تابلو مظفرالدین‌شاه سرقتی است یا تقلبی؟

حدود ۲۲ سال پیش در حراجی کریستیز، تابلویی از چهره مظفرالدین شاه قاجار به قیمت ۴۴ هزار و ۶۵۰ پوندِ انگلیس فروخته شد که امروز شائبه خروج و سرقت این تابلو از کاخ گلستان مطرح شده است؛ تابلویی که مسؤولان کاخ گلستان از گذشته تا کنون عموما وجود آن را در کاخ تایید نمی‌کنند و حتی احتمال تقلبی بودن آن را مطرح کرده‌اند.

کد خبر: ۲۵۹۶۸۰

تاریخ انتشار:۲۹ تير ۱۴۰۱ - ۱۵:۱۷ - 20 July 2022

در این پرتره مظفرالدین شاه قاجار یونیفرم مخصوص به تن کرده که با مدال‌هایی زینت بخشیده شده است. او کلاه سیاه پَر داری جواهرنشانی به سر دارد و درحالی‌که سبیل‌هایش را تاب داده، به روبه‌رو خیره شده است. اطلاعات این تابلو رنگ روغن در وب‌سایت حراجی کریستیز موجود است. نوشته شده که تابلو اثری از کمال‌الملک است، در سمت چپ پایین تابلو نیز امضایی از کمال‌الملک ـ نقاش ایرانی ـ دیده می‌شود. قدمت نقاشی سال ۱۳۱۹ هجری قمری/ ۲-۱۹۰۱ میلادی اعلام شده است. در حراجی سال ۲۰۰۰ میلادی، قیمت برآورد شده برای فروش این تابلو، رقمی بین ۱۲ تا ۱۸ هزار پوند انگلیس بود ‌اما در نهایت به مبلغ ۴۴ هزار و ۶۵۰ پوند فروخته شد.

حالا پس از ۲۲ سال، ادعاهایی درباره خروج این تابلو از کاخ گلستان و فروش آن در حراجی کریستیز مطرح شده است. در گفته‌هایی که به دو نفر با عنوان کارمندان کاخ گلستان نسبت داده شده، آمده است: «پرتره‌ رنگ روغن مظفرالدین‌شاه در سال ۱۳۷۸ از این کاخ خارج شده است.» همچنین عکسی سیاه و سفید از تالار برلیان کاخ گلستان برای تایید این ادعا منتشر شده که نشان می‌دهد همان تصویر فروخته شده در حراجی، بالای یکی از درهای تالار نصب شده بود.

اما احمد دِزواره‌ای که از اواخر دهه ۵۰ تا سال ۱۳۸۶ ریاست موزه‌های کاخ گلستان را به عهده داشته است، تمام این ادعاها را رد می‌کند و به ایسنا می‌گوید: در تالار برلیان کاخ گلستان که عکسی با این تابلو از آن منتشر شده است، تا زمانی که من ریاست این مجموعه را به عهده داشتم اصلا چنین تابلویی وجود نداشت. تالار برلیان سراسر آینه‌کاری است و جایی برای نصب تابلو ندارد. ادعاهایی که درباره خروج این تابلو یا به سرقت رفتن آن مطرح شده است نیز همه تهمت و دروغ محض است.

او اضافه می‌کند: از دهه پنجاه تا هشتاد (خورشیدی)، تنها محلی که در کاخ گلستان تابلو داشت، عمارت بادگیر بود.

دِزواره‌ای موضوع را حتی از افرادی که از سال ۱۳۲۰ در کاخ گلستان کار می‌کردند، پی‌گیری کرده است، می‌گوید: حتی قدیمی‌های کاخ گلستان چنین تابلویی را به خاطر نمی‌آورند و این ادعا دروغ محض است و آن‌هایی که چنین دروغی را مطرح کرده‌اند باید از خدا بترسند.

مرتضی ادیب‌زاده ـ ‌مدیرکل موزه‌ها و اموال تاریخی وزارت میراث فرهنگی، ‌ گردشگری و صنایع دستی ـ اما درباره سرنوشت این تابلو با توجه به ادعاهایی که تا کنون مطرح است، فعلا ترجیح می‌دهد اظهارنظری نداشته باشد تا بررسی‌های کارشناسان کاخ گلستان تکمیل شود. او به ایسنا می‌گوید: کارشناسان در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان درحال بررسی اسناد و مدارک و دفاتر ثبت اموال تا سال ۱۳۱۷ خورشیدی هستند. دفتری هم به سال ۱۳۱۰ مربوط می‌شود که اگرچه اموال ثبت‌شده در دفتر سال ۱۳۱۷ به آن وارد شده است اما درحال بررسی دفتر سال ۱۳۱۰ هم هستند و روی تمام اسناد کار می‌کنند.

به گفته او، ‌تا کنون سند و مدرکی دال بر این‌که چنین تابلویی در کاخ گلستان وجود داشته، به دست نیامده است.

مدیرکل موزه‌ها می‌گوید: چنانچه در یکی از دفاتر اموال ثبتی، نامی از این تابلو، ثبت شده باشد و مشخص شود که این اثر از کاخ گلستان خارج شده است، براساس مستندات برای استرداد آن اقدام می‌کنیم و پرونده اینترپل را تشکیل می‌دهیم.

ادیب‌زاده درباره این احتمال که ممکن است اموال یا اثری از کاخ گلستان در این دفاتر ثبت نشده باشد؟ اظهار می‌کند: ما یک فرم شماره ۹ اموال داریم و یک‌سری دفاتر اولیه که تمام اموال در آن‌ها فهرست شده است. تمام این دفاتر و فرم شماره ۹ در کاخ گلستان موجود است و چندین کارشناس به طور جد از همان زمان که خبر احتمال خروج این تابلو از کاخ گلستان مطرح شد، درحال بررسی مدارک و مستندات هستند که به محض مشخص شدن، نتیجه تا اوایل هفته آینده اعلام خواهد شد.

در کاخ گلستان اما کارشناسان در حال صحت‌سنجی تصاویر منتشر شده از این تابلو و بررسی مدارک و مستندات هستند. هرچند مسؤولان مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان، ‌احتمال تقلبی بودن این تابلو را نیز مطرح کرده‌اند. آفرین امامی ـ مدیر مجموعه میراث جهانی گاخ گلستان ـ‌ در اظهار نظر اولیه با اشاره به برخی تفاوت‌هایی که در تابلوی فروش رفته در کریستیز و عکس‌های سیاه و سفید منتشر شده از تالار برلیان، مشاهده کرده و گفته است: شاید تابلویی که در کریستیز فروش رفته، تقلبی بوده یا شاید تابلوی دیگری غیر از این اثر باشد. هرچند این‌ها مانع بررسی ما برای کشف سرانجام تابلوی موجود در عکس‌های نمی‌شود.