زرتشت افسانه است؟

استدلال‌ها و دیدگاه‌های ژان کِلِنز نباید پسندِ بسیاری از ایرانیان باشد، زیرا با تصویر ذهنی آنان از زرتشت و دین زرتشتی سازگار نیست. اما به یاد داشته باشیم که این تصویر ذهنی را نیز همین ایران‌شناسان غربی از قرن هیجدهم به این سو برای ما ساخته‌اند.
کد خبر: ۷۹۷۱
تاریخ انتشار:۲۳ شهريور ۱۳۹۵ - ۱۱:۴۱ - 13 September 2016
در نیمۀ دوم قرن هیجدهم میلادی، مردی فرانسوی به نام آنکِتیل دوپِرُن برای به دست آوردن کتاب زرتشت رنج سفر به هند را بر خود هموار کرد و پس از تحمل سختی‌های فراوان سرانجام نسخه‌ای از کتاب اوستا را یافت و با خود به فرانسه آورد

این جست و جو‌گر خستگی‌ناپذیر چندین سال وقت گرانبهای خود را صرف ترجمۀ آن کتاب کرد و آن را در سال 1771 میلادی به چاپ ‌رساند و بدین‌سان، اروپاییان را برای نخستین بار با «دانش مُغان» که قرن‌ها دربارۀ آن داستان‌سَرایی کرده بودند، آشنا کرد. حاصل زحمت او بسیاری از دانشوران آن روزگار را ناامید کرد. زیرا اروپاییان در آن کتاب در پی اندیشه‌های ناب فلسفی بودند، اما آنچه می‌دیدند مشتی اوراد بود. وُلتر تَسخَرزنان پرسید: آیا این زرتشت همین سخنان پریشان و زننده را بر زبان رانده است؟ با این حال، زحمت مترجم بی‌نتیجه نماند. زیرا کنجکاوی پژوهشگران غربی را برانگیخت تا در فرهنگ باستانی ایران کند و کاو کنند.

پس از آنکِتیل دوپِرُن، پژوهشگران غربی پُرآوازه‌ای در تاریخ و فرهنگ ایران باستان به جست و جو پرداختند و باید گفت که آنچه امروز ما ایرانیان در بارۀ آن تاریخ و فرهنگ می‌دانیم، کم و بیش همه را مدیون آن پژوهشگران هستیم. یکی از آنان ژان کِلِنز، ایران‌شناس بلژیکی و استاد زبان‌ها و دین‌های هند و ایرانی در کُلِژ دُ فرانس، است که پژوهش‌هایش را دربارۀ اوستا و گات‌ها از چهل و پنج سال پیش آغاز کرده است. از او تاکنون بیش از ده کتاب و مقاله‌های بسیار منتشر شده است. در بارۀ موضوع‌های گوناگون مربوط به گات‌ها و اوستا بیشترین مقاله‌های دانشنامۀ ایرانیکا را نیز او نوشته است. این پژوهشگر در بارۀ اوستا و زرتشت دیدگاه‌های خاصی دارد که با دیدگاه‌های دیگران به کل فرق می‌کند. به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنم. به عقیدۀ او، گات‌ها یعنی کهن‌ترینِ بخش اوستا را، برخلاف آنچه تاکنون گمان می‌کردند، زرتشت ننوشته است و اصلاً زرتشت افسانه‌ای بیش نیست.

با حذف پیامبری به نام زرتشت با کتابی که به او نسبت داده‌اند چه باید کرد؟ به عقیدۀ ژان کِلِنز، گات‌ها را یک گروه دینی که ترکیب‌یافته از دو مکتب جداگانه بوده‌، برای خواندن در مناسک دینی سروده است. در آن سرودها نام زرتشت نه به صیغۀ اول شخص بلکه به صیغۀ سوم شخص آمده است. در نتیجه، آن سرودها راز و نیاز یک شخص با خدا نیست. از سوی دیگر، در آن سرودها نشانی از دعوت آدمیان برای پیوستن به دین نمی‌بینیم. در آن‌ها از تضاد خیر و شر یا از ناپسند شمردن خشونت و ستایش صلح سخنی به میان نیامده است. در مراسم گات‌هاخوانی که در روشنایی روز برگزار می‌شده، گاو قربانی می‌کرده‌اند. این ایده‌های نو، ویرانگر تصویری است که تاکنون از دین زرتشتی به سبب بدفهمی متن گات‌ها و تفسیرهای خودسرانه از آن سرودها ساخته‌اند.

استدلال‌ها و دیدگاه‌های ژان کِلِنز نباید پسندِ بسیاری از ایرانیان باشد، زیرا با تصویر ذهنی آنان از زرتشت و دین زرتشتی سازگار نیست. اما به یاد داشته باشیم که این تصویر ذهنی را نیز همین ایران‌شناسان غربی از قرن هیجدهم به این سو برای ما ساخته‌اند. آنچه تاکنون دربارۀ دین زرتشتی به ما گفته‌اند، همه نتیجۀ حدس و گمان‌‌ها و نظرپردازی‌های آنان بوده است. حتی خود زرتشتیان هند نیز به یاری همین پژوهشگران از نهُفت دین خود آگاهی یافته‌اند و بسیاری از سرآمدانشان به تفسیرهای همین غربیان از دین آنان گرویده‌اند. اما ایران‌شناسان غربی در دو سه قرن گذشته برپایۀ برداشتی نخبه‌گرا از تاریخ، چنان که ژان کلنز می‌گوید، از زرتشت افسانه‌ای، مردی بزرگ و تاریخی ساخته‌اند. این مرد بزرگ همان چیزی است که زمان تاریخی را از زمان بدَوی و غرب را از شرق جدا می‌کند. به گفتۀ کلنز، از نظر ایران شناسان غربی، زرتشت نیز مانند پادشاهان هخامنشی می‌بایست انسانی بزرگ باشد تا مانند آنان به تاریخ و به تمدن غربی تعلق داشته باشد.

به عقیدۀ ژان کِلِنز، ایران‌شناسانی مانند والتر هِنینگ با پیشداوری‌های نژادپرستانه به سراغ تاریخ باستان ایران رفته‌اند و به ایرانیان باستان نسبت‌هایی داده‌اند که واقعیت تاریخی ندارند. هنگامی که هنینگ می‌گوید ایرانیان باستان دارای قدرت سیاسی کم و بیش همانند دولت‌های مدرن بوده‌اند و نه بدویانی سرسپرده به شمن‌هایی که آن قدر می‌رقصیدند تا بیهوش شوند و کف به دهان مانند حیوانات زوزه می‌کشیدند، نشانۀ دیدگاه قوم‌مدارانۀ اوست. راستش را بخواهید، خواندن کتاب ژان کِلنز مرا شگفت‌زده کرد. نمی‌دانم با شنیدن گوشه‌ای از سخنان او در این برنامه به شما چه حالتی دست داده است. هویت ایرانی ما را سرآمدان سیاسی و فرهنگی ما در قرن گذشته با استناد به کارهای ایران‌شناسان غربی ساخته‌اند، اما گویا این ایران‌شناسان را دستچین کرده‌ بودند.

پارسینه

سایر اخبار
بازگشت به ابتدای صفحه
ارسال به دوستان
ارسال نظر
روایت تصویری
نگاه دوم
پیشنهاد سردبیر
پربازدیدها

واکنش صدر اعظم آلمان بر پاسخ احتمالی رژیم صهیونیستی به ایران

حذف نام ایران از پسوند رسمی باشگاه استقلال

بایرن مونیخ با حذف آرسنال به نیمه نهایی رسید

تحقق عدالت فرهنگی با جدیت دنبال می‌شود/ سند ملی سبک پوشش ایرانی اسلامی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد

بررسی بزرگ‌ترین شکست‌های نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در 7 ماه گذشته در صحنه‌های کلان/ نتانیاهو؛ آقای شکست

رئیسی: عملیات وعده صادق هیمنه رژیم صهیونیستی را فرو ریخت/کشورهای منطقه می‌توانند به نیروی‌های مسلح ما اتکا کند

خشم زلنسکی از تفاوت برخورد غرب با اسرائیل

پس از پیروزی نظامی نوبت به جنگ روایت‌ها رسیده/ عملیات وعده‌صادق قدت نظامی ایران را اثبات کرد/ اقشار مختلف مردم را به تقویت سواد رسانه‌ای توصیه میکنم

بارسا مقابل پاری‌سن‌ژرمن تحقیر شد و از لیگ قهرمانان کنار رفت / ماجراجویی دورتمند با غلبه براتلتیکو ادامه دارد

رهبر انقلاب اسلامی در پیامی از تیم های کشتی فرنگی و آزاد صمیمانه تشکر کردند

خبر جدید وزیر کار درباره تعداد تعطیلات آخر هفته/ تعطیلی پنجشنبه‌ها شامل کارگران هم می‌شود؟

دروغ‌های شاخدار صهیونیستها/ هاگاری یا «گوبلز اسرائیل»؟

رسوایی های جو بایدن/ به اسرائیل گفتم به حیفا حمله نکنید!

چرا ورود آیفون ممنوع شد؟/شرط تشکیل پرونده‌ برای آیفون رفرش

زمانی برای تسویه حساب های قدیمی با اردن

مالکان استقلال و پرسپولیس مشخص شدند

وقتی مزخرفات کارشناس اسرائیلی درباره ایران و ربع پهلوی تحلیلگر آمریکایی را به قهقهه و واکنش واداشت!

واکنش صدر اعظم آلمان بر پاسخ احتمالی رژیم صهیونیستی به ایران

ده‌ها فروند پهپاد و موشک به سمت سرزمین‌های اشغالی شلیک شد/ اهدافی در سرزمین‌های اشغالی مورد اصابت قرارگرفت

حذف نام ایران از پسوند رسمی باشگاه استقلال

بانک صادرات ایران در مسیر تبدیل شدن به بزرگترین بانک کشور

چین از عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل حمایت می‌کند

هزینه ارسال پیامک بالا رفت

پرسپولیس و سپاهان نقره داغ شدند

تصویب اولیه سند ملی «سبک پوشش اسلامی - ایرانی»

گوترش: زمان کاهش تنش فرا رسیده است

نیروهای مسلح ایران تا پای جان ایستاده‌اند/ به دولت تروریستی امریکا هشدار داده می‌شود هرگونه ضربه به منافع ایران ، پاسخ قاطع و پشیمان کننده‌ای در پی دارد

بایرن مونیخ با حذف آرسنال به نیمه نهایی رسید

توضیحات کاظم صدیقی درخصوص غفلت صورت گرفته در تاسیس موسسه‌ای در ماجرای ازگل/ از خدا استغفار و از مردم عذرخواهی می‌کنم/ توقع دارم به تخلف احتمالی آشنا و غیرآشنا رسیدگی شود

زمانی برای تسویه حساب های قدیمی با اردن

ویدیو دلخراش از حمله تروریستی به مسکو/ بیش از 100 کشته تاکنون/ احتمال گروگان گرفته شدن صدها نفر در تالار کنسرت/ روسیه خواستار توضیح آمریکا درباره حمله تروریستی شد 

گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما

مالکان استقلال و پرسپولیس مشخص شدند

بزرگترین پیشرفت‌های فناوری در سال گذشته چه بود؟

یک باور غلط در ازدواج و چالش‌های زندگی مشترک؛ آیا می‌توان رفتار همسر را تغییر داد؟

عربستان خواستار تصویب قطعنامه ای علیه اسرائیل در شورای امنیت شد

برقراری ارتباط بی‌واسطه در پیام‌رسان‌های داخلی

وقتی مزخرفات کارشناس اسرائیلی درباره ایران و ربع پهلوی تحلیلگر آمریکایی را به قهقهه و واکنش واداشت!

عاملان حمله تروریستی چابهار از افسران سرویس های آمریکایی و اسرائیلی ها جدا نیستند/ کشوری که تروریست‌ها از خاک آن حمله را آعاز کردند باید پاسخگو باشد

ارتقای رتبه ایران در شاخص جهانی ارتباطات و فناوری اطلاعات

توضیح وزیر ارتباطات درباره شرایط افزایش سرعت اینترنت

تراژدی یکتا ناصر در شب عید/ مشکل خانوادگی و گریه های خانم بازیگر