کیفیت خودروهای ایرانی، یک سوم خودروهای خارجی

به گزارش روز پلاس، بسیاری می‌گویند خودرو‌های ایرانی بی‌کیفیت هستند برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد ایرادهای خودروهای داخلی در سه‌ماهه اول به‌طور متوسط سه‌ برابر بیشتر از خودروهای خارجی است. در ایران به طور متوسط 4.6 خودرو از 100 خودرو به دلیل ایراد فنی در سه‌ماهه اول به تعمیرگاه مراجعه می‌کند این در‌حالی است که متوسط این عدد در دنیا 1.5 است. این عامل سبب می‌شود مصرف‌کنندگان ایرانی ناچار شوند در ابتدای خرید خودرو چندین‌ بار به تعمیرگاه مراجعه کنند که در این شرایط مسلماً نارضایتی افزایش می‌یابد. از طرف دیگر کیفیت قطعاتی که تعمیرگاه‌ها بر روی خودروها استفاده می‌کنند نیز در برخی موارد مطلوب نیست و موجب می‌شود مصرف‌کنندگان مجبور شوند چندین بار برای یک ایراد به تعمیرگاه مراجعه کنند که این امر نیز بر نارضایتی آنها دامن می‌زند.

وضعیت نامناسب کیفیت برخی خودرو‌های پرتیراژ ایرانی و ذهنیت خراب مردم سبب شده که خیلی سخت بتوان به گزارشی درباره کیفیت خودروهای ایرانی اعتماد کرد. با این همه طی سال‌های اخیر گزارش‌های شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران تا حدودی مشخص کرده که کدام خودروهای ایرانی کیفیت مونتاژ بهتری دارند.

البته یکی از نقاط ضعف این گزارش هم همین نکته است که به کیفیت مونتاژ خودروهای ایرانی می‌پردازد نه کیفیت و دوام خودروها. از طرفی در گذشته نمره منفی هر خودرو مشخص می‌شد که نشان می‌داد هر خودرو در کدام بخش چه تعداد ایراد فنی دارد، حالا این روند گزارش‌دهی از نمره منفی به ستاره مثبت تغییر کرده است. بهترین وضعیت هم دریافت پنج‌ستاره ایمنی است. بر اساس بررسی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران از پنج‌ستاره کیفیت، تنها چند خودرو توانسته‌اند سه‌ستاره ایمنی را به دست بیاورند.
در میان خودرو‌هایی هم که سه‌ستاره کیفیت را به‌ دست آورده‌اند اکثراً ساخت داخل پایین و قیمت بالایی دارند و تنها دو خودرو تندر۹۰ و رانا با ساخت داخل بالا و قیمت زیر ۵۰ میلیون تومان توانسته‌اند سه‌ستاره کیفیت را به‌ دست بیاورند. تندر۹۰ اولین نسل خودرو لوگان ساخته مشترک رنو و ایران‌خودرو و سایپاست. هم‌اکنون حدود ۶۰ درصد این خودرو ساخت داخل است. این محصول حاصل اولین سرمایه‌گذاری مشترک خارجی در صنعت خودرو ایران پس از انقلاب محسوب می‌شود.

رانا هم با نشان ایران‌خودرو عرضه می‌شود و دومین خودرو با نشان ایرانی است که بر پایه پژو ۲۰۶ ساخته شده است.

خودرو‌های دیگری که توانسته‌اند سه‌ستاره کیفیت را به‌ دست بیاورند سوزوکی گرند ویتارا مونتاژ‌شده در ایران‌خودرو خراسان با قیمت بالای ۱۰۰ میلیون تومان، نیو‌مزدا‌ 3 مونتاژ‌شده در گروه بهمن با قیمت بالای ۱۰۰ میلیون تومان و هایما اس7 ایران‌خودرو است‌.

آخرین گزارش منتشر‌شده از وضعیت کیفیت خودروهای ساخت داخل بیانگر آن است که از میان 33 مدل خودرو سواری تولید‌شده در ایران هیچ کدام موفق به کسب درجه کیفی چهار و پنج‌ستاره نشده‌اند.

بر اساس این گزارش، در خرداد‌ماه گذشته دو خودرو پژو 206 صندوقدار و کیا سراتو که به ترتیب در ایران‌خودرو و سایپا به تولید می‌رسند، با افت کیفی مواجه شده‌اند؛ به طوری که پژو 206 صندوقدار از درجه کیفی دو ستاره به یک ستاره و کیا سراتو از درجه کیفی سه‌ستاره به دو‌ستاره سقوط کرده‌اند. در این میان خودرو جک اس5 تولیدشده در کرمان‌موتور، از درجه کیفی یک‌ ستاره به دو‌ ستاره ارتقا داشته است.

نکته قابل توجه در گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران افت شدید کیفیت محصولات شرکت پژو در ایران است، در بهترین حالت پژو ۲۰۶ توانسته است دو ستاره کیفیت را به‌ دست بیاورد.

در ساخت برخی از پژو ۲۰۶های تولیدی در ایران از قطعات چینی یا هندی استفاده می‌شود‌. پژو در گذشته حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران نشده بود برای همین نظارت این شرکت بر روی محصولاتش در ایران چندان قوی نبود، از طرفی پس از تحریم و قطع رابطه پژو با ایران‌خودرو، تولیدات این شرکت بدون نظارت و با قطعات بی‌کیفیت چینی و هندی در ایران تولید می شوند، پژو ۲۰۶ هم‌اکنون بالای ۶۰ درصد داخلی‌سازی شده است. برای جبران این مشکل در قرارداد جدید وزارت صنایع ایران، پژو را ملزم کرد در ایران سرمایه‌گذاری مستقیم کند. هاشم یکه‌زارع مدیرعامل ایران‌خودرو تاکید کرده است: گروه صنعتی ایران‌خودرو در دور جدید همکاری‌های بین‌المللی خود، رویکردی کاملاً متفاوت با گذشته در پیش‌ گرفته است و بر حضور و سرمایه‌گذاری مشترک طرف مقابل تاکید دارد. در قرارداد جدید، پژو برای نخستین‌بار است از طریق سرمایه‌گذاری مالی مستقیم در صنعت خودرو ایران حضور پیدا می‌کند. شرکت ایران‌خودرو اعلام کرده است ایجاد شرکت مشترک ایرانی-فرانسوی با سهامداری ۵۰درصدی هر یک از طرفین مهم‌ترین بخش این قرارداد است.

تجربه صنعت خودرو ایران در 20 سال اخیر و خلف وعده شرکت‌های خارجی مسوولان صنعتی ایران را به این نتیجه رسانده که راه جلوگیری از بدقولی شرکت‌های خارجی در قرارداد‌هایشان با ایران و افزایش کیفیت خودروهای تولیدی همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک این شرکت‌ها در ایران است.

به غیر از پژو ۲۰۶، دنا دیگر خودرو ساخته شده در ایران با ساخت داخل بالاست که توانست دو ‌ستاره کیفیت را کسب کند.

دنا فیس لیفت جدید سمند با اصلاحاتی در برخی بخش‌های فنی است. این خودرو پس از سمند، سورن و رانا چهارمین خودرو ایران‌خودرو با نشان این شرکت محسوب می‌شود. این خودرو بر پایه پلت‌فورم سمند توسعه پیدا کرده است. پلت‌فورم سمند نیز بر پایه پلت‌فورم پژو ۴۰۵ ساخته شده است. هم‌اکنون یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت خودرو ایران نداشتن پلت‌فورم مدرن برای طراحی محصولات جدیدش است. پلت‌فورم به مجموعه شاسی، گیربکس، موتور و سیستم تعلیق خودرو گفته می‌شود. ایران طی سال‌های اخیر تنها توانسته است به دانش طراحی موتور با کمک مشاوران آلمانی دست پیدا کند، مهم‌ترین خصوصیت دنا هم استفاده موتور طراحی شده EF7 در ایران است. به غیر از این خودروها باقی محصولات تولید‌شده در ایران با ساخت داخل بالا تنها توانسته‌اند یک ‌ستاره کیفیت را کسب کنند که این خود نشان از عمق بحران کیفیت در خودرو‌های ایرانی دارد. تمامی این خودروها دارای تکنولوژی 30 ‌سال پیش هستند.

پژو ۴۰۵، پژو پارس‌، انواع محصولات پراید و خودرو تیبا که بر پایه خودرو پراید و ریو توسعه یافته تنها یک ‌ستاره کیفیت کسب کرده‌اند.

تمام این خودروها با ساخت داخل بالای ۹۰ درصد در ایران تولید می‌شوند اما دانش فنی برخی از قطعه‌سازان ایران که هنوز به روش مهندسی معکوس قطعه تولید می‌کنند، سبب کاهش کیفیت در این محصولات شده است. معمولاً بهترین قطعه‌سازان ایران برای محصولاتی مانند تندر۹۰، رانا، دنا و پژو ۲۰۶ قطعه تولید می‌کنند و قطعاتی که برای دیگر خودروها استفاده می‌شوند یا از تولیدکنندگان درجه دو تامین می‌شود یا قطعات درجه دو تولیدکنندگان درجه یک ایرانی است. یکی دیگر از مشکلات کیفیت در خودروهای ایرانی، به روش تامین قطعه در صنعت خودرو ایران باز‌‌می‌گردد. هم‌اکنون حدود هزار شرکت قطعه‌ساز ایرانی در حال تولید قطعه هستند که تنها ۱۰۰ شرکت دارای دانش فنی و ساختار سازمانی مناسب هستند. معمولاً برای یک قطعه چندین قطعه‌ساز در ایران قطعه تولید می‌کنند که ممکن است قطعه یک شرکت با‌کیفیت و قطعه شرکت دیگر بی‌کیفیت باشد و این شانس مشتری است که قطعه کدام قطعه‌ساز بر روی خودرواش نصب شده باشد‌.

انجمن قطعه‌سازان ایران اعلام کرده است برای حل این مشکل شرکت‌هایی که یک قطعه خاص را تولید می‌کنند باید در هم ادغام شوند تا با این روش تیراژ تولید اقتصادی شود و با اقتصادی شدن تیراژ تولید هزینه انتقال دانش فنی و تحقیق و توسعه فراهم شود. در صورت به‌ وجود آمدن شرکت‌های بزرگ همکاری با شرکت‌های خارجی و انتقال دانش فنی نیز آسان‌تر می‌شود‌.

یکی دیگر از مشکلاتی که صنعت خودرو ایران با آن در زمینه کیفیت دست به‌گریبان است، حضور پرتعداد شرکت‌های چینی است‌. هم‌اکنون بالای ۲۰ مدل خودروهای چینی، اکثراً از برند‌های درجه دو چینی در ایران مونتاژ می‌شوند. از این خودرو‌ها تنها جک j5 مونتاژشده در کرمان خودرو، برلیانس H330 مونتاژشده در پارس‌خودرو و نیو ام‌وی‌ام ۳۱۵ ساخته‌شده در مدیران خودرو دو ‌ستاره کیفیت دارند. باقی خودروهای چینی مونتاژ‌شده در ایران دارای حداقل کیفیت، یعنی یک ‌ستاره هستند‌. مشکل خودرو‌های چینی کیفیت پایین، خرابی زودرس و ایمنی پایین آنهاست‌. این محصولات با اینکه ظاهری مدرن و امروزی دارند ولی اکثراً بر روی پلت‌فورم‌های قدیمی توسعه پیدا کرده‌اند و کپی محصولات شرکت‌های بزرگ خودروسازی جهان هستند. این محصولات اکثراً از نظر ایمنی در موسسات ایمنی رد شده‌اند و عملاً مانند تابوت‌های متحرک هستند‌.

البته علت اصلی کیفیت پایین خودرو‌های تولید‌شده در ایران به دلیل بازار غیر‌رقابتی ایران است. در بسیاری از بخش‌های بازار عملاً مردم چاره‌ای جز خرید خودروهای بی‌کیفیت و یک‌ ستاره ندارند، مثلاً در بازه خودروهای زیر 30 میلیون تومان مردم مجبور به خرید خودرو پراید و تیبا هستند. نبود رقیب هم سبب شده، برای خودرو‌سازان ایرانی چندان گزارش‌های ارائه‌شده درباره کیفیت پایین محصولاتشان مهم نباشد چرا که عملاً این گزارش‌ها نمی‌تواند تفاوت چندانی را در بازار خودرو ایجاد کند.
این در حالی است که در کشورهای پیشرفته و صاحب صنعت خودرو اوضاع کاملاً متفاوت است و گزارش منفی کیفیت می‌تواند باعث سقوط فروش یک محصول شود. در این کشورها بررسی کیفی خودروها توسط شرکت‌ها و سازمان‌های غیر‌دولتی و حتی نشریات بررسی می‌شود.

معروف‌ترین گزارش کیفی خودرو در جهان جی‌د‌ی‌پاور در آمریکاست‌. این گزارش میزان مراجعه هر 100 خودرو از یک مدل یا برند را در بازه سه‌ماهه به تعمیرگاه بررسی می‌کند‌. تفاوت این روش با روش ایران این است که عملاً کیفیت و دوام خودرو بررسی می‌شود نه کیفیت مونتاژ خودرو. 

 نتایج کلی این بررسی هر‌ساله به صورت عمومی منتشر می‌شود، نتایج جزیی‌تر هم در قالب بسته‌های اطلاعاتی به شرکت‌های خودرو‌سازی و سازمان‌های مختلف فروخته می‌شود با این روش مثلاً تویوتا می‌تواند بفهمد در کجاها بیشتر ضعف دارد و رقیبش هیوندایی خودروهایش بیشتر در چه مواردی خراب می‌شود. این عامل سبب رقابت شدید و بهتر شدن کیفیت محصولات خودرو‌سازان می‌شود. به دلیل بازار رقابتی خودروسازان از هر فرصتی برای شناخت نقاط ضعف خود و حریفان استفاده می‌کنند. نتایج این بررسی‌ها هم به عنوان یک عامل موثر در تبلیغات برای فروش توسط خودرو‌سازان استفاده می‌شود‌. برخی از بررسی‌های سازمان‌های غیر‌‌دولتی هم سبب می‌شود استانداردها سختگیرانه شود یا خلاف‌های خودرو‌سازان مشخص شود. یکی از معروف‌ترین این رویداد‌ها را می توان در آبروریزی فولکس‌واگن در خودروهای دیزلی‌اش دید که این ایراد توسط چندین موسسه غیر‌دولتی ابتدا مورد توجه قرار گرفت و بعداً توسط دولت‌ها به سختگیری‌های جدید در زمینه استاندارد منجر شد‌.

البته برخی بررسی‌های کیفی که به احساس افراد در کنار مسائل فنی مربوط می‌شود هم وجود دارد که بیشتر توسط نشریات انجام می‌شود. نویسندگان و تست‌کنندگان حرفه‌ای خودرو در نشریات مطرح جهان پس از سال‌ها مطالعه و کار به درجه‌ای از اعتماد بین مشتریان می‌رسند که نظر آنها درباره هر خودرو و کیفیت آن سبب تغییر در میزان فروش شرکت‌های خودرو‌سازی می‌شود‌. این نشریات معمولاً هر‌ساله بهترین خودروها را چه از نظر فنی یا کیفی معرفی می‌کنند که سبب افزایش فروش در شرکت‌های خودرو‌سازی و موفقیت یک مدل در فروش می‌شود‌. البته در ایران اوضاع کاملاً متفاوت است. گزارش‌های کیفی توسط سازمان‌های مستقل و غیر‌دولتی ارائه نمی‌شود و نشریات هم توان چندانی در مقایسه و بررسی خودروها ندارند و متاسفانه برخی رسانه‌ها نیز به دلیل وابسته بودن به پول تبلیغات خودروسازان چشمانشان را روی حقیقت می‌بندند. در این شرایط است که مردم به درستی نمی‌دانند کدام خودرو واقعاً کیفیت بهتری دارد.