شرط نمایندگی در دوره رضاخان

دوره ششم مجلس شورای ملی اولین انتخاباتی بود که در دوره سلطنت رضاشاه برگزار می‌شد. در این دوره رقابت‌های حزبی و مرامی نسبت به دوره قبل تا اندازه زیادی کاهش پیدا کرد؛ تا جایی که صدیقه دولت آبادی انتخابات دوره رضاخانی را شعر دانست.

کد خبر: ۲۵۹۹۱۸

تاریخ انتشار:۰۱ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۰:۱۶ - 23 July 2022

به گزارش روزپلاس؛ مظفرالدین شاه پنجمین پادشاه سلسله قاجارشاهی است. نام مظفر در تاریخ ایران با چند واقعه تاریخی گره خورده است. مظفرالدین شاه پس از ترور ناصرالدین شاه ملقب به سلطان صاحبقران پس از ۴۰ سال ولایتعهدی بر تخت سلطنت نشست.

او در ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ خورشیدی در عمارت بادگیر کاخ گلستان بر تخت سلطنت نشست و حدود یک دهه بر ایران سلطنت کرد و تنها مرگ پایان سلطنت او را ـ مانند پادشاهان پیشین ایران ـ رقم زد و در سن ۵۳ سالگی در ۱۲ دی ۱۲۸۵ درگذشت.

تاریخ مجلس در کشور با نام مظفرالدین شاه گره خورده است. پنجمین شاه قاجار ۶ ماه قبل از مرگش تاریخی‌‌ترین فرمان خود را در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی صادر کرد. فرمان مشروطه مظفرالدین شاه منشا تحولات بی‌شماری در کشور شد.

مظفرالدین شاه قاجار در مجلس افتتاحیه اولین مجلس مشروطیت

پس از صدور فرمان مشروطه نخستین مجلس مؤسسان برای تدوین نظامنامه انتخابات مجلس ملی در تهران گشایش یافت و اساسنامه انتخابات در کشور تدوین شد.

پس از برگزاری انتخابت در کشور، نخستین مجلس شورای ملی در ۱۴ مهر ۱۲۸۵ (۷ اکتبر ۱۹۰۶) در حضور مظفرالدین شاه آغاز به کار کرد. مجلس شورای ملی، یکی از نخستین پارلمان‌های غیراروپایی بود که کار خود را آغاز کرد. این مجلس پس از مرگ مظفرالدین شاه در ۲ تیر ۱۲۸۷ به توپ بسته شد.

انتخابات در کشور با وجود مشکلات گوناگون تا به قدرت گرفتن سردار سپه به صورت آزاد برگزار می شد. دخالت در انتخابات با قدرت گرفتن سردار سپه آغاز شد. در زمان انتخابات مجلس پنجم، سردار سپه وزارت جنگ دولت میرزاحسن‌خان مستوفی‌الممالک را برعهده داشت و با دخالت در انتخابات به قول محمدتقی بهار: «از انتخابات این دوره پنجاه نفر از وکلایی که انتخاب شده‌اند طبیعی نیستند. هر جایی که سردار سپه وکیل اول یا وکیل شده انتخاباتش دستورالعمل و انتخابات و نماینده با دستور از بالا انجام شده بود».

دوره ششم مجلس شورای ملی اولین انتخاباتی بود که در دوره سلطنت خود رضاشاه برگزار می‌شد. در این دوره رقابت‌های حزبی و مرامی نسبت به دوره قبل تا اندازه زیادی کاهش پیدا کرد؛ تا جایی که صدیقه دولت آبادی انتخابات دوره رضاخانی را شعر دانست.

انتخابات دوره هفتم نشانگر مداخله تمام و کمال دولت در گزینش نمایندگان مجلس بود؛ چرا که از این دوره به بعد تمام نامزدهای انتخاباتی صرفاً با تأیید دولت می‌توانستند وارد رقابت‌های انتخاباتی شوند.

نمایندگان دوره هفتم مجلس شورای ملی در گردهمایی دربار به منظور ارشاد در امور جاری مملکت

نمایندگان مجلس هفتم (۱۳۰۷) به بعد بدون استثنا باید رضایت دربار پهلوی را تحصیل می‌کردند و گفته می‌شد هرکدام از آنها مبلغ معینی به صورت پنهانی به وزیر دربار (تیمورتاش) می‌دادند و شرط معین را هم قبول می‌کردند. شرط این بود که نمایندگان هر لایحه‌ای را که از طرف دولت به مجلس بیاید بدون اعتراض قبول و تصویب کنند و در آن صورت بود که نامشان در فهرست نمایندگان وارد می‌شد و مشخص می‌کردند که از چه محلی انتخاب شوند و آن فهرست به دست نظمیه مرکز داده می‌شد.

منابع:

۱. یحیی دولت‌آبادی، حیات یحیی، ج ۴، تهران، انتشارات عطار، ۱۳۶۱، ص ۴۰۴.

۲. پژوهشکده تاریخ معاصر

۳. تاریخ ایرانی