تکاپوی ۶جریان کردی در آستانه انتخابات پارلمان اقلیم کردستان

به گزارش روزپلاس، کمتر از دو ماه تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق باقی مانده است. انتخاباتی که قرار است در تاریخ 10 اکتبر (19 مهر) امسال پس از گذشت دو سال از موعد قانونی برگزار شود. با وجود اینکه اقلیم کردستان عراق بر مبنای رقابت دو حزب اصلی «اتحادیه میهنی» و «دموکرات» اداره می‌شود،  اما در کنار این دو حزب حاکم، چند حزب دیگر نیز به عنوان جریان اپوزیسیون  این دو حزب و گاه متحد آنها به فعالیت سیاسی مشغول هستند.

در فضای رسانه‌ای اغلب نام دو حزب اتحاد میهنی به رهبری بافل طالبانی و حزب دموکرات به رهبری مسعود بارزانی به گوش ما خورده است. این در حالی است که نقشه سیاسی اقلیم کردستان عراق را احزاب دیگری نیز که عمدتا در جایگاه اپوزیسیون جای دارند نیز تشکیل می‌دهند. این احزاب از نظر جایگاه در معادلات قدرت در سطوح کلان عراق و همچنین اقلیم به نسبت دو حزب حاکم فاصله زیادی دارند.

در 3 سال اخیر، «جنبش نسل نو» به رهبری «شاسوار عبدالواحد» پیشرفت‌هایی در کاهش این فاصله داشته اما راه درازی برای کسب جایگاهی در خور در مقام مقایسه با دو حزب اصلی کرد در نهادهای بالادستی عراق دارد.

در این گزارش به بررسی 6 حزب مشهور در اقلیم کردستان و مواضع و ارتباط آنها با بغداد و جایگاه سیاسی آنها در اقلیم کردستان می پردازیم.

معرفی احزاب مشهور اقلیم کردستان

1- حزب دموکرات:

حزب دموکرات، قوی‌ترین و قدیمی‌ترین حزب ساختارمند در منطقه اقلیم کردستان عراق به شمار می‌رود. این حزب در سال 1946 میلادی توسط پدر معنوی آن «ملا مصطفی بارزانی» تأسیس شد. امروزه رهبری این حزب به دست مسعود بارزانی، فرزند ملا مصطفی است. قدرت در این حزب در انحصار خاندان بارزانی است. در معادلات قدرت این منطقه، ریاست اقلیم و نخست‌وزیری آن پس از اتفاقات سال 2017 در دست نچیروان، پسر عموی رهبر حزب دموکرات و مسرور، فرزند مسعود است. این حزب در مجلس عراق 31 کرسی از مجموع 329 کرسی و در مجلس اقلیم نیز 45 کرسی از مجموع 111 کرسی را در اختیار دارد.

2- اتحادیه میهنی اقلیم کردستان:

این حزب در سال 1975 و طی انشقاق از حزب دموکرات به رهبری شخصیت‌هایی همچون «جلال طالبانی» و «فؤاد معصوم» تأسیس شد. رهبری این حزب عمدتا برعهده فرزندان جلال طالبانی است؛ پس از فوت «مام جلال»، بر اثر اختلافات درون حزبی و خانوادگی انشقاق‌هایی در اتحادیه میهنی بوجود آمد. 

امروزه رهبری این حزب برعهده "بافل طالبانی" است. ریاست جمهوری در عراق و ریاست مجلس اقلیم در دست این حزب است. این حزب در پارلمان عراق 19 کرسی و در پارلمان اقلیم 21 کرسی را داراست.

3- حزب گوران (تغییر):

این حزب در سال 2009 توسط «نوشیروان مصطفی» از رهبران سابق حزب اتحادیه میهنی تأسیس شد. در انتخابات اقلیم، این حزب با کسب 24 کرسی توانسته بود از اتحادیه میهنی پیشی بگیرد و جایگاه دوم را در بین دیگر احزاب کردی داشته باشد.

پس از فوت نوشیروان مصطفی و بروز اختلافات داخلی میان رهبران این حزب، به مرور جایگاه سیاسی‌ در اقلیم کردستان را از دست داد. امروزه حزب گوران 12 کرسی پارلمان اقلیم را در اختیار دارد.

4- جنبش نسل نو:

رهبری این حزب برعهده خانواده عبدالواحد و به طور مشخص «شاسوار عبدالواحد» است. شاسوار از جمله مخالفین برگزاری همه پرسی جدایی‌طلبی منطقه اقلیم کردستان در سال 2017 بود. مخالفت وی تا جایی پیش رفت که مقامات اقلیم کردستان ترجیح دادند او را دستگیر کنند.

خانواده متمول عبدالواحد، بوسیله جایگاه اقتصادی خود در عراق، توانستند به مهم‌ترین اپوزیسیون احزاب حاکم اقلیم کردستان تبدیل شوند. گروه رسانه‌ای «NRT» متعلق به شاسوار عبدالواحد، رهبر جنبش نسل نو است. شاسوار به همراه خواهرش «سروه عبدالواحد»، نماینده پارلمان عراق، جایگاه مقبولی نزد مخالفین حزب دموکرات و اتحادیه میهنی کسب کردند. 

جنبش نسل نو در انتخابات اخیر مجلس عراق بهترین نتیجه خود را با کسب 9 کرسی محقق کرد و در مجلس اقلیم هم صاحب 4 کرسی است.

5- جماعت عدل اقلیم کردستان:

این حزب یکی از دو حزب اسلامگرای بزرگ کردستان عراق است. عدل اقلیم در سال 2001 توسط «علی بابیر» تأسیس شد. این حزب در دوره گذشته پارلمان عراق دارای 2 کرسی در مجلس بود، اما در دوره اخیر تنها یک کرسی پارلمان عراق را در دست دارد. جماعت عدل در مجلس اقلیم نیز 7 کرسی بدست آورده بود. جماعت عدل جزو اولین جریان های سیاسی بود که پس از تشکیل امارت اسلامی افغانستان به دست طالبان اقدام به ارسال پیام تبریک کرد. پرچم این حزب نیز شباهت بسیاری به پرچم طالبان دارد.  

6- اتحاد اسلامی اقلیم کردستان:

این حزب در سال 1994 توسط «صلاح الدین بهاء الدین» تأسیس شد و به نوعی می‌توان گفت نمایندگی جریان موسوم به «اخوان المسلمین» شاخه کردستان عراق را عهده دار هستند.

عمده مناطق نفوذ این حزب در دهوک و سلیمانیه است. «جمال کوجر» از نمایندگان مشهور عراقی در کمیسیون دارایی پارلمان این کشور از اعضای همین حزب است. این حزب صاحب 5 کرسی در پارلمان اقلیم و 4 کرسی در پارلمان عراق است.

جایگاه سیاسی احزاب اقلیم در سپهر سیاست عراق

به طور کلی، دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات بیشترین نفوذ را در اقلیم و در امتداد آن در سطح عراق دارند. برای نمونه در سطح وزارت خانه‌های عراق از 4 وزارتخانه‌ای که سهم کردهاست و یکی از آنها وزارتخانه کلیدی خارجه است؛ 2 وزارتخانه سهم اتحادیه میهنی و 2 وزارتخانه سهم حزب دموکرات است. به همین ترتیب، سهمیه‌بندی وزارتخانه‌ها در سطح اقلیم هم به علت کسب اکثریت کرسی‌های پارلمان در دست همین دو حزب است.

از نظر روابط اربیل و سلیمانیه با بغداد و تهران، هر دو حزب در مجموع روابط حسنه‌ای با دو طرف دارند. روابط خارجی حزب دموکرات به ویژه پس از همه پرسی سال 2017 با فراز و نشیب بسیاری همراه بوده اما پس از گذر زمان و تغییر موضع بارزانی‌ها، این حزب، روابط متوازنی در سطوح منطقه‌ای و بین المللی را دنبال می‌کند.

در مقابل، حزب اتحادیه میهنی روابط با ثبات تری با تهران و بغداد برقرار کرده است. در معادلات سیاست داخلی عراق، رویکرد بافل طالبانی بر روابط بغداد و سلیمانیه اثر مستقیمی می‌گذارد. به همین دلیل، اتحادیه میهنی روابط نزدیکی با احزاب نزدیک به گروه‌های مقاومت دارد.

چالش احزاب اپوزیسیون 

احزاب اپوزیسیون برای رقابت متوازن با دو حزب حاکم با سه چالش رو به رو هستند:

1) نفوذ سیاسی، نظامی، مالی و رسانه‌ای بالای دو حزب حاکم مانع از ظهور و ابراز وجود و نقش آفرینی جریان‌های دیگر می‌شود.

2) احزاب اپوزیسیون هیچ هدف مشترکی ندارند؛ به همین علت هیچ زمانی نبوده که احزاب اپوزیسیون در یک لیست با دو حزب اصلی وارد رقابت بشوند.

3) تجارب تلخ مردمی از ورود اپوزسیون به قدرت: برای مثال مردم اقلیم کردستان در سال 2013 شاهد ورود حزب تغییر(گوران) به قدرت بودند. از دیگر عوامل مرگ تدریجی این حزب، کسب نتیجه درخشان در برابر اتحادیه میهنی بود. ورود حزب گوران نوشیروان مصطفی به ساز‌و‌کار سیاسی، حیات حزب را به خطر انداخت. بی‌دلیل نیست که دیگر جریان‌های کردی در عراق به نقش ولو کم خود اکتفا می‌کنند و سعی دارند نقش و فعالیت خود در پارلمان عراق را افزایش دهند. 

حزب گوران در راستای تحقق اصلاحات مدنظر در سطوح نظامی و اقتصادی با حزب دموکرات وارد تشکیل دولت شد اما نتیجه این اقدام نه تنها عدم تحقق اصلاحات بود، بلکه برخی از شخصیت‌های حزب در فسادهای اداری و اقتصادی آلوده شدند. این امر منجر به اختلافات درون حزبی و ناامیدی پایگاه اجتماعی گوران گردید. در نهایت، این حزب نتوانست در انتخابات اخیر پارلمان عراق سهمی بدست آورد.

در مجموع می توان گفت احزاب اپوزیسیون تلاش می‌کنند روابط خوبی با همه طرف‌ها داشته باشند، اما به علت سطح نفوذ و قدرت دو حزب حاکم، در بیشتر اوقات این روابط نمی‌توانند نتایج اثربخشی برای این احزاب داشته باشند.