صفحه نخست » اجتماعی

چه کسی مجلس شورای ملی را مجلس شورای اسلامی کرد؟

نخستین قوه مقننه ایران بعد از صدور فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه در سال ۱۲۸۵ تاسیس شد و نام «مجلس شورای ملی» به خود گرفت. این نام تا پایان دوره سلطنت محمدرضا شاه بر این قوه ماند اما چه کسی و چرا در نظام جدید سیاسی ایران نام این مجلس را به «مجلس شورای اسلامی» تغییر داد؟

کد خبر: ۲۵۳۰۸۶

تاریخ انتشار:۰۷ خرداد ۱۴۰۱ - ۰۸:۲۰ - 28 May 2022

به گزارش روزپلاس؛ روز هفتم خرداد ماه چهل و دومین سالگرد تاسیس اولین دوره مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۵۹ است.

شورای انقلاب اسلامی یک روز قبل از تشکیل شورای سلطنت به فرمان سیدروح‌الله موسوی خمینی، رهبر نهضت انقلاب اسلامی برای اداره و راهبردی انقلاب اسلامی در ۲۲ دی ۱۳۵۷ به ریاست آیت‌الله دکتر مرتضی مطهری تشکیل شد.

اصلی‌ترین وظیفه این شورا تشکیل ارکان نظام سیاسی جدید بود. شورا در اولین گام، دکتر مهدی بازرگان را به عنوان نخست‌وزیر دولت موقت به امام خمینی (ره) پیشنهاد داد و ایشان نیز بازرگان را به عنوان رییس دولت موقت منصوب کردند. بعد از آن «کمیته موقت انقلاب اسلامی» را برای دفاع از انقلاب و مقابله با ضدانقلاب در شهرها را تشکیل داد و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مهدوی‌کنی را به سرپرستی این کمیته‌ها انتخاب کرد.

شورای انقلاب بعد از تشکیل کمیته‌های موقت انقلاب اسلامی انبوهی از تصمیمات را اتخاذ کرد. شورای انقلاب به سرعت زمینه تشکیل بخش‌های نظامی، سیاسی، اقتصادی و قضایی را به وجود آورد.

تصویب اساسنامه و تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ملی شدن بانک‌ها، سامان بخشیدن به دادگاه‌های انقلاب، برگزاری همه‌پرسی ا نظام جمهوری اسلامی، بررسی پیش‌نویس قانون اساسی و انتشار آن در جراید، تصویب قانون شوراهای محلی، تصویب ملی شدن صنایع بزرگ، تصویب آیین‌نامه مجلس خبرگان قانون اساسی، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و در نهایت برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی را به سرانجام رساند.

در نخستین جلسه رسمی دوره اول مجلس به پیشنهاد جمعی از نمایندگان مجلس، نام قوه مقننه از «مجلس شورای ملی» «مجلس شورای اسلامی» تغییر یافت. نمایندگان مجلس در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۵۹ ماده واحده قانون تعیین نام مجلس را با قید دو فوریت تصویب و نام مجلس را از «شورای ملی» به «شورای اسلامی» تغییر دادند.

با بالا گرفتن اختلافات سران گروهک تروریستی منافقین با نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران و دست به اسلحه شدن آنها و آغاز ترورها و به شهادت رساندن جمع زیادی از نمایندگان مجلس در حادثه ۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، انتخابات میان دوره ای این مجلس چهار بار در تاریخ‌های پنجم تیر، دوم مرداد و دهم مهر ۱۳۶۰ و ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد و تعداد نمایندگان دوره اول مجلس به از ۲۳۴ نماینده به ۲۶۴ نماینده افزایش یافت.

تولد نماد جمهوریت

۴۷۲ روز بعد از جشن پیروزی انقلاب اسلامی، افتتاحیه اولین دوره مجلس شورای اسلامی برگزار شد. انتخابات اولین دوره مجلس در ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ با مشارکت حدود ۱۱ میلیون نفر از واجدان شرایط رای دادن برگزار شد و در دور اول انتخابات تکلیف ۹۷ کرسی مجلس مشخص شد. دور دوم انتخابات مجلس نیز در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۹ برگزار شد و ۱۳۷ نماینده دیگر هم راهی مجلس شدند و جلسات این دوره از مجلس تا قبل از استعفای برخی نمایندگان از نمایندگی و واقعه انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر ۱۳۶۰ که موجب شهادت جمع زیادی از نمایندگانش شد با حضور ۲۳۴ نماینده برگزار شد.

روز افتتاحیه

با پایان انتخابات اولین دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، افتتاحیه مجلس همزمان با ولادت مولای متقیان حضرت علی‌(ع) در هفتم خرداد ۱۳۵۹ با تلاوت آیاتی از قرآن کریم رسما انجام شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مهدوی‌کنی، سرپرست وقت وزارت کشور اولین سخنران مجلس اول بود. او در سخنانی به تشریح روند برگزاری انتخابات و وضعیت صندوق های آرا پرداخت. او گفت: «به‌عنوان مسوولی از طرف شورای انقلاب که مسوولیت برگزاری انتخابات در وزارت کشور برعهده‌ام بود، وظیفه دارم با ذکر مقدماتی، مجلس را تحویل نمایندگان ملت بدهم. از نظر آمار انتخابات و آنچه که تاکنون انجام شده جمعا ۲۳۴ نفر تا الان انتخاب شده‌اند. در دور اول ۹۷ نفر و در دور دوم ۱۳۷ نفر. اعتبارنامه ۲۱۳ نفر صادر شد و اعتبارنامه ۲۱ نفر بنابه عللی صادر نشد. همان‌طوری که استحضار دارید مجلس با حضور دو سوم نمایندگان رسمیت خواهد داشت. با آماری که عرض کردم بیش از آن تعداد نماینده در مجلس حضور دارد، پس مجلس آماده افتتاح است.

اینک من طبق وظیفه‌ای که دارم و به من محول شده و طبق گزارشی که از دبیرخانه به اینجا ارائه شده جناب آقای دکتر یدالله سحابی را دعوت می‌کنم به‌عنوان رییس سنی و جناب آقای مهندس مهدی بازرگان به‌عنوان نایب رییس سنی که به جایگاه تشریف بیاورند، منشی‌ها جناب آقای رضا رمضانی و خورشیددوست و ...»

در این هنگام حجت‌الاسلام صادق خلخالی با قطع کردن سخن سرپرست وقت وزارت کشور گفت: «اگر الزامی باشد ما این را قبول می‌کنیم. ما راجع به آقای سحابی حرفی نداریم ولی راجع به آقای بازرگان اگر از طرف شورای انقلاب الزامی است قبول می‌کنیم والا قبول نداریم.»

مهدوی‌کنی پاسخ داد: «مساله‌ای است که تصویب شده است.» خلخالی ادامه داد: «اگر الزامی است قبول داریم.» مهدوی‌کنی بار دیگر گفت: «به هر حال تصویب شده است.»

بعد از سخنان سرپرست وقت وزارت کشور برخی نمایندگان با فریاد زدند «قبول داریم» و مهدوی‌کنی نیز در ادامه سخنانش گفت: «جناب آقای مجید انصاری، جناب آقای میربهزاد شهریاری، جناب آقای عبدالرضا اسدی‌نیا، جناب آقای عطاءالله مهاجرانی و جناب آقای صلاح‌الدین بیانی به‌عنوان منشی‌های مجلس انتخاب شده‌اند که به جایگاه خود تشریف می‌آورند.»

بعد از قرار گرفتن هیات‌ رییسه سنی در جایگاه، پیام امام خمینی خطاب به نمایندگان اولین دوره مجلس شورای اسلامی توسط سیداحمد خمینی، فرزند امام قرائت شد و بعد از این پیام مجلس شورای اسلامی رسما افتتاح شد.

در بخشی از پیام بنیانیگذار جمهوری اسلامی ایران خطاب به نمایندگان مجلس آمد: «شما دوستان محترم، نماینده‌ی ملتی هستید، که جز به اسلام بزرگ و عدالت الهی اسلام فکر نمی‌کنید و انتخاب شما برای پیاده نمودن عدالت اسلامی است. امید آن است که رسیدگی به حال مستضعفین و مستمندان کشور، که قسمت اعظم ملت مظلوم را در بر می‌گیرد در رأس برنامه‌ها قرار گیرد. ... مجلس شورای اسلامی همان سان که در خدمت مسلمین است و برای رفاه آنان فعالیت می‌کند، برای رفاه و آسایش اقلیت‌های مذهبی که در اسلام احترام خاصی دارند اقدام و فعالیت نماید.»

پس از قرائت پیام امام، سید ابوالحسن بنی‌صدر، اولین رییس‌جمهور کشورمان صحبت کرد بعد از او گروهی از جوانان حسینیه ارشاد به اجرای سرودهای انقلابی پرداختند و بعد از آن حجت‌الاسلام مهدوی‌کنی بار دیگر پشت تریبون قرار گرفت و پیام اعضای شورای نگهبان قانون اساسی را قرائت کرد. بعد از آن متن سوگندنامه نمایندگی توسط دکتر یدالله سحابی قرائت شد و نمایندگان این سوگندنامه را تکرار کردند.

سوگندنامه نمایندگان

متن سوگند نمایندگان به این شرح بود:

«بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. من در برابر قرآن مجید، ‌به خدای قادر متعال سوگند یاد می‌کنم و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می‌نمایم که پاسدار حریم اسلام و نگاهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی ملت ایران و مبانی جمهوری اسلامی باشم و ودیعه‌ای را که ملت به ما سپرده به‌عنوان امینی عادل پاسداری کنم و در انجام وظایف وکالت، امانت و تقوی را رعایت نمایم و همواره به استقلال و اعتلای کشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پایبند باشم، از قانون اساسی دفاع کنم و در گفته‌ها و نوشته‌ها و اظهارنظرها، استقلال کشور و آزادی مردم و تامین مصالح آنها را مدنظر داشته باشم.»

بعد از قرائت سوگند نمایندگی، نمایندگان به نوبت پای آن را امضاء کردند و در پایان، مرحوم یدالله سحابی، رییس سنی مجلس، ختم جلسه را اعلام کرد.

جلسات مجلس در روزهای بعد هم تشکیل شد و تا ۲۰ خرداد ۱۳۵۹ بیش از ۱۸۰ اعتبارنامه نامزدهای نمایندگی به تصویب رسید و جلسات مجلس به مرور رسمیت یافت.

نخستین مجلس شورای اسلامی ایران در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۵۹ صلاحیت شش حقوقدان معرفی شده توسط قوه قضاییه برای عضویت در ترکیب شورای نگهبان را بررسی و با رای به آنان زمینه رسمیت یافتن جلسات شورا را با حضور اعضای فقیه و حقوقدان و رسیدگی و تصویب قوانین مجلس را به وجود آورد.

انتخاب رییس و هیات رییسه

بعد از تصویب اکثر اعتبارنامه‌ها و رد اعتبارنامه حسن بهروزیه، جعفر توکلی، اسدالله جوانمردی، ابوالقاسم حسینخانی، رحمان دادمان، خسرو ریگی، محمدجیم سعادتی، رامپور صدرنبوی، خسرو صولت قشقایی، اسحق فرهمند، سید احمد مدنی و علی مهیمی، انتخابات هیات رییسه دائمی مجلس برگزار کرد و آیت‌الله اکبر ‌هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس، علی‌اکبر پرورش و سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها به عنوان نواب رییس، مرتضی کتیرایی، علی‌اکبر ولایتی و علی‌رضا یارمحمدی به عنوان کارپردازان و سیدمحمد کاوش، احمد توکلی، اسدالله بیات، مرتضی الویری، سیدحسن شاه‌چراغی و علی قائمی به عنوان منشی‌های هیات رییسه مجلس در سال اول انتخاب شدند.

مجلس شورای اسلامی در اولین دوره شاهد برکنار کردن چند نماینده از جمله سرگون بیت اوشانا، احمد سلامتیان، احمد غضنفرپور، محمدمهدی کرمی و علی گلزاده غفوری بود. علاوه بر نمایندگان برکنار شده این دوره مجلس به دلایل مختلف شاهد استعفای محمدزید بهبهانی، محمد شجاعی، حسین کرمانی و محمدتقی مطهری فریمانی بود.

همچنین در مجلس اول ۱۷ نماینده از جمله حجج اسلام محمد امامی کاشانی، محمدجواد باهنر، محمدصادق حائری شیرازی، سیدعلی حسینی خامنه‌ای، سیدمحمد خاتمی، عبدالمجید معادیخواه، سیدحسین موسوی تبریزی و علی‌اکبر ناطق نوری و سید اکبر پرورش، احمد توکلی، غلامرضا حسنی بزرگ‌آباد، محمدعلی رجایی، حبیب‌الله عسگراولادی مسلمان، محمدعلی نژادساری‌خانی، سیدمحمد غرضی، حسن غفوری‌فرد و علی‌اکبر ولایتی به قوای مجریه و قضاییه منتقل شدند.

جریان‌های سیاسی و مذهبی مجلس

در این مجلس چهار فراکسیون تشکیل شد. فراکسیون ائتلاف بزرگ با ۸۵ نماینده متعلق به نیروهای انقلابی بود. از ۸۵ نماینده این فراکسیون ۲۱ نفر توسط ستاد انتخاباتی دفتر هماهنگی مردم با رییس‌جمهور، گروه «هم‌نام» و سایر گروه‌های سیاسی معرفی شدند.

فراکسیون دوم، «هم‌نام» متعلق به جریان سیاسی نهضت آزادی نام داشت که ۲۰ کرسی مجلس را در اختیار داشت.

سومین فراکسیون «دفتر هماهنگی مردم با رییس‌جمهور» متعلق به جریان بنی‌صدر ۳۳ کرسی مجلس را در اختیار داشت.

فراکسیون چهارم فراکسیون مستقل‌ها یا منفردها با ۱۱۵ کرسی بود که اکثر اعضای این فراکسیون با فراکسیون ائتلاف بزرگ ائتلاف داشتند.

توزیع نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی بر حسب میزان تحصیلات حوزوی شامل ۱۲ نفر درس خارج، ۴۱ نفر اجتهاد، ۴۸ نفر سطح و ۲۳ نفر مقدمات دروس دینی را پشت سر گذاشته بودند.

نمایندگان این مجلس از نظر تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی نیز شامل ۳۲ دکتری، ۳۲ فوق لیسانس، ۴۶ لیسانس، ۶۱ فوق دیپلم و دیپلم و ۵۶ زیر دیپلم بود.

در این مجلس ۳۲ نفر از نمایندگان به شهادت رسیدند که ۲۷ نفر از آنان در فاجعه ۷ تیر ۱۳۶۰ در انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی با بمب‌گذاری گروهک تروریستی منافقین به شهادت رسیدند.

۲۷ نماینده به شهادت رسیده عبارت بودند از «محمدتقی بشارت، سیدرضا پاک‌نژاد، علی‌رضا چراغزاده، دزفولی، سید محمدتقی حسینی طباطبایی، سید محمدباقر حسین لواسانی، شمس‌الدین حسینی نایینی، غلامحسین حقانی، محمدعلی حیدری، عباس حیدری، سید محمدکاظم دانش، غلامرضا دانش آشتیانی، علی‌اکبر دهقان، سید عبدالمجید دیالمه، سید فخرالدین رحیمی، سید محمدجواد شرافت، میربهزاد شهریاری، قاسم صادقی، محمدحسین صادقی، سیدنورالدین طباطبایی‌نژاد، محمدحسن طیبی، سیف‌الله عبدالکریمی کومله، عبدالوهاب قاسمی، عمادالدین کریمی، بیژنی‌نژاد، محمدعلی منتظری، عباسعلی ناطق نوری، مهدی نصیری لاری و علی هاشمی سنجابی.»

علاوه بر نمایندگان مذکور سه نماینده دیگر از جمله حسن آیت، رحمان استکی و مجتبی استکی با شلیک مستقیم اعضای گروهک تروریستی منافقین ترور شدند. مصطفی چمران و مهدی شاه‌آبادی از نمایندگان این دوره مجلس در جبهه‌های جنگ به دست نیروهای بعث عراق به شهادت رسیدند.

همچنین شش نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی در تصادف رانندگی یا به علت سکته قلبی درگذشتند.

تعداد کمیسیون‌های دائمی در نخستین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی طبق ماده‌ی ۴۲ آیین‌نامه‌ی داخلی مجلس ۲۸ کمیسیون شامل کمیسیون‌های امور آموزش و پرورش، فرهنگ و تحقیقات و تعلیمات عالیه، دارایی و امور اقتصادی، برنامه و بودجه، امور نفت، امور صنایع و معادن، کار و امور اجتماعی، مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، امور قضایی، سیاست امورخارجه، امور داخلی کشور، امور دفاعی، امور بهداری و بهزیستی، امور پست و تلگراف و تلفن، امور نیرو و آب و برق، امور بازرگانی، امور کشاورزی و امور روستاها، ارشاد اسلامی، امور اداری و استخدامی، سازمان‌های وابسته به نخست‌وزیری، امور اوقاف و خدمات کمیته‌های امداد و خیرات، امور جهاد سازندگی، امور شوراها، اصل ۹۰ قانون اساسی، طرح‌های انقلاب، دیوان محاسبات و بودجه مجلس و رسیدگی به سوالات بود.

کمیسیون‌های ویژه و مهمی که در مجلس اول شورای اسلامی تشکیل شد نیز شامل کمیسیون‌های نظام بانکی، احیاء و واگذاری اراضی مزروعی، طرح اطلاعات و امنیت کشور، بررسی جاسوسان امریکایی، طرح خط مشی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، لایحه‌ی ملی کردن بازرگانی خارجی، بررسی اساسنامه‌ی جهاد سازندگی و رسیدگی به برنامه پنج ساله توسعه‌ جمهوری اسلامی ایران بودند.

در مجلس اول دو استیضاح انجام شد. ابتدا شهاب گنابادی، وزیر مسکن و شهرسازی در ۱۱ آبان ۱۳۶۱ در جلسه ۳۶۹ مجلس استیضاح شد. استیضاح دوم هم مربوط به حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری، وزیر کشور بود که در ۱۵ آبان ۱۳۶۲ در جلسه ۵۲۶ مجلس برگزار شد که هر دو وزیر مجددا رأی اعتماد گرفته و ابقا شدند.

در این مجلس ۴۶۱۵ تذکر از طرف نمایندگان مجلس به مسوولان اجرایی داده شد. وزارت آموزش و پرورش ۱۷۴ تذکر، وزارت امور اقتصادی و دارایی ۷۶ تذکر، وزارت امور خارجه ۱۵ تذکر، وزارت بازرگانی ۲۶۲، وزارت بهداشت و درمان ۴۲۲ تذکر، وزارت پست و تلگراف و تلفن ۲۲۳ تذکر، وزارت جهاد سازندگی ۵۸ تذکر، وزارت دادگستری ۱۷۹ تذکر، وزارت دفاع ۱۹ تذکر، وزارت راه و ترابری ۵۴۹ تذکر، وزارت صنایع ۱۰۷ تذکر، وزارت آموزش عالی ۸۶ تذکر، وزارت ارشاد ۵۸ تذکر، وزارت کار ۲۰ تذکر، وزارت کشاورزی ۳۹۸ تذکر، وزارت کشور ۴۵۳ تذکر، وزارت مسکن ۹۵ تذکر، وزارت معادن ۱۹ تذکر، وزارت نفت ۳۱۴ تذکر، وزارت نیرو ۴۷۰ تذکر، رییس جمهور ۲۵۲ تذکر، وزارت صنایع سنگین ۱۸ تذکر، وزارت سپاه ۱۴ تذکر، سازمان برنامه و بودجه ۲۴ تذکر، امور استخدامی ۸ تذکر، تربیت بدنی ۱۳ تذکر، صدا و سیما ۲۰۵ تذکر.

همچنین در مجلس اول ۲۳۵ سوال از مسوولان اجرایی کشور پرسیده شد که مجلس از پاسخهای ۱۵۰ سوال قانع نشد و این سوالات را به کمیسیونهای تخصصی ارجاع داد. گزارش کمیسیونها حکایت از ۸۴ پاسخ قانع‌کننده و ۹ پاسخ غیر قانع‌کننده وزرا بود همچنین ۸۵ سوال در مرحله اعلام وصول باقی ماند.

در طول مجلس اول، حدود ۳۰ نامه در صحن علنی مجلس قرائت شد. هیچ تحقیق و تفحصی از طرف نمایندگان مجلس اول تصویب نشد همچنین کمیسیون اصل ۹۰ مجلس دوره اول با رسیدگی به ۱۳۰۷ فقره شکایت، نقش موثری در انتقال خواست مردم به دولت داشت.

مصوبات مجلس اول

اولین دوره مجلس شورای اسلامی از پرکارترین دوره‌های مجلس در ایران بود. این مجلس طی چهار سال ۶۲۵ جلسه علنی و ۱۵ جلسه مخفی برگزار کرد که مجموعا ۲ هزار و ۴۰۰ ساعت وقت صرف برگزاری این جلسات شد. با توجه به ۲۴ کمیسیون اصلی و چند کمیسیون فرعی، نمایندگان در ۶ هزار و ۵۳۶ جلسه شرکت کردند.

در مجلس اول لوایح و طرح‌های بسیاری بررسی شد. در این دوره ۸۱۶ طرح و لایحه متشکل از ۵۶۶ لایحه و ۲۵۰ طرح به طور رسمی مطرح شد که ۳۷۰ طرح و لایحه به تفکیک ۲۷۹ لایحه و ۹۱ طرح به تصویب مجلس رسید. ۲۹۱ لایحه و طرح نیز قبل از بحث یا پس از بحث در مجلس استرداد شده یا مسکوت ماند یا رد شد. همچنین ۱۴۷ لایحه و طرح، در کمیسیون‌های تخصصی این مجلس باقی ماند که توسط مجلس دوم بررسی شد.

در مجلس اول ۳۱ بار در خصوص اعضای کابینه بحث شد و ۱۰۲ وزیر از مجلس رأی اعتماد گرفتند و ۸ وزیر هم از نمایندگان رای منفی گرفتند و برکنار شدند.

قوانین مصوب

قانون ادغام سازمان بسیج ملی (مستضعفین) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشتمل بر ۳ ماده، اساسنامه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشتمل بر ۵ فصل، ۴۹ ماده و ۱۶ تبصره، تامین بودجه و مخارج جنگ، قانون تأمین مبلغ ۳ میلیارد ریال جهت مصارف ضروری و فوری مخصوصا کمک به مصدومین و جنگ‌زدگان، قانون اجازه‌ی تنظیم و تصویب بودجه‌ی سالانه‌ی بعضی از شهرداری مناطق جنگی بدون رعایت حد نصاب مقرر ماده‌ی ۶۸ قانون شهرداری‌ها، انتزاع بنیاد شهید از سازمان بهزیستی، قانون بنیاد امور جنگ‌زدگان مشتمل بر ۵ ماده و ۳ تبصره، قانون ترمیم اعتبار هزینه‌های ناشی از جنگ تحمیلی و منابع اعتبار قانون بودجه سال ۱۳۶۰.

بخشی از مصوبات مجلس اول در ارتباط با جنگ، هرچند به طور مستقیم مربوط به جنگ نمی‌شد، تصویب قوانینی در جهت ایجاد تسهیلات برای افراد و مؤسساتی که در داخل و خارج از کشور می‌خواستند به جبهه‌های جنگ کمک کنند، بود. این مجلس با وضع این قوانین موانع و مشکلات قانونی در این زمینه را بر طرف ساخت که دو نمونه آن عبارت بودند از: قانون مربوط به ترخیص و معافیت از پرداخت حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض و هزینه‌های گمرکی هدایایی که از جانب اشخاص، جمعیت‌ها و موسسات خیریه برای کمک به مردم جنگ‌زده و آسیب‌دیده از کشورهای خارج تاکنون وارد ایران شده یا خواهد شد. و قانون مربوط به کسر وجهی که به عنوان ترمیم خرابی‌های ناشی از جنگ و یا به منظور کمک به افراد مناطق جنگ‌زده به حسابی که از طرف دولت تعیین شده، از جمع درآمد مشمول مالیات، پرداخت شده یا بشود.

بخش دیگری از مصوبات مجلس اول در ارتباط با جنگ، تصویب قوانین حمایتی از نیروهای بسیجی و افراد غیرنظامی و خانواده‌های آنان بود که به صورت داوطلبانه به جبهه‌های جنگ اعزام می‌شدند تا با وضع این قوانین بخشی از مشکلات آنان برطرف شود که بعضی از آنها عبارت بود از: «قانون اجازه‌ی پرداخت حقوق و فوق‌العاده‌های مستمر کارکنان دولت که به اسارت رژیم مزدور عراق درآمده و یا در مناطق اشغالی و جنگ‌ باقی مانده‌اند به عائله‌ی تحت تکفل آنها مشتمل بر ماده‌ی واحده و ۲ تبصره، قانون راجع به توزیع رایگان مراسلات پستی نیروهای مسلح و افرادی که در مناطق جنگی با رژیم بعث عراق درگیر جنگ هستند، قانون برقراری مستمری درباره‌ی بیمه‌شدگانی که به علت همکاری با نیروهای مسلح، شهید یا معلول شده یا می‌شوند مشتمل بر ماده‌ی واحده و ۹ تبصره.»

قانون اراضی شهری مشتمل بر ۱۷ ماده و ۱۴ تبصره، قانون اداره‌ی صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشتمل بر ۹ ماده و ۳ تبصره، قانون تعیین خط مشی کلی و اصولی برنامه‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشتمل بر ۹ فصل و ۶۵ ماده، اساسنامه‌ی سازمان صدا و سیما جمهوری اسلامی مشتمل بر ۶ فصل، ۳۰ ماده و ۱۵ تبصره، قانون تأسیس وزارت معادن و فلزات مشتمل بر ۵ ماده و ۴ تبصره، قانون تأسیس وزارت صنایع سنگین مشتمل بر ۳ ماده و ۸ تبصره، قانون تشکیل وزارت جهادسازندگی مشتمل بر ۳ فصل، ۱۱ ماده و ۵ تبصره، قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری، قانون مجازات اسلامی، قانون دیوان محاسبات کشور، تأسیس وزارت اطلاعات، قانون تعیین سرپرستی وزارت‌خانه‌های بی‌وزیر، قانون فعالیت احزاب و جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی، قانون تشکیل شوراهای اسلامی مشتمل بر ۵۳ ماده و ۲۶ تبصره، قانون عملیات بانکی بدون ربا مشتمل بر ۵ فصل، ۲۷ ماده و ۳ تبصره، تصویب آزادی گروگان‌های امریکایی، قانون حل اختلافات مالی و حقوقی ایران و امریکا، تصویب طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر (رئیس‌جمهور) با اکثریت قاطع ۱۷۷ رأی موافق و یک رأی مخالف و تعدادی ممتنع، قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مشتمل بر ۹۸ ماده و ۵۱ تبصره.

قانون مبادله‌ی کالا، بین دو دولت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه برای سال‌های ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۱ مشتمل بر ۴ ماده، قانون قرارداد همکاری اقتصادی، ملی و فنی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و جماهیر عربی، مردمی، سوسیالیستی لیبی، قانون موافقت‌نامه‌ی فرهنگی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت لیبی، قانون موافقت‌نامه‌ی بلندمدت بازرگانی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت پاکستان.

علاوه بر همکاری مجلس با کشورهای دوست ایران، مجلس اول به دولت اجازه‌ی عضویت در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی را نیز داده است. طبق ماده‌ی واحده به وزارت امورخارجه و سازمان حفاظت از محیط زیست اجازه داده شده است که عضو برخی از سازمان بین‌المللی، نظیر صندوق محیط زیست سازمان ملل متحد، رفع تبعیض‌های نژادی سازمان ملل متحد، کمیته‌ی رفع تبعیض‌های نژادی سازمان ملل متحد و صندوق مبارزه با استعمار وابسته به سازمان وحدت افریقا شوند. و طبق ماده‌ی واحده دیگر به وزارت نفت اجازه‌ی عضویت در سازمان ایپیکا، کنگره‌ی جهانی نفت و اوپک داده است.

اولین دوره مجلس شورای اسلامی ششم خرداد ۱۳۶۳ به کارش پایان داد.

منابع:

دلیری، جواد؛ نگاهی به ۱۴ استیضاح در تاریخ مجلس شورای اسلامی ایران، روزنامه‌ی ایران، سال دهم، ۱۱ مهر ۱۳۸۳، ص ۳

صالح، سید محسن؛ جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم از آغاز تا کنون فعالیت‌ها ۱۳۸۴- ۱۳۵۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۵، چاپ اول، جلد دوم، ص ۷۱۲

خوش‌زاد، اکبر؛ مجلس شورای اسلامی دوره‌ی اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶، چاپ اول، صص ۷۲، ۷۳، ۷۶، ۷۸، ۷۹، ۸۸ و ۲۴۷ تا ۲۷۲

فوزی، یحیی؛ تحولات سیاسی- اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران ۱۳۸۰- ۱۳۵۷، تهران، چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۷، چاپ دوم، جلد اول، ص ۳۵۲ و سجادی‌پور،‌هادی؛ پیشین، ص ۲۱ و خواجه‌سروی، غلام‌رضا؛ پیشین، ص ۲۷۸

روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، نگرشی بر اولین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی، تهران، روابط عمومی مجلس شورای اسلامی با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۶۴، چاپ اول، ص ۱۵- ۱۰ و فوزی، یحیی؛ پیشین، ص ۳۵۳.

عظیمی دولت‌آبادی، امیر؛ منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۷، چاپ اول، صص ۱۲۸، ۱۵۳، ۱۵۴، ۱۵۶، ۱۵۷ و ۱۵۸

سایر اخبار

عکس/ قرمز شدن نقشه مسیرهای منتهی به ورزشگاه آزادی

آغاز مراسم اجتماع بزرگ سلام فرمانده/حماسه حضور دهه هشتادو نودی ها +عکس

عکس/ وارثان حاج قاسم...

عکس/ دو تصویر از دو نسل انقلاب در استادیوم آزادی

بهبودی حال توله‌یوز «ایران»/ امیدواری‌ها برای بقای یوزپلنگ آسیایی قوت گرفت+ عکس

عکس/ بهادری جهرمی، در اجتماع سلام فرمانده

کاشت برنج با کمک پهپاد +عکس

عکس/ ابراز همدردی مخبر با خانواده جانباختگان متروپل

جزییات دقیقی از دو کشتی توقیفی یونانی/ برآورد توقیف 1.8 میلیون بشکه+عکس

عکس/ نماز شکر مقتدی صدر بعد از تصویب قانون ضد صهیونیستی

برچسب ها: چه کسی مجلس شورای ملی را مجلس شورای اسلامی کرد ، قوه مقننه ، روزپلاس ، مجلس شورای اسلامی