جدایی جهان از دلار

دلار از زمان جنگ جهانی دوم، ارز ذخیره جهان بوده اما ترکیبی از دلایل سیاسی و اقتصادی، در حال کاهش تدریجی سلطه آن است.

کد خبر: ۲۸۴۴۵۶

تاریخ انتشار:۰۷ مرداد ۱۴۰۲ - ۱۰:۱۶ - 29 July 2023

به گزارش روزپلاس، به گفته صندوق بین‌المللی پول، نزدیک به ۶۰ درصد ذخایر بین‌المللی به دلار نگهداری می‌شود. دلار همچنین پرکاربردترین ارز برای تجارت است.

در حال حاضر، تحریم‌های غرب علیه روسیه پس از تهاجم این کشور به اوکراین، باعث نگرانی سایر کشورها درباره پیامدهای احتمالی مخالفت با واشینگتن شده است.

برخی از این کشورها مانند برزیل، آرژانتین، بنگلادش و هند، ارزها و دارایی‌های پشتیبان از جمله یوان چین و بیت‌کوین را برای تجارت و پرداخت فراهم می‌کنند.

محیط ژئوپلیتیک کلان، کشورها را به جست‌وجوی ارزهای جایگزین ترغیب می‌کند؛ اما مدت‌هاست که در خصوص سلطه بیش از حد دلار در تجارت و امور مالی جهانی، نگرانی وجود دارد.

موضوع «دلارزدایی» حداقل از دهه ۱۹۷۰ میلادی، هر چند سال یک بار مطرح شده است.

کشورهای سراسر جهان تلاش می‌کنند برنامه‌هایی را برای دور شدن از دنیای تحت سلطه دلار تنظیم کنند.

در ادامه، سه دلیل برای «دلارزدایی» را از نظر می‌گذرانیم:

۱. سیاست پولی آمریکا تأثیر زیادی بر سایر نقاط جهان دارد. آمریکا صادرکننده ارز ذخیره جهان است که ارز غالب در تجارت بین‌المللی و سامانه‌های پرداخت نیز به شمار می‌رود.

بر اساس گزارش اندیشکده مرکز ویلسون که در ماه مه منتشر شد، این ارز قدرت زیادی بر اقتصاد جهانی دارد و اغلب بیش از حد ارزش‌گذاری می‌شود.

این موقعیت، امتیازی را به آمریکا اعطا کرد که والری ژیسکار دستن (که از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۱ میلادی رئیس‌جمهور فرانسه بود)، آن را «امتیاز گزاف» می‌نامید.

یکی از جنبه‌های این امتیاز این است که در صورتی که آمریکا نتواند بدهی خود را پرداخت کند، در صورت کاهش شدید ارزش دلار، دچار بحران نمی‌شود؛ زیرا واشینگتن به سادگی می‌تواند پول بیشتری چاپ کند.

همچنین به این معنا است که کشورهای سراسر جهان باید سیاست‌های اقتصادی و پولی آمریکا را از نزدیک دنبال کنند تا از تأثیرات آن بر اقتصاد خود جلوگیری کنند.

برخی از کشورها، از جمله هند، اعلام کرده‌اند که از این موضوع که آمریکا با استفاده از سیاست‌های پولی خود آن‌ها را گروگان گرفته است، خسته شده‌اند.

در حال حاضر، یک کارگروه در بانک مرکزی هند در حال تلاش برای استفاده از روپیه هند برای تجارت است؛ این موضع براساس دیدگاه نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، اتخاذ شده است.

۲. افزایش ارزش دلار در برابر بیشتر ارزها در سراسر جهان، واردات را برای کشورهای نوظهور گران‌تر می‌کند.

در آرژانتین، فشار سیاسی و کاهش صادرات، به کاهش ذخایر دلار آمریکا و فشار بر پزو (واحد پول آرژانتین) منجر و به نوبه خود باعث افزایش تورم شد.

طبق گزارش رویترز، وزیر اقتصاد آرژانتین روز چهارشنبه گفت این امر باعث شده آرژانتین برای واردات از چین به جای دلار آمریکا از یوان استفاده کند.

اقتصاددانان آلیانز (یک شرکت خدمات مالی بین‌المللی) در گزارشی در ۲۹ ژوئن (۸ تیر) نوشتند که قدرت بیشتر دلار، نقش این ارز را به عنوان ارز ذخیره تضعیف می‌کند. اگر دسترسی به دلار گران‌تر شود، وام‌گیرندگان، گزینه‌های جایگزین را جست‌وجو خواهند کرد.

لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، یکی از سرسخت‌ترین حامیان راه‌اندازی ارزهای جایگزین دلار برای تسویه تجاری بوده است، تا جایی که برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی را نیز به دوری گزیدن از دلار آمریکا تحریک کرده است.

۳. تجارت جهانی و تقاضا برای نفت در حال تنوع یافتن است و این موضوع دلارهای نفتی را در معرض خطر قرار می‌دهد.

یکی از دلایل مهم تبدیل شدن دلار آمریکا به ارز ذخیره جهانی این است که کشورهای حاشیه خلیج فارس در غرب آسیا از دلار آمریکا برای تجارت نفت استفاده می‌کردند؛ زیرا تا زمانی که آن‌ها تجارت نفت را انجام می‌دادند، این ارز یک ارز تجاری پرکاربرد بود.

در سال ۱۹۴۵ میلادی، عربستان سعودی و آمریکا به توافقی تاریخی دست یافتند که بر اساس آن، عربستان سعودی فقط با استفاده از دلار، نفت خود را به آمریکا می‌فروخت و در مقابل، ذخایر مازاد دلار را مجدداً در خزانه‌ها و شرکت‌های آمریکا سرمایه‌گذاری می‌کرد.

این توافق باعث تضمین امنیت آمریکا از سوی عربستان سعودی شد؛ اما با ظهور صنعت نفت شیل، آمریکا از نظر انرژی استقلال یافت و صادرکننده نفت خالص شد.

بر اساس گزارش اقتصاددانان آلیانز، تغییر ساختاری در بازار نفت که بر اثر انقلاب نفت شِیل به وجود آمد، ممکن است برخلاف آنچه اندیشیده می‌شود، به نقش دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره جهانی لطمه بزند؛ زیرا صادرکنندگان نفت که نقشی پررنگ در وضعیت دلار ایفا می‌کنند، باید به سوی سایر کشورها و ارزهایشان تغییر جهت دهند.