان جمهوری خواهان/ نیکی هیلی از رقابت در انتخابات انصراف داد

بانک مرکزی عراق فعالیت مجدد بانک ملی ایران را ابلاغ کرد

بدعت لغو کنسرت ها/ کنسرت علیرضا قربانی دوباره در اصفهان لغو شد

عملیات ضد صهیونیستی در جنوب نابلس