به گزارش روزپلاس، سی و چهارمین دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه با حضور بیش‌از سه هزار ناشر و کشور تاجیکستان به عنوان مهمان ویژه شروع به کار می‌کند. امسال فعالیت‌های خوبی برای گسترش بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور صورت گرفته است که در ادامه بخشی از این فعالیت‌ها را باهم مرور می‌کنیم.
پوستر سی و چهارمین دوره از نمایشگاه کتاب تهران
مهم‌ترین و بهترین کار نمایشگاه تهران در این دوره
یکی از مهم‌ترین کارهایی که امسال از سوی مسؤولین برای بهتر برگزار کردن و پاسخ به گلایه چند ساله کتابفروشان انجام شده، حضور همزمان کتابفروشان در نمایشگاه کتاب تهران است. تاکنون نزدیک به ۲۰۰ کتابفروشی برای شرکت در این رویداد ثبت‌نام کرده‌اند که در کنار حدود سه هزار ناشر داخلی و خارجی آثارشان را عرضه می‌کنند و مجموعه صنعت نشر برای اولین‌بار در این نمایشگاه به‌صورت همزمان در دو ضلع ناشران و کتابفروشان به ارائه خدمات می‌پردازد.
حسن اسلامی‌فر، مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب شعبه تهران درباره این موضوع می‌گوید: برای اولین بار است که این کار انجام می‌شود و قاعدتاً مشکلاتی در اجرا خواهد داشت، اما از این نظر که چرخه کتاب رعایت شده، قابل تحسین و تقدیر است. اگر این طرح درست اجرا شود، به نظر من بی‌نظیرترین کار در ایام نمایشگاه تا به حال خواهد شد. اگر۱۰ درصدی را که تخفیف گذاشتند، اختیاری می‌کردند، بهتر بود. چون بسیاری از کتب کتابفروشان به قیمت قبل ناشر عرضه می‌شود و این مسأله باعث آن خواهد شد که مشتریان مجازی ناشران ریزش کند.
البته محمدحسن زمان وزیری، مدیر کتابفروشی «تلاوت» در استان البرز نظری متفاوت دارد و می‌گوید: من خودم نسبت به این طرح تسلطی ندارم و نمی‌دانم چه اتفاقی خواهد افتاد، اما زمانی که ناشر، فروش فیزیکی و مجازی دارد و کتابفروش هم فروش مجازی دارد، موازی‌‌کاری خواهد شد و مزیت کتابفروش‌ها در این است که کتب قیمت قدیم موجود دارند. نتایج این طرح برای من مشخص نیست، اما فکر می‌کنم مورد استقبال دلچسبی قرار نگیرد، اما به عنوان یک قدم، قابل طرح است.
نمایشگاه کتاب در «بله» و «نشان»
مجید صحاف، مدیرکمیته روابط عمومی سی و چهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با بیان اینکه برنامه مسیریاب «نشان» آمادگی کامل دارد تا این سرویس را به مردم بدهد، اظهار داشت: در پیام رسان «بله» هم یک صفحه فعال داریم که تمام اخبار مربوط به نمایشگاه در آنجا اطلاع‌رسانی می‌شود و مخاطبان می‌توانند برای عضویت در کانال پیام رسان «بله» نمایشگاه کتاب تهران عدد ۱۰ را به ۱۰۰۰۵۸۸۲ پیامک کنند. بعدازظهر روز اول افتتاحیه مردمی داریم که با حضور مردم نمایشگاه آغاز به کار خواهد کرد و اگر برنامه رسمی با حضور مسئولان و سفرا داشته باشیم اطلاع‌رسانی می‌کنیم.
صحاف درباره زیرساخت‌های رسانه‌ای نمایشگاه کتاب تهران گفت: امسال شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی به طور ویژه حضور خواهند داشت و شبکه اینترنتی کتاب هم برنامه‌های ویژه‌ای دارد. طوری که روزانه بیش از ۶ ساعت برنامه زنده دارد و در تعاملی که با صداوسیما داریم، مردم می‌توانند نمایشگاه کتاب را از آنجا پیگیری کنند و همچنین اطلاع رسانی در فضای شهری نیز از چند روز دیگر شروع می‌شود.
سیاستگذاری نمایشگاه، جذب مخاطب در برنامه‌های فرهنگی است
امسال نیز شاهد تغییراتی در جای‌گذاری غرفه‌هاخواهیم بود؛ به طور مثال سرای «اهل قلم» که در دوره گذشته در طبقه بالای شبستان مستقر بود، امسال به صحن اصلی شبستان منتقل شده تا مخاطبان بتوانند از برنامه‌های فرهنگی این مجموعه استفاده کنند. البته نمایشگاه کتاب در این دوره بر جذب مخاطبان نمایشگاه در فعالیت‌های فرهنگی تمرکز بیشتری کرده است. «کتاب آرا»، «سینماکتاب»، قصه‌گویی، عروسک‌گردانی، تئاتر خیابانی و سرود مربوط به حوزه کودک و نوجوان و کتاب برنامه‌های فرهنگی است که در این دوره بنا به گفته سعید مجیدی، مدیر کمیته فعالیت‌های فرهنگی سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار است برگزار شود.
البته برنامه‌هایی چون قصه‌گویی، عروسک‌گردانی، تئاتر خیابانی و سرود در سال‌های گذشته نه تنها در محل برگزاری بلکه در سال‌هایی در شهر تهران نیز برگزار می‌شده است. اما امسال «سینما کتاب» بخش جدیدی است که به فعالیت‌های فرهنگی نمایشگاه اضافه شده است. در این بخش قرار است فیلم‌های مستند، اقتباسی و یا فیلم‌هایی که در ارتباط با شخصیت‌های فعال حوزه کتاب و فرهنگ یا در ارتباط با ترویج کتاب است با حضور عوامل و تهیه‌کنندگان آنها برای علاقه‌مندان به نمایش درآید. برخی از فیلم‌ها با نکوداشت شخصیت محوری فیلم یا مستند و یا جلسات نقد و بررسی و رونمایی کتاب پیرامون آن فیلم همراه است.
از یارانه در خرید حضوری هم می‌شود استفاده کرد
وجه تمایز امسال نیز استفاده از یارانه در بخش حضوری نمایشگاه است. علی رمضانی مدیر خانه کتاب و ادبیات ایران و قائم مقام سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در این خصوص توئیتی زد و نوشت: «در پاسخ به درخواست مجموعه ارجمند دانشجویان، طلاب، اعضای هیأت علمی، اساتید و به‌ویژه ناشران عزیز، امکان استفاده از یارانه اختصاص یافته در بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ در محل مصلای بزرگ امام خمینی (ره) فراهم شد.»
یارانه دانشجو، طلبه و هیأت علمی چقدر است؟
سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای دانشجویان و طلاب ۶۰۰ هزار تومان است که از این مقدار ۳۶۰ هزار تومان سهم مشارکت دانشجویان و طلاب بوده و ۲۴۰ هزار تومان سهم معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. همچنین سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای اعضای هیأت علمی ۷۰۰ هزار تومان است که از این مقدار معادل ۳۵۰ هزار تومان سهم عضو هیأت علمی و ۳۵۰ هزار تومان نیز برعهده معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد بود.
اعضای هیأت علمی، دانشجویان و طلاب سراسر کشور در صورتی که اطلاعاتشان از سوی مراکز ذیربط به ستاد نمایشگاه ارسال شده باشد، می‌توانند سه روز قبل از آغاز سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران (از هفدهم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲) به نشانی اینترنتی ketab.ir مراجعه کنند و پس از ثبت‌نام/ ورود به سامانه نمایشگاه مجازی کتاب در قسمت پروفایل، درخواست خود را برای دریافت یارانه اعتباری ثبت کنند.
ناشرانی که به هیچ وجه از نفع نمایشگاه چشم‌پوشی نمی‌کنند!
امسال، برخی از ناشران که به لحاظ تعداد آثار منتشرشده، ناشر بزرگ محسوب می‌شوند در بخش حضوری نمایشگاه شرکت نکرده‌اند و فقط در بخش مجازی حاضرند تا به طور کامل این بازار بزرگ با حجم اقتصادی ۲۵۰ میلیارد تومانی را از دست ندهند. بخشی از دلایلی که این ناشران برای شرکت نکردن در بخش حضوری آورده‌اند، قابل قبول است. چرا که قیمت نهایی کتاب به طور قابل توجهی افزایش داشته است، اما دلیل یکی از ناشران، افزایش قیمت هزینه‌های نمایشگاه از سوی مسئولان نمایشگاه کتاب است. خوب است بدانیم در سال گذشته هزینه ناشران برای هر یک متر مربع ۱۰۰ هزار تومان بوده و امسال باید حدود۱۸۰ هزار تومان بپردازند. جالب است که در سال گذشته یکی از ناشران هم به حمایت از کتابفروشان از حضور در نمایشگاه خودداری کرد، اما تمام توان خود را در فضای مجازی متمرکز شده و در نمایشگاه پلتفرمی شرکت کرده بود که همین پلتفرم، صدای همه کتابفروشان را در آورده بود!
شواهد نشان می‌دهد که اگر بخش مجازی نمایشگاه کتاب، نفعی برای ناشران غایب در نمایشگاه حضوری نداشت در این بخش هم ثبت‌نام نمی‌کردند؛ به طور مثال ثبت نام در بخش مجازی نمایشگاه باعث می‌شود تسهیلاتی چون پرداخت یارانه هزینه ارسال پستی خرید کتاب توسط خانه کتاب و ادبیات ایران به ناشران اختصاص یابد.
رونق 10 درصدی بخش مجازی در برابر کاهش 16 درصدی حضور ناشران در نمایشگاه کتاب
در سال‌های شیوع کرونا، بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران راه افتاد و توانست در این 2 سال تجربه خوبی را ثبت کند. امسال نیز افزایش 10 درصدی ناشران در این بخش را شاهد بودیم، اما در بخش فیزیکی با کاهش 16 درصدی ناشران مواجهیم.
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حیات خود را از آبان سال ۱۳۶۶ در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران آغاز کرد و تا ۳۲ سال به صورت حضوری در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، مصلای امام (ره) و شهر آفتاب برگزار شد. برگزاری این رویداد با شیوع ویروس کرونا ۲ سال به تعویق افتاد و سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ محدودیت‌های کرونایی مانع برگزاری آن شد.
متولیان فرهنگی کشور با توجه به اهمیت کتاب و کتابخوانی و نیازهای مخاطبان در این دو سال، اقدام به برگزاری نمایشگاه مجازی کردند که با بازخوردهای مثبت و دستاوردهای ارزشمندی مواجه بود.
نخستین دوره نمایشگاه مجازی، این بخش را ماندگار کرد
تجربه ۲ سال برگزاری نمایشگاه مجازی باعث شد با کاهش شیوع ویروس کرونا و بازگشت فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی به جامعه و مهیا شدن شرایط برای برگزاری نمایشگاه فیزیکی کتاب به عنوان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی اردیبهشتی هر ساله، در تصمیم‌گیری برگزاری سی و سومین دوره برگزاری همزمان مجازی نیز مد نظر قراربگیرد.
این مسأله نهایتاً باعث شد سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برای نخستین بار به صورت همزمان حضوری و مجازی برای ایجاد فرصت برابر پیش روی کتاب‌دوستانی که به هر دلیل، شرایط حضور در قالب فیزیکی را ندارند، با حضور یک هزار و ۸۰۰ ناشر داخلی و ۱۸۷ ناشر خارجی از بیش از ۳۰ کشور جهان در بخش حضوری و یک هزار و ۱۰۰ ناشر در بخش مجازی ۲۱ اردیبهشت ماه کار خود را در مصلای امام (ره) آغاز کند.
سوغات کرونا به کام ناشران!
با توجه به تجربه موفقی که بخش مجازی نمایشگاه کتاب در سال‌های کرونایی داشت، نمایشگاه کتاب امسال نیز با حضور یک هزار و ۲۰۰ ناشری که فقط در بخش مجازی شرکت کرده‌اند، آغاز به کار می‌کند. این نشانه افزایش حدود ۱۰ درصدی ناشرانی است که فقط در بخش مجازی شرکت کرده‌اند. البته امسال ناشرانی که در بخش حضوری شرکت کرده‌اند بنا به گفته یاسر احمدوند، رئیس سی و چهارمین نمایشگاه کتاب تهران یک هزار و ۵۰۰ ناشر بوده است.
کاهش ۱۶ درصدی ناشران برای شرکت در بخش حضوری و افزایش ۱۰ درصدی حضور ناشران در بخش مجازی نشانه تجربه موفق بخش مجازی است. البته بخش مجازی نیز می‌تواند جنبه نمایشگاهی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را تقویت کند، اما باید به طور جدی این بخش نیز مدیریت شود تا سال‌های بعد شاهد بهبود برگزاری نمایشگاه کتاب تهران باشیم.
احتمال می‌رود این کاهش ۱۶ درصدی به دلیل حضور کمرنگ ناشران غیرتهرانی باشد؛ چرا که برای این ناشران علاوه بر هزینه‌های پیش‌فرض نمایشگاه، هزینه‌هایی چون اسکان، جابجایی بار از شهرستان به تهران و و عده‌های غذایی اضافه می‌شود. البته تمایل ناشران به بخش مجازی رو به افزایش است. چرا که در بخش هزینه‌های جانبی چون حمل بار، هزینه کارمندان، اجاره نمایشگاه و ... صرفه جویی می‌شود و از یارانه هم می‌توانند بدون شرکت در بخش حضوری بهره ببرند.
ناشرانی که در بخش فیزیکی ثبت نام کرده‌اند، ملزم به حضور در بخش مجازی هستند، اما ناشرانی که در بخش مجازی شرکت می‌کنند، الزامی به شرکت در بخش فیزیکی ندارند.
همچنین ناشران حاضر در نمایشگاه کتاب باید مطابق دستورالعمل‌های اختصاص غرفه، طی دوره چهار ساله، باید لااقل ۴۰ اثر چاپ شده داشته باشند، اما شرکت ناشران در بخش مجازی با نیمی از این تعداد و حتی کم‌تر از آن هم ممکن است.
ناگفته نماند که برخی از ناشران نیز بنا به دلایلی که عمدتاً مشکلات اقتصادی و گرانی موجود در فضای اقتصادی است در هیچ‌کدام از ۲ بخش حضوری و مجازی نمایشگاه کتاب تهران شرکت نکرده‌اند.
سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir برگزار خواهد شد.