حجله ختم و عزاداری برای مجالس ترحیم
"مرگ حق است”، این جمله را بارها شنیده‌اید. با وجود این که مرگ از طبیعی‌ترین پدیده‌های دنیا است ولی هیچ‌وقت عادی نمی‌شود. کیست که بتواند اندوه از دست دادن عزیزانش را به راحتی تحمل کند؟ مراسم ختم و جمع شدن دوستان و آشنایان متوفی و کارهای نمادینی که در این مراسم انجام می‌شود همه برای این است که از طرفی یاد و نام آن عزیز از دست رفته را گرامی بدارند و از سوی دیگر به بازماندگانش یاری برسانند که بهتر با این غم بی‌پایان کنار بیایند. به ویژه اگر فرد فوت شده در سنین جوانی بوده و به مرگی ناگهانی رفته باشد، تحمل این اتفاق سخت‌تر می‌شود. حتما سر گذرها یا جلوی در مسجدها و خانه‌هایی که جوان از دست داده‌اند اتاقک‌هایی موسوم به حجله ختم و عزا را دیده‌اید که معمولا صدای قرآن یا نوحه از داخلشان شنیده می‌شود. در این مقاله شما را با حجله فوت که از نمادهای مراسم عزاداری است بیشتر آشنا می‌کنیم.
حجله عزاداری چیست؟
حجله ختم تابوت‌واره و اتاقکی استوانه‌‌ای است که به شکل نمادین شبیه به حجلۀ عروسی تزیین می‌کنند و سقفی گنبدی یا تاجی‌شکل دارد و در برگزاری مراسم ختم به طور ویژه در مرگ جوانان ناکام جلوی در منزل، مسجد یا سر گذرهای محلّات گذاشته می‌شود. این معنا را دارد که آن جوان باید ازدواج می‌کرد و به حجله خانۀ عروسیش می‌رفت و مرگ برایش زود بود. البته گاه برای متوفیانی که در سنین بالاتری هم هستند حجله عزاداری میگذارند که نمادی از این است که ای کاش او زمان بیشتری زندگی می‌کرد و از خوشی‌ها و نعمت‌های بیشتری برخوردار می‌شد.
همان‌طور که گفته شد گذاشتن حجله ختم جنبۀ نمادین دارد. در کنار استند تسلیت و تاج گل ختم برای مراسم ختم حجله را در مکان‌هایی میگذارند که محل رفت و آمد و در معرض دید است. کسانی که حجله مرگ جوانی را می‌بینند دلشان به درد می‌آید و برایش از خدا طلب مغفرت دارند و فاتحه‌ای نثار روحش می‌کنند. معمولا حجله را به مدت هفت روز برپا می‌دارند که خبر از تازه بودن مرگ عزیزی می‌دهد.
چرا صاحبان عزا در مراسم ترحیم ، حجله سفارش می دهند؟
اصلِ حجله گذاشتن در ابتدا، تنها برای مراسم عروسی بود. البته در برخی مناطق جنوبی ایران مراسم عروسی‌ای برای قاسم، جوان کربلا به شکل نمادین برگزار و حجله‌ای را برایش آماده می‌کردند. این مراسم هنوز هم در برخی روستاهای جنوب با وجود مخالفت‌هایی که با آن شده است برپا می‌شود. ساکنین روستا با خرید تاج گل ختم و ترحیم عرض تسلیت خود را به صاحب عزا نشان می دهند. همچنین نخل‌برداری و حجله‌‌گردانی محرم می‌تواند بازمانده‌ای از مراسم سوگ سیاوش در پیش از اسلام باشد. چون در اسطوره‌ها سیاوش هم جوان بود و به ناروایی کشته شد و اعتقاد داشتند گیاه پرسیاوشان از خاک او روییده است که نمادی از ادامۀ زندگی به شکلی دیگر است.
اما کاربرد حجله عزاداری برای مراسم ختم در تهران و به دنبالش در شهرهای دیگر به زمان چندان دوری برنمی‌گردد. گفته شده که در حدود ۴۰ یا ۵۰ سال پیش در تهران، پسر یکی از خانواده‌های متموّل را که در روز عروسی مشغول چراغانی کردن بود، برق می‌گیرد و از نردبان می‌افتد و در دم می‌میرد. از آن به بعد حجله‌ای که برای مراسم عروسی و نمادی از آن در جلوی خانۀ تازه‌داماد گذاشته‌بودند، در مراسم ختم گذاشته شد و حجله به عنوان یک ابزار نمادین در مراسم ختم معمول شد.