اصلی‌ترین چالش‌ها در مسیر پیش روی ترکیه و سوریه کدامند-بخش ۱

به گزارش روزپلاس، طی روزهای گذشته، اظهارات سفیر ترکیه در تهران در مورد روند عادی سازی روابط آنکارا – دمشق، توجه بسیاری از رسانه‌ها را به سوی خود جلب کرد.

روزنامه قرار چاپ آنکارا، در گزارشی مفصل اعلام کرد که حجابی کرلانگیچ سفیر ترکیه در تهران، در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم، خواستار آن شده که جمهوری اسلامی ایران یاری دهد تا ترکیه و سوریه به روابط عادی خود بازگردند.

این درخواست کرلانگیچ مورد توجه تحلیلگران قرار گرفت و آشکارا به این موضوع اشاره کردند که برای بازگشت به روابط عادی بین دو کشور همسایه ترکی و عربی، چالش‌هایی وجود دارد که باید بدانها توجه شود.

مرکز بررسی‌های سیاسی الجزیره نیز همگام با رسانه‌های ترکیه، سوریه و ایران، به موضوع چالش در روابط آنکارا و دمشق پرداخت و در یک گزارش مفصل، به مسیر پیش روی اردوغان و اسد اشاره کرد.

بخشی از نکات مندرج در گزارش الجزیره را مرور می‌کنیم. اما لازم است به این نکته نیز اشاره کنیم که رسانه‌های ترکیه، در طرح این مساله و شکافتن ابعاد مختلف آن، حاضر نیستند درباره این واقعیت صحبت کنند که سوریه، بازگشت به روابط عادی را منوط و مشروط به این کرده که ارتش تحت امر اردوغان، خاک سوریه را ترک کند.

دو نگاه متفاوت، دو دغدغه متفاوت

شانلی بهادر کوچ از تحلیلگران ترکیه نوشته است: «تلاش برای جوش زدن مجدد روابط دیپلماتیک بین ترکیه و سوریه به دلیل اهداف متضاد و مداخلات بازیگران بین‌المللی به عنوان یک روند دشوار تبدیل شده است. دعوت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از بشار اسد رئیس جمهور سوریه برای سفر به آنکارا در ماه ژوئیه و قدم برداشتن برای عادی‌سازی روابط گام مهمی بود. اما همچنان که کارشناسان مرکز مطالعات الجزیره نیز اشاره کرده‌اند، مساله آن قدرها آسان نیست. چرا که تفاوت‌های جدی بین نگرانی‌های امنیت ملی ترکیه و انتظارات دولت سوریه وجود دارد و این امر مانع از شتاب گرفتن این روند می‌شود».

شانلی بهادر کوچ در طرح این موضوع به دنبال آن بوده که اقدام ترکیه را کاملاً قانونی و برحق نشان دهد و توقع بشار اسد برای خروج ارتش ترکیه از خاک کشورش را به عنوان یک انتظار سطح بالا مطرح کند! اما در گزارش الجزیره، فارغ از سوگیری‌های مرسوم، صرفاً به تفاوت دیدگاه‌ها اشاره شده است.

تحلیلگر ترک در ادامه اذعان می‌کند: «اسد به دعوت اردوغان پاسخ مثبت داد. اما تاکید کرد که این نشست باید بر حل ماهیت مشکل متمرکز شود و اشغال خاک سوریه توسط ترکیه در مرکز این مشکل قرار دارد».

نگاه الجزیره به تغییر مواضع اردوغان

یکی از مسائل مهمی که مورد توجه تحلیلگران و رسانه‌های عربی قرار گرفته، این است که ترکیه قبلاً به طور عملی به بخشی از بحران سوریه تبدیل شده و به مدت چندین سال، با صرف سرمایه‌های کلان، به دنبال ساقط کردن دولت بشار اسد بوده است. اما از آنجایی که در این مسیر توفیق نیافته، حالا به دنبال روابط عادی است.

الجزیره برای اشاره به این موضوع، برخی عبارات و رویدادهای قدیمی را یادآوری کرده و نوشته است: «رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در روز 7 ژوئیه وقتی که درباره بشار اسد صحبت می‌کرد، از عباراتی همچون سید و جناب استفاده کرد. اردوغان به طور آشکارا گفت که هر لحظه ممکن است جناب بشار اسد وارد ترکیه شود و ما امیدواریم که روابط ترکیه و سوریه را به آن سطح مطلوبی که در گذشته بود، بازگردانیم. این در حالی است که اردوغان، قبلاً در همه سخنرانی‌های خود، بشار اسد را قاتل مردم می‌نامید و خواستار معرفی او به دادگاه کیفری بین‌المللی شده بود».

در نسخه‌ای که رسانه‌های ترکیه به عنوان ترجمه خلاصه شده گزارش الجزیره منتشر کرده‌اند، اشاره‌ای به سخنان پیشین اردوغان نشده است. اما برخی از تحلیلگران ترکیه نظیر فهمی کورو، به طور آشکار به این اشاره کرده‌اند که مواضع خشن و تند اردوغان در مورد مصر، سوریه و کشورهای دیگر، هزینه‌ها و تبعات سنگینی برای سیاست خارجی ترکیه به همراه آورده است.

موضع دمشق روشن است

الجزیره در توصیف مواضع مقامات دمشق در پاسخ به دعوت اردوغان نوشته است: «حدود یک هفته پس از اولین بیانیه و دعوت رسمی اردوغان از بشار اسد، وزارت خارجه سوریه در بیانیه‌ای درباره گمانه زنی‌ها حول محور عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه اظهار نظر کرد. وزارت امور خارجه سوریه حرفی از رد یا پذیرفتن دعوت اردوغان نزد و زبان بیانیه به استقبالی گرم شباهت داشت. وزارت امور خارجه سوریه در بیانیه‌ای که در 13 ژوئیه توسط خبرگزاری دولتی سانا منتشر شد، آشکارا بر این نقطه انگشت گذاشت: بازگشت روابط عادی با ترکیه، مبتنی بر بازگشت به وضعیت قبل از سال 2011 میلادی و دوران قبل از آن است».

در بیانیه وزارت خارجه سوریه آمده است که دمشق با ابتکاراتی برای اصلاح روابط سوریه و ترکیه برخورد کرده و معتقد است که نتیجه این ابتکارات یک هدف رسانه‌ای نیست، بلکه مسیری هدفمند بر اساس واقعیات موجود و بر اساس اصول خاص سیاسی و حاکمیت ملی است. روابط دو کشور باید بر اساس احترام به حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی باشد و باید با هر چیزی که امنیت و ثبات آنها را تهدید می‌کند و منافع مشترک دو کشور و مردم را تامین می‌کند، مقابله کرد.

در این بیانیه توضیح داده شده که «هر گونه ابتکار در این زمینه باید بر پایه‌های روشنی بنا شود تا اطمینان حاصل شود که بازگرداندن روابط بین دو کشور به حالت عادی، مستلزم شروطی است که در راس آن‌ها خروج نیروهای نظامی قرار دارد. سوریه حضور سربازان ترک در خاک خود را حضور غیرقانونی قلمداد کرده و در پایان این بیانیه آمده است که سوریه از کشورهای برادر و دوستی که تلاش‌های صادقانه‌ای برای اصلاح روابط سوریه و ترکیه انجام می‌دهند، تشکر و قدردانی می‌کند.

همچنان که مرکز مطالعات الجزیره نیز اشاره کرده، بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز به دعوت اردوغان پاسخ داد و در حالی که در انتخابات مجلس مردمی سوریه در 15 ژوئیه رای می‌داد، گفت که از دیدار با همتای ترکیه‌ای خود در صورتی که این نشست «به نفع کشور باشد» استقبال می‌کند.

رئیس جمهور سوریه در پاسخ به این سوال که آیا این نشست مشکل را حل می‌کند، روابط را بهبود می‌بخشد و دو کشور را به حالت عادی باز می‌گرداند یا نه، چنین گفت: اولین سوالی که می‌پرسیم این است: چرا روابط 13 سال پیش از مسیر عادی خود خارج شد؟ ما از هیچ کدام از مقامات ترکیه‌ای صحبتی در این مورد نشنیده‌ایم. آیا موضوع این نشست لغو یا پایان دادن به دلایل بروز مشکل است؟

رییس جمهور سوریه، به شکل هوشمندانه و دقیق از دو موضوع صحبت کرد: «حمایت ترکیه از تروریسم در جریان بحران سوریه» و «ضرورت عقب نشینی ارتش ترکیه از خاک سوریه».

او به شکل روشن گفت: «این اصل مشکل است و دلیل دیگری وجود ندارد. مهم این است که به نتایج مثبتی برسیم که به نفع سوریه و ترکیه باشد و این دیدار صرف نظر از سطح آن ضروری است».

اسد نشان داد که تمایل دارد فعلاً دیدارها در سطح وزاری امور خارجه و مسئولین امنیتی باشد تا دمشق از حسن نیت آنکارا اطمینان حاصل کند.

تحلیل مرکز مطالعات الجزیره از سخنان بشار اسد چنین است:

1.ژرفای مطالب و نقاط مورد اشاره در سخنان بشار اسد، بالاتر از محتوای متنی بود که توسط وزارت امور خارجه سوریه منتشر شد.

2.دولت سوریه در یک چارچوب مرجع، هنوز برای گفتگو بین دو رئیس جمهور به توافق نرسیده است.

3.این احتمال وجود دارد که تحت شرایطی خاص، موضوع ضرورت خروج کامل نظامیان ترکیه از سوریه، به زمانی دیگر موکول شود.

4.اگرچه اسد ایده دیدار با رئیس جمهور ترکیه را رد نکرد، اما گفت که برای این دیدار آماده نیست و بهتر است ارتباطات طرفین، فعلاً در سطح سرویس‌های امنیتی دنبال شود.

اهمیت سفر اسد به مسکو

هم در رسانه‌های ترکیه و هم در گزارش تفصیلی مرکز مطالعات الجزیره، به این اشاره شده که سفر ناگهانی بشار اسد به مسکو و دیدار وی با پوتین در 25 ژوئیه، رویداد مهمی بود و آن را باید به عنوان یکی دیگر از اپیزودهای پروژه روسیه قلمداد کرد. پروژه‌ای که در آن، تیم پوتین با شتاب زیادی برای گرد هم آوردن روسای جمهور ترکیه و سوریه و عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه تلاش می‌کند.

رسانه‌های ترکیه گزارش‌هایی را از منابع ناشناس به شکل عجولانه منتشر کردند و مدعی شدند که تاریخ دیدار اردوغان و اسد از قبل تعیین شده و پوتین شخصاً در مسکو، میزبان اسد و اردوغان خواهد بود، اما چنین گزارش‌هایی از سوی سخنگوی وزارت خارجه ترکیه یا مدیر دفتر ارتباط ریاست جمهوری ترکیه تایید نشد.

در بخش بعدی گزارش، به این موضوع می‌پردازیم که اصلی‌ترین چالش‌ها در مسیر پیش روی آنکارا و دمشق کدامند و چرا تیم اردوغان حاضر نیست تکلیف برخی مسائل مهم و حیاتی را روشن کند.

ادامه دارد...