گردش یک «زمین» حولِ نزدیک‌ترین ستاره به ما

در مقاله تازه‌ منتشر شده در نشریه نجوم و اخترفیزیک آمده است که نسبت جرم این سیاره که «پروکسیما بی» نام دارد به جرم زمین ۱.۱۷ است، در منطقه قابل سکونت پروکسیما قنطورس قرار دارد و هر ۱۱ بار یک دور به دور آن می‌گردد.

اولین بار در سال ۲۰۱۳ میکو توئومی از دانشگاه هرتفوردشر از روی داده‌های بایگانی شده به وجود این سیاره اشاره کرد. این تحقیقات در سال ۲۰۱۶ ادامه یافت. محققان معتقدند «احتمالاً» این سیاره می‌تواند نوعی از حیات فرازمینی در خود داشته باشد.

برداشت ساختگی از سیاره پروکسیما بی در حال گردش دور ستاره پروکسیما قنطورس- M. Kornmesser/EUROPEAN SOUTHERN OBSERVATORY/AFP

این پژوهشگران با اندازه‌گیری سرعت شعاعی به وجود این سیاره پی بردند. آن‌ها با استفاده از طیف‌نگارِ اشل برای سیاره‌های فراخورشیدی صخره‌ای و مشاهدات طیف‌نمایی پایدار (اسپرسو) که روی تلسکوپی در شیلی نصب شده موفق به این کار شدند. دقت این ابزار سه برابر طیف‌نگار هارپس است که از آن برای سنجش سرعت پروکسیما قنطورس استفاده کرده‌اند.

سرعت شعاعی جسم نسبت به هر نقطه آهنگ تغییر فاصله آن جسم با آن نقطه است. وقتی سیاره‌ای به دور ستاره‌ای می‌گردد جاذبه گرانشی‌اش باعث می‌شود آن ستاره به جلو و عقب حرکت کند. این جابه‌جایی کوچک باعث می‌شود به علت جابه‌جایی داپلر طیف نوری ستاره کمی از دید ما جابه‌جا شود. این پدیده با ابزاری حساس قابل اندازه‌گیری است.

پژوهشگران با استفاده از اسپرسو آشفتگی بسیار کوچکی را در سرعت پروکسیما قنطورس تشخیص دادند و از روی آن به وجود این سیاره پی بردند. میشل مه‌یر اخترفیزیکدان برنده جایزه نوبل گفت با استفاده از اسپرسو می‌توانیم «جرم این سیاره را با دقتی بیش از یک دهم جرم زمین اندازه بگیریم.» او این پدیده را «کاملاً ناشناخته» توصیف می‌کند.

پروکسیما قنطورس حدود ۴.۲ سال نوری از خورشید فاصله دارد و طبق برآورد ناسا تقریباً ۷۳ هزار سال طول می‌کشد تا به این سیاره برسیم مگر آن‌ که فناوری بشر پیشرفت کند.

پژوهشگران به روش‌های پیش‌رانش یونی، پیش‌رانش گرمایی هسته‌ای، پیش‌رانش تپنده هسته‌ای و بادبان لیزری برای سفر به این سیاره فکر کرده‌اند.

فرانچسکو په‌په استاد بخش ستاره‌شناسی دانشکده علوم دانشگاه جنوا در ایتالیا در بیانیه‌ای گفت: «در ۱۷ سال گذشته از عملکرد هارپس که به کشف صدها سیاره فراخورشیدی کمک کرده بسیار راضی بوده‌ایم. بسیار خرسندیم که اسپرسو می‌تواند حتی بهتر از هارپس اندازه‌گیری کند. این نتیجه خوشحال‌کننده پاداش ۱۰ سال کار گروهی است.»

آلخاندرو سوارز ماسکارینو نویسنده اصلی این مقاله گفت: «اطمینان از وجود پروکسیما بی کار مهمی بود. این سیاره یکی از جالب‌ترین سیاره‌هایی است که تا به حال در منظومه شمسی شناخته شده‌اند.»

فاصله پروکسیما بی از ستاره‌اش در مقایسه با فاصله زمین از خورشید حدود ۲۰ بار کمتر است. با این حال میزان انرژی دریافتی این سیاره مشابه انرژی دریافتی زمین است. اگر مواد مایع روی این سیاره وجود داشته باشد ممکن است حیات هم در آن باشد. اما پژوهشگران گفته‌اند برای معلوم شدن این موضوع هنوز راه بسیار درازی در پیش دارند.

کریستف لوویس پژوهشگر بخش ستاره‌شناسی دانشگاه جنوا گفت: «آیا این سیاره جوی دارد که از آن در برابر اشعه‌های کشنده محافظت کند؟ اگر بله، آیا این جو حاوی عناصر شیمیایی حیات‌بخش هست یا نه؟»

ممکن است سیاره دومی هم وجود داشته باشد که دور این ستاره می‌گردد، چون این گروه تحقیقاتی شواهدی از علامت‌های دیگری نیز از خلال این داده‌ها به دست آورده‌اند، اما نتوانسته‌اند منشأ آن را مشخص کنند.

استاد په‌په گفت: «اگر منشأ این علامت‌ها سیاره‌ای باشد جرم سیاره دومی که همراه پروکسیما بی است باید کمتر از یک سوم جرم زمین باشد. در این صورت این سیاره کوچک‌ترین سیاره‌ای خواهد بود که تا به حال ابعادش با روش سرعت شعاعی اندازه‌ گرفته‌اند.»