به گزارش روزپلاس؛ ۲۵شهریور سال گذشته و در اوایل فعالیت دولت سیزدهم بود که ایران با موافقت اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای به عضویت این سازمان درآمد. کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان و هند اعضای اصلی این سازمان بودند که با موافقت آنها ایران به عضویت اصلی این سازمان درآمد. به طور معمول عضویت در سازمان‌های جهانی مدتی به طول می‌انجامد و در ۲۵ شهریور۱۴۰۱ مراحل عضویت ایران در این سازمان تکمیل و به عنوان عضو اصلی شناخته شد. موضوعی که می‌تواند اقتصاد ایران را تا حدی متحول کند.
سازمان همکاری شانگهای، سازمانی میان‌دولتی با جمعیت بالای ۱.۵میلیارد نفر است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است. این سازمان سال۲۰۰۱ با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد و شامل ۹عضو اصلی و سه عضو ناظر است که ایران نیز سال‌هاست به عنوان عضو ناظر در این سازمان حضور داشت. تجارت ایران با کشورهای عضو پیمان شانگهای در حد متوسط قرار دارد و باید با تقویت روابط، ظرفیت‌های بالقوه تجاری با این کشورها را بیش از پیش فعال کرد.
سهم شانگهای از تجارت جهانی
سال۲۰۰۱ کل تجارت کالایی کشورهای عضو سازمان معادل ۵۲۸ میلیون دلار بوده که در سال۲۰۱۷ بیش از ۵۳۲میلیون دلار صادرات و بیش از ۷۶۷میلیون دلار واردات از جهان داشته‌است که به ترتیب سهمی ۶.۱۷درصدی و ۳.۱۵درصدی از کل صادرات و واردات جهان برآورد می‌شود. از نظر تجارت درون گروهی، مجموع ارزش صادرات درون گروهی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۱۷، حدود ۳۲۹میلیارد دلار بوده‌است.
در این رابطه، کشور چین با ۵۲درصد بالاترین و تاجیکستان با سهم ۱۸درصد پایین‌ترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین مجموع ارزش واردات درون گروهی کشورهای عضو سازمان در سال مزبور نیز حدود ۹۶۴میلیون دلار بوده‌است؛ لذا کشورهای چین و تاجیکستان به ترتیب بالاترین(۴۶درصد) و پایین‌ترین (۰.۴۶درصد) سهم را از این نظر داشته‌اند.
عضویت رسمی
اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای هر ساله با محوریت موضوع استراتژی همکاری‌های چندجانبه و حوزه‌های اولویت‌دار توسعه، رسیدگی به موضوعات مهم و تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی اعضا برگزار می‌شود. سال گذشته پیشنهاد عضویت ایران در این سازمان مطرح و چند روز پیش این عضویت به صورت رسمی اعلام شد.
در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که به میزبانی کشور ازبکستان برگزار شد، عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان به تایید رسید. اسناد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای ۲۳شهریور به امضای حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه رسید؛ همچنین پیش از عزیمت رئیس‌جمهور کشورمان به سمرقند، لایحه عضویت ایران در این نهاد اقتصادی منطقه‌ای برای طی مراحل قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی شد.
سران کشورهای چین، روسیه، هند، ایران، ازبکستان، قزاقستان، بلاروس، ترکیه، آذربایجان، قرقیزستان، پاکستان، مغولستان، تاجیکستان و ترکمنستان و ژانگ‌مینگ، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای و روسلان میرزایف، رئیس کمیته اجرایی ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم سازمان همکاری شانگهای حضور داشتند. کارشناسان معتقدند بدون تردید عضویت ایران در این نهاد اقتصادی منطقه‌ای می‌تواند در بعد منطقه‌ای و بین‌المللی، پیامد‌های سیاسی مثبتی برای تهران به دنبال داشته باشد.
تهران عملا با تکیه بر سازوکار دیپلماسی چندجانبه در قالب سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند روابط منطقه‌ای خود را توسعه دهد و از سویی، در برابر فشار‌های گسترده سیاسی از سوی دولت‌های غربی نیز روی حمایت کشورهای عضو این سازمان حساب کند.
ظرفیت‌های پیش روی ایران
حالا با گذشت یک سال از مطرح شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، آمارهایی منتشر شده که نشان می‌دهد حضور ایران در جمع کشورهای این سازمان تا چه حد توانسته به اقتصاد ایران کمک کند. محسن پاک‌آیین، سفیر سابق ایران در ازبکستان در این باره گفته پس از فروپاشی شوروی، توجه به همگرایی منطقه‌ای و ایجاد تقویت سازمان‌های منطقه بیشتر شد. دلیل تاسیس شانگهای با دو هدف اولیه و ثانویه بود. وی همچنین تصریح کرده ایران دارای منابع غنی انرژی نفت و گاز است، براساس آمار نرخ تقاضا رو به رشد است، به طوری که سال ۲۰۲۵ این قاره به ۱۱۹ میلیون بشکه نفت در روز نیاز دارد.
سابقه طولانی برای همکاری کشورهای آسیایی در حوزه انرژی و برخی کشورهای آسیایی که دارای تکنولوژی هستند، ایران نیازمند انتقال فناوری است. بازی دیپلماسی برد -برد است و ایران می‌تواند از طریق صادرات نفت و گاز درآمدزایی داشته باشد. به همین دلیل از فناوری سرمایه‌گذاری کشورها استفاده کردیم، برای این‌که بتوانیم در مسیر مقاوم‌سازی اقتصاد و خنثی‌سازی تحریم‌ها گام برداریم.
افزایش تجارت با اعضای شانگهای
علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت نیز درباره تجارت ایران با اعضای این نهاد اقتصادی - منطقه‌ای توضیح داده در پنج‌ماهه نخست سال صادرات به بیش از ۹ میلیارد دلار به کشورهای عضو شانگهای می‌رسد که نسبت به قبل از خروج آمریکا از برجام ۲۰ درصد رشد داشته است.
به گفته وی، صادرات نسبت به زمان پاندمی کرونا افزایش داشته‌است. با توجه به تاکید بر توسعه تجارت و رفع موانع، اقدامات خوبی در بحث پایه پولی با برخی کشورها همچون روس و بلاروس انجام شده‌است، حذف دلار و یورو هم در دستور کار قرار گرفته‌است. به همین منظور روش‌های جدید بلاکچین و سایر روش‌هایی که بانک‌مرکزی ابداع کرده، پیشنهاد شده‌است. پیمان‌پاک همچنین تصریح کرده، اولین تجربه تجارت آزاد منطقه که کشورهای اوراسیا عضو ناظر هستند، حتما خوب خواهد بود. تجارت آزاد را در بحث شانگهای بررسی می‌کنیم. بحث استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی و کریدور شمال و جنوب را داریم که در ماه‌های اخیر با تمرکز به‌دنبال افزایش ظرفیت‌های ترانزیت هستیم.
معاون وزیر صمت توضیح داد بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی جهان ایران و روسیه و مصرف‌کنندگان چین و هند عضو شانگهای‌هستند. در حوزه برق پاکستان و سایر حوزه‌های انرژی امکان مبادلات پایدار انرژی وجود دارد. در کنار این موضوع بحث امنیت غذایی مطرح است. بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد غذایی در شانگهای عضو هستند که رئیس جمهور در بحث سلامت و استفاده از ظرفیت‌های ایران در حوزه سلامت تاکید دارند.
کما این‌که صادرات تجهیزات پزشکی، محصولات دارویی، خدمات گردشگری و سلامت داریم که قابل توسعه است. وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر این‌که عضویت دائم در شانگهای به منافع در انرژی کمک می‌کند گفت: کشورهای صاحب انرژی ایران و روسیه می‌توانند در تعیین و تثبیت قیمت نفت اثر گذار باشند.
برای این منظور جایگاه کشورهای نفت و گاز تقویت می‌شود. از پنج کشور آسیای مرکزی چهار کشور در شانگهای هستند که نیازمند انرژی‌اند، ماهم روشی که برای سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان داشتیم، برای ازبکستان می‌توانیم فعال کنیم. هم اکنون کشورهای منطقه در قفقاز و آسیای مرکزی نیازمند برق هستند. با توجه به وسعت کشورهای عضو و بازار ۳.۵میلیارد دلاری از لحاظ جمعیت، تعامل کشورهای عضو سازمان می‌تواند به خنثی‌سازی تحریم‌های غرب و آمریکا کمک کند.
کاهش اثر تحریم
برخی تحلیلگران بر این باورند ایران با عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای عملا انزوای تحمیلی کشورهای غربی علیه خود را در حوزه دیپلماسی و مراودات سیاسی کمرنگ و تضعیف می‌کند. تقویت روابط ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای که در منطقه پیرامونی ایران قرار دارند، عملا می‌تواند کمک زیادی را به تهران برای تحقق منافع ملی‌اش کند؛ رویکردی که در نوع خود می‌تواند اثر تحریم‌های بین‌المللی بر ایران را کاهش دهد و در عین حال موقعیت و جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی کشورمان را نیز تقویت کند.
جام جم