تنگه واشی یا ساواشی یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری حومه تهران است، که می‌تواند شما را از گرمای طاقت فرسای تابستان به خنکای نسیم برخاسته از جریان آب مهمان کند. وقتی در میان صخره‌های سر به فلک کشیده تنگه واشی قدم می‌زنید در حالی که هیچ اثری از آفتاب در تابستان نیست و وقتی پاهایتان تا زانو و شاید تا کمرتان در آب سرد تنگه واشی است، گویی به دنیای دیگری رفته‌اید.
با توجه به نزدیکی تنگه واشی به شهر تهران، امکان مسافرت یک روزه به این منطقه وجود دارد و به‌ویژه در تابستان هزاران نفر از ساکنین استان تهران و دیگر استان‌های اطراف به این منطقه مسافرت می‌کنند.
تنگه واشی علاوه بر برخورداری از منابع زیبای طبیعت دارای چند اثر تاریخی نیز هست. در این تنگه باریک یککتیبه از سه کتیبه معروف دوران قاجار به یادگار مانده است.
یکی از این کتیبه‌ها در جلیلز جند تنگه واشی قرار دارد و ۲ کتیبه دیگر در چشمه علی شهرری و تونل وانه در جاده هراز قرار دارند. هر ۳ کتیبه به دستور فتحعلی شاه قاجار حکاکی شده‌اند.
فتحعلی شاه با دیدن نقش برجسته‌های دوره ساسانی ۳ نفر به نام‌های حجارباشی، نقاش باشی و معمارباشی را مسئول ساخت ۳ کتیبه در تهران کرد که نام هر سه تن در گوشه‌های کتیبه‌ها نمایان است.
کتیبه واقع در تنگه ساواشی دارای ابعاد شش در هفت متر است که وقایع زمان فتحعلی شاه دور تا دور کتیبه روایت شده است. بزرگ‌ترین نقش برجسته این کتیبه‌ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب، نیزه و شکارهایش است که در اطراف آن می‌توان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شکار مشاهده کرد. ساخت کتیبه جلیلز جند 3 سال به طول انجامیده است. این کتیبه دارای قدمتی ۱۸۵ ساله است و به گونه‌ای در دل کوه حک شده که از بارش باران و تابش آفتاب در امان بوده است.
یکی از سوغاتی‌های روستای جلیزجند یا همان ساواشی "دوغ پنج گیاه" است. این دوغ محلی حاوی گیاهان معطر آویشن، نعناع، کاکوتی، پونه صحرایی و پونه جنگلی است. رب آلوچه و لواشک ترش هم از دیگر سوغاتی‌های تنگه واشی است. همچنین دمپایی‌های بند دار برای راهپیمایی در آب هم از جمله مواردی است که در کمتر جای دیگری می‌توانید آن‌ها را پیدا کنید. در تنگه واشی گیاه کمیاب باریجه که مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد می‌روید. چیدن باریجه به دلیل کمیابی آن جرم است و پیگرد قانونی دارد.
برای رسیدن به تنگه ساواشی در کیلومتری ۲ جاده فیروزکوه ـ تهران، پس از ورود به یک جاده فرعی و طی حدود ۹ کیلومتر، روستای جلیزجند نمایان می‌گردد. این روستا در حاشیه یک دشت سرسبز با مزارع گندم و سیب زمینی و باغات مختلف بنا شده است. بعد از عبور از روستا و طی حدود ۴ کیلومتر در جاده‌ای که میان دشت و در کنار جوی‌های پر از آب زلال، احداث شده، محل پیاده روی تنگه ساوشی شروع می‌شود.
خنکای آب و رستن از شر گرما، موهبت‌هایی هستند که تنگه واشی مهربانانه در اختیار بازدیدکنندگانش قرار می‌دهد، بنابراین فصل تابستان وماه‌های گرم سال بهترین زمان برای بازدید از تنگه واشی است.
