به گزارش روزپلاس؛دارالفنون اینگونه شکل گرفت و توانست عصر و دوره جدیدی در آموزش ایران باشد. همانطور که مسعود کوهستانینژاد، مورخ هم میگوید عصر و دوره دارالفنونی داشتیم. عصری که از دوره ناصرالدینشاه شروع شد و تا دوره مظفرالدینشاه ادامه پیدا کرد. از همین دوره هم تحولات در آموزش و پرورش شروع شد و تا بعد از پیروزی انقلاب مشروطه ادامه داشت.
مجلس شورای ملی در سالهای ٢٩-١٣٢٨ و از زمانی که حکیمالملک وزیر معارف شد، حرکت جدیدی در معارف آغاز کرد. حکیمالملک همراه کسانی مانند مشیرالدوله، میرزا ابوالحسن فروغی و ذکاالملک فروغی بود. کسانی که در کنار هم تحول جدی و اساسی را در آموزش پرورش آغاز کردند.
به گفته کوهستانینژاد نخستین قدم آنها این بوده که مصوبهای را از مجلس گرفتند تا دانشجو به خارج از کشور اعزام کنند. ٢٠ نفر اعزام شدند. بعدها در قراردادی که با دولت فرانسه امضا شد، این اتفاق هرساله شد و هرسال عدهای به خارج کشور رفتند. کسانی که بعد از بازگشتشان تأثیر زیادی از آنجا گرفتند و کارگزاران موثری در روند معارف و آموزش و پرورش شدند.
مشیرالدوله از سال ١٣٢٩ قمری وزیر معارف میشود و روندی انقلابی در این حوزه شروع میشود. وزارت معارف را تعطیل میکند و هرکه در آنجا بوده را به خانه میفرستد. بعد از مدتی ٤٧ نفر را به کار برمیگرداند. وزارت معارفی که ذکاءالملک در آن معاون مشیرالدوله بود. آنها توانستند با ٤٧ نفر انقلابی را در معارف شروع کنند که سه محور اصلی داشت. یکی از آنها تغییر در مدارس متوسطه بود. دیگری کنترل کتابهای مدارس ابتدایی و اقدام سوم که از همه موارد مهمتر بود، ایجاد سازوکاری برای مدارس دخترانه بود که برای این مدارس معلم تربیت میکنند.
در زمینه ساختاری هم شروع به احیای شورایعالی معارف کردند. شورایی که ریاست آن با ذکاالملک فروغی بود و نظامنامه مخصوصی برای معارف تدوین کردند. در همان نظامنامه امتحانات متمرکز و سراسری ایجاد و اداره دارالتادیب و دارالترجمه تأسیس شد. ابتکار دیگر درخواست همراهی از اولیای دانشآموزان برای شرکت در امور مدارس است. «برای نخستینبار در همین زمان کلاسهای پیشدانشگاهی تشکیل میشود. به این مفهوم که میبینند وقتی بچهها از مدرسه خارج میشوند، بسیار بیسوادند و نه میتوان در داخل از آنها استفاده کرد و نه میتوان آنها را به خارج از کشور فرستاد. به همین دلیل کلاسهای پیشدانشگاهی یا پیشکاری برگزار میشود.»
مشیرالدوله درهمین سالهاست که به صراحت میگوید؛ باید دستورالعمل مدارس فرانسه در کشور اجرا شود و نظارت شدیدی بر مدارس اعمال میشود. عدهای مفتش در این سالها به مدارس سر میزدند و بازخواست میکردند. «اداره تفتیش ایجاد شد و در رأس آن فردی قرار گرفت که مدام به وضع رسیدگی کند.»
آنطور که کوهستانینژاد میگوید، بعدها مشیرالدوله در کابینه علاءالسلطنه مشکلاتی پیدا کرد و به جای او حکیمالملک بر سر کار آمد. حضور او در آستانه شروع جنگ جهانی اول بود. جنگ شروع شد و وقتی دامنه آن به ایران کشیده شد، همه چیز فرو ریخت. طبیعی بود در شرایط جنگ کسی توجهی به معارف و آموزش و پرورش نداشته باشد. «اوضاع جنگ بلبشوی عجیبی در آموزش دولتی ایجاد کرد، اما مدارس خارجی در ایران کار خودشان را رها نکردند. فقط شیرازه نظم و ترتیب مدارس ایرانی از هم فرو پاشیده شد. براساس آمار موجود کل مدارس تهران در سال ١٢٩٧ در حدود ٤٠ مدرسه در تهران بود. ١٤ مدرسه نیمهتعطیل بودند و بقیه مدارس هم مشکلاتی داشتند. «این مشکل مدارس به وزارت معارف مربوط نمیشد. به قحطی و مشکلات دیگر ربط داشت. جنگ در واقع باعث انقطاع روند انقلابی شد که به وسیله مشیرالدوله شروع شده بود اما قبل از آنکه جنگ رسما تمام شود، کابینه دوم وثوقالدوله در مرداد ١٢٩٧ بر سرکار آمد. وزیر معارف میرزا احمدخان نصیرالدوله بود. نهتنها او بلکه کابینه دوم وثوقالدوله هم عزمش را جزم کرده بود که اوضاع را بهبود ببخشد.»
شروع دوره جدید
وضعیت جدی شد. بازسازی معارف از دوره نصیرالدوله روند گستردهای به خود گرفت. این بازسازی محورهایی داشت و از مرداد ١٢٩٧ که ٥ماه بعد جنگ تمام شد، کار شدت گرفت. «درست است که درگیر جنگ بودیم و تبعات این جنگ کل کشور را تحتتأثیر قرار داده بود، اما آموزش و پرورش ما از جهت ساختاری، محتوایی و اداری دچار ورشکستگی بود.
هشتاد سال بود که آموزش نوین اروپایی وارد کشور شده بود اما چه اتفاقی افتاد غیر از آنکه عدهای کارمند دولت شوند و کسانی که زبان خوانده بودند فقط زبانخواندنشان به درد یک خط نوشتن میخورد.» ایرادهای بسیار جدی به روشهای آموزشی گرفته میشد؛ به کتابهایی که در اختیار شاگردان بود و همینطور به روشهای تدریس. «بحث این بود که مدارسی که چهل، پنجاه سال بعد از دارالفنون تأسیس کردهاید به کجا رسیدهاند؟»
کوهستانی نژاد میگوید در آن زمان چند اداره فعال داشتیم. یکی از آنها وزارت پست و تلگراف بود و دیگری گمرک که هر دو تحت نظارت مستشاران خارجی بودند. بقیه سازمانها حتی در بودجهنویسی هم مشکل داشتند؛ چه برسد به عملکردشان. انتقادات بنیادین میشد که ربطی به جنگ نداشت. «یحیی کاشانی از متفکران آن دوره در رسالهای مینویسد ما به آیندگان چه خواهیم گفت؟ چه توضیحی از وضع آموزشی خواهیم داد.»
وقتی وثوقالدوله کابینه دومش را تشکیل داد، شورای عالی معارف تشکیل شد. اصول کاری همانی بود که از دوره مشیرالدوله مانده بود؛ یعنی نظارت بر تدوین کتب درسی و بهروز کردن آنها اما ساخت مدارس مجانی موردی بود که خیلی پیگیرش نشدند. موضوع دیگری که در این دوره پیگیری شد، تکمیل ساخت مدارس شهرستانها بود.
از دیگر مواردی که در این سالها اتفاق افتد، این بود که نصیرالدوله به حوزههای فرهنگی وارد شد و تصمیم به ساخت ساختمانهای فرهنگی گرفت. موزه ملی یکی از آن موارد بود. تداوم نظارت بر حوزههای نمایشی، سینما و مطبوعات از دیگر کارهایی است که در وزارت معارف شدت گرفت. «مجلات تخصصی در حوزه معارف تأسیس شد و تعدادی از نهادهای فرهنگی که فعالیتشان متوقف شده بود، دوباره به کار افتاد. مهمترین این نهادها کتابخانه ملی بود. این کتابخانه یادگار مظفرالدینشاه بود که مشیرالدوله میخواست دوباره کار کند. وقتی جنگ شروع شد طبعا این روند قطع شد اما نصیرالدله آن را فعال کرد.»
معلمان یا مدارس؟
در دوره نصیرالدوله ملکالشعرای بهار، سردارمعظم خراسانی، اعتصامالملک، سیدمحمد تدین. اعلمالدوله، سلطانالعلما در شورای معارف حاضر میشوند و اجرای برخی از تحولات به عهده کسانی گذاشته میشود که تازه از پاریس آمدهاند. «سرشاخه آنها عیسی سیداعلم و عباس اقبال آشتیانی است.» سوال اصلی در این زمان این بود که نقطه شروع تحولات معارف از کجاست. آیا باید از مدارس باشد یا از معلمان؟
در دوره مشیرالدوله معلمان عوض میشدند اما در دوره نصیرالدوله دستورالعملی صادر شد که مبنای آن ساخت مدارس مجانی بود و صحبتی از معلمان نبود. در حقیقت دانشآموزان و آینده آنها نکته مبهم و غیر قابل اعتنا بود. نکتهای که بعدها نقطه مهم تحولات شد.
اما این تغییر هم مسألهساز شد. ساختاری که نصیرالدوله بنا کرد، مجریان بسیار پیچیده و ناشناختهای داشت. «ملکالشعرای بهار، در روزنامه ایران و مجلات، محورهایی را مطرح میکند که همه آنها بر مبنای دولتیکردن مدارس بود. نصیرالدوله دلایلی میآورد و میگوید ٧٢٠٠ تومان به ما بدهید که بتوانیم مدارس مجانی دایر کنیم.»
اما ایران در منطقهای بود که انقلاب اکتبر در همسایگیاش به ثمر نشسته بود و بلشویکها حرفهای جدیدی داشتند و با سرعت و قدرت در حال نفوذ بودند و همین موارد در کنار یکدیگر عاملی شد تا بعدها بدترین انتقادات را فروغی به این روند داشته باشد. «فروغی کسانی که در شورای معارف نشسته بودند را نقد میکند و میگوید به جای آنکه بیاییم از معلمان شروع کنیم از دانشآموزان شروع کردیم. تحولات نصیرالدوله تا حدود سال ١٣٠٤ جاری بود ولی از این سال جریانی در وزارت معارف شروع میشود که به طرز عجیبی این دستاوردهای معارفی دوره نصیرالدوله را حذف میکند اما اتفاقات خوب بسیاری هم داریم؛ برای مثال موزه ملی دوباره افتتاح میشود. «گزارشاتی داریم که کتابخانه ملی در کنار کتابخانه معارف در زمان نصیرالملک کارش شروع شده ولی زمانی که اندیشه فروغیها و حکمرانی آنها شروع میشود، دستاوردها کمکم حذف میشوند.»
در دوره مشیرالدوله الگوبرداری از خارجیها مد نظر بود و کار برمبنای الگوی فرانسوی انجام میگیرد؛ الگویی که خاص است و با الگوی انگلوساکسون فرق دارد. «این الگو را مستقیم از فرانسه نگرفته بودیم. باید تحولات ایران را در الگوی منطقهای بررسی کنیم. به هر حال چه خوشمان بیاید و چه خوشمان نیاید الگوی منطقهای داشتیم. الگو فرانسوی بود ولی علت اتخاذ این بود که فرقه اتحاد و ترقی در عثمانی از این الگو استفاده میکرد. درواقع ما این الگو را از عثمانی گرفته بودیم که آتاتورک در ١٩٢٤ این الگو را عوض میکند.» الگویی در این سالها اجرایی شد که پارامترهای مثبت و منفی بسیاری داشت و البته انتقادات بسیار جدی به آن وارد بود که سال ١٣٠٠ اوج انتقادات است.
با وجود این تحولات معارف و آموزشوپرورش در سالهای اواخر دوره قاجار تا جنگ جهانی اول، پستی و بلندیهای بسیاری به خود دید. جنگ در گسترش روحیه تحولخواهی موجود تأثیر منفی گذاشت و در عین حال عاملی شد تا برخی از کاستیها در گذر زمان به چشم بیایند؛ اما یک سوال از زمان راهاندازی دارالفنون تا سالهای جنگ جهانی اول و بعدها در دوره رضاشاه و محمدرضاشاه و حال حاضر مشترک ماند: ما به آیندگان چه خواهیم گفت و چه توضیحی از وضع آموزشی خواهیم داد؟
شهروند
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
محبوس شدن در سرویس بهداشتی؛ اولین حادثه پایتخت در سال ۱۴۰۳
اینفوگرافیک/تولید دغدغه ی جدی رهبر انقلاب
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد
پخش سری جدید «پایتخت» به نوروز میرسد؟