کدام رشته‌های دانشگاهی نرخ بیکاری بالایی دارند؟+ جدول

پزشکی (بهداشت)، چنان که انتظار هم می رفت، از سال 1388 به بعد هرگز نرخ بیکاری دورقمی به خود ندیده است. حتی در سال 92 و 94 نرخ بیکاری گروه بهداشت به زیر 7 درصد رسیده است. به این معنی که از 362 هزار و 521 نفری که در این گرایش تحصیل کرده اند و متقاضی کار بوده اند، بیش از 330 هزار و 600 نفر سر کار بوده اند و فقط درصد اندکی بیکار مانده اند. اگرچه روند نرخ بیکاری در این رشته مجموعا در سال های اخیر نزولی بوده است اما با موج ورود به این رشته معلوم نیست که این روند طی سال های آینده هم پایدار بماند.

در کنار گروه بهداشت، کسانی هم که تربیت معلم خوانده اند در سال های گذشته با نرخ های بسیار بالایی سر کار بوده اند. نرخ بیکاری این گروه هم در یک دهه اخیر همواره زیر 10 درصد مانده است. اما یک تفاوت محرز بین تربیت معلم و پزشکی وجود دارد. نرخ بیکاری در پزشکی در سال های اخیر نزولی بوده و از 10 درصد در سال 87 در سال های اخیر به زیر 7 درصد هم رسیده است. اما درباره تربیت معلم این نرخ به صورت یکنواخت افزایشی بوده است؛ از 5.7 درصد در سال 87 به 9.2 درصد در سال 95. با همه این ها وضعیت علوم تربیتی و تربیت معلم از نظر نرخ بیکاری همچنان خیلی خوب است.

دام پزشکی هم که طی سال های دورتر جزو رشته های پربیکار بود، در سال های اخیر توانسته خود را به جمع تک رقمی ها برساند. در سال 87 بیش از 13 درصد فارغ التحصیلان این رشته بیکار بودند. این نرخ در سال 1390 تا 20 درصد هم بالا رفت اما در سال 94 و 95 به 6 و 8 درصد کاهش یافت. کاهش شدید نرخ بیکاری در این رشته قابل توجه است و ممکن است با توجه به تحولات اجتماعی در نگهداری حیوانات خانگی و همچنین توسعه تولیدات دامی به صورت مدرن و در قالب کشت و صنعت ها در کشور قابل توضیح باشد. باید منتظر ماند و دید که آینده این رشته چه خواهد شد، فعلا خودش را به فهرست رشته های با بیکاری تک رقمی رسانده است.

بین رشته های با بیکاری اندک، یک گروه دیگر را هم باید اضافه کرد؛ گروهی که انتظارش هم می رود؛ رشته های مرتبط با خدمات امنیتی و نظامی. بیش از 120 هزار نفر در کشور در حال تحصیل یا فارغ التحصیل رشته های افسری و نظامی و انتظامی هستند که از این تعداد 76 هزار نفر به مرحله ای رسیده اند که متقاضی شغل هستند؛ یعنی تحصیلات را تمام کرده و خواهان فعالیت شغلی هستند. از این تعداد حدود 68 هزار نفر شاغلند که نرخ بیکاری حدود 10 درصدی برای این گروه رقم می زند. به طور کلی نرخ بیکاری نظامی ها هم عموما تک رقمی و بین 5 تا 10 درصد در نوسان بوده است. با توجه به تضمین استخدام در اکثر دانشکده های افسری، پایین بودن نرخ بیکاری طبیعی است. اگر روحیه شما با امور نظامی تطبیق دارد، به این حوزه ها فکر کنید. البته بسیاری از آن ها گزینش ها و مصاحبه های جداگانه دارند.

رشته های علوم پایه یا اصطلاحا علوم محض معمولا طرفداران خاص خودش را دارد. برخی از بچگی عشق فیزیک یا شیمی یا ریاضیات محض هستند و از سر و کله زدن با فرمول های ریاضی یا وقت گذراندن در آزمایشگاه شیمی لذت می برند و خیلی به کاربردهای این علوم یا بازار کار آن فکر نمی کنند. درباره این افراد که تکلیف روشن است اما درباره کسانی که به امید اشتغال سریع و درآمد مناسب سراغ این رشته ها می روند، آمارها می گوید که کمی احتیاط کنند. علوم زیستی، علوم فیزیکی و علوم کامپیوتر و البته ریاضیات و آمار جزو رشته های محض قابل دسته بندی اند. البته رشته هایی مثل آمار به مراتب کاربردی ترند. رشته های علوم زیستی در سال های گذشته بیکاری فزاینده ای داشته اند؛ از 16 درصد در سال 87 تا 25 درصد در سال 95. علوم فیزیکی هم همین طور اما در سطحی بدتر! نرخ بیکاری علوم فیزیکی در سال 87 حدود 22 درصد بوده است و بعد از فراز و نشیب هایی اکنون در سطح 27 درصد قرار دارد. ریاضیات و آمار هم اگرچه در برخی سال ها بیکاری بالایی داشته اما عمدتا این نرخ در محدوده 15 تا 20 درصد بوده است. بین رشته های علوم پایه، بدترین وضعیت به علوم کامپیوتر اختصاص دارد.

جالب است که نرخ بیکاری علوم کامپیوتر، هم بسیار بالاست و هم طی سال های گذشته در سطوح بالایی پایدار مانده است. این رشته در کنار رشته کم جمعیت محافظت از محیط زیست بیشترین نرخ های بیکاری را به خود اختصاص داده است. مثلا در سال 1389 نرخ بیکاری رشته علوم کامپیوتر به 50 درصد رسیده است؛ یعنی نیمی از فارغ التحصیلان جویای کار این رشته بیکار بوده اند. در سال های قبل و بعد هم بیکاری این رشته عمدتا در حدود 30 تا 40 درصد قرار داشته است. البته دقت کنید که علوم کامپیوتر متفاوت با کامپیوتر است. این رشته در دسته بندی های استاندارد مربوط، ذیل رشته های مهندسی دسته بندی می شود.

در کنار رشته های علوم پایه، که بیکاری بالایی دارند باید رشته حقوق را هم اضافه کرد؛ این رشته هم اکنون بیکاری حدود 25 درصدی دارد اما نکته مهم این است که بیکاری این رشته در سال های اخیر به شدت فزاینده بوده است؛ به گونه ای که از 13 درصد در سال 87 به حدود 26 درصد رسیده است. معلوم نیست که این روند ادامه پیدا کند یا نه اما در صورت تمایل به انتخاب این رشته حتما با فارغ التحصیلان حقوق مشورت کنید و درباره محدودیت های موجود مثل ظرفیت پایین آزمون های وکالت وسردفتری و... سوال کنید. آن چه اکنون در این رشته رخ داده این است که بیش از یک چهارم فارغ التحصیلانش بی کار و بی حقوق مانده اند!

اما یک سری رشته ها هم هستند که بیکاری معمولی دارند؛ یعنی نه خیلی زیاد و نه خیلی کم؛ مثلا بین 10 تا 20 درصد. عمده رشته های معروف هم در همین دسته قرار می گیرند. بیکاری رشته های مهندسی عمدتا در محدوده 20 درصد قرار دارد. کشاورزی هم وضعیت مشابهی دارد. البته نرخ بیکاری این رشته از مهندسی ها هم اندکی بیشتر است. در این میان رشته های علوم انسانی و علوم اجتماعی وضعیت خیلی بهتری دارند. فارغ التحصیلان رشته های علوم انسانی در سال های اخیر عمدتا با بیکاری 11 تا 15 درصدی مواجه بوده اند. این نرخ در علوم اجتماعی کمی بالاتر و در محدوده 17 تا 20 درصد بوده است. نکته جالب این است که بیکاری رشته های علوم انسانی همواره کمتر از رشته های مهندسی بوده است. انتظار می رود با توجه به کاهش جمعیت دانشجویان این رشته ها در آینده نرخ بیکاری علوم انسانی خوانده ها کمتر هم بشود. به ویژه این که درک عمیق تری از اهمیت این علوم در جامعه و توسعه کشور حاصل شده است و نگاه مهندسی محور گذشته، در حال به حاشیه رفتن است. 

بین رشته های مهندسی، رشته های معماری و ساختمان و عمران وضعیت نسبتا وخیم تری (نسبت به میانگین) دارند. بیکاری مهندسی عمران به حدود 28 درصد رسیده است که نسبت به 10 سال قبل 10 واحد درصد بیشتر شده است. روند فزاینده بیکاری در این رشته از سال 87 به بعد با توجه به رکود بخش مسکن از سال 90 تاکنون کاملا قابل توضیح است. اگر سیاست های فعلی حوزه ساختمان همچنان پایدار باشد نباید منتظر بهبود وضعیت اشتغال در این رشته بود. مگر آن که از محل کاهش تعداد متقاضیان این رشته، کل جامعه مهندسین عمران کوچک شود.

درباره تحلیل ها و آمار فوق، ذکر این نکته لازم است که با توجه به جمعیت نمونه آمارگیری نتایج قابل اتکایی دارد. اما درباره تفسیر آن باید دقت کرد. در آمار فوق کسانی که در رشته غیرمرتبط کار می کنند شناسایی و تفکیک نشده اند. مثلا ممکن است نرخ بیکاری کمتر در رشته های علوم انسانی نسبت به مهندسی به این خاطر باشد که فارغ التحصیلان این رشته ها حساسیت کمتری برای اشتغال در حوزه های غیرمرتبط با رشته خود دارند بنابراین بیکاری کمتری دارند اما این لزوما خوب نیست بلکه به معنی بی تاثیر بودن تحصیلات است.

همچنین باید درباره رشته های ذیل هر مجموعه دقیق تر تحلیل کرد. آن چه گفته شد درباره گروه های کلی رشته تحصیلی است و ممکن است ذیل یک گروه با وضعیت بد، برخی تک رشته ها وضعیت مناسبی داشته باشند. خلاصه این که آن چه گفتیم یک تصویر کلان از وضعیت اشتغال در رشته های مختلف را نشان می دهد که باید با مشورت و استفاده از تجربه افراد مختلف، این اطلاعات تکمیل و بهترین تصمیم ممکن، در این وقت کم، گرفته شود. امیدواریم که یک تصمیم عالی بگیرید!