اینترنت ماهواره‌ای/ هیاهو برای هیچ یا رویای اینترنت آرمانی!

اینترنت ماهواره‌ای در ایران؛ دو روی یک سکه

در روزهای اخیر برای چندمین بار انتشار یک فیلم، «اینترنت ماهواره ای» و «استارلینک» را در ایران دوباره نقل محافل مجازی کرده است، داستان تکراری که همواره دو روی یک سکه است. یک روی آن می‌خواهد نگرانی از عدم تنظیم‌گری و حکمرانی فضای مجازی را در کشور به مسئولان گوشزد کند و روی دیگر به نفع حذف فیلترینگ و عدم محدودیت اینترنت است و نوید آن را می‌دهد که اگر فیلترها برداشته نشود، اینترنت ماهواره‌ای کشور را در می‌نوردد و باوجود آن دیگر نیازی به اینترنت فعلی نیست! ادعایی که البته جای بحث و تحلیل دارد.

اگرچه ورود تجهیزات سخت افزاری اینترنت ماهواره‌ای به ایران را نمی‌توان منکر شد چراکه مانند سایر کالاهای ممنوعه از طریق قاچاق به کشور راه پیدا کرده است اما اتصال محدود آن و استفاده آن توسط کاربران آنهم در زمان فعلی همچنان محل سوال است.

از سوی دیگر اکنون که فضای مجازی مرجع بسیاری از اخبار درست و نادرست شده و تشخیص صحت داشتن اطلاعات واقعی از جعلی برای کاربران با مشکل مواجه است، اینترنت ماهواره‌ای نیز از این قاعده مستثنی نیست و بستر فضای مجازی هر از چندی از اطلاعات فیک و درست درباره آن پر می‌شود، به طور مثال این تصویر معروف که دست به دست در فضای مجازی می چرخد را شاید همه دیده باشند اما صحت آن به عنوان «فعالیت استارلینک در ایران» هیچ گاه تأیید نشده است.

اگرچه این تصویر حاکی از این است که در بسیاری از نقاط ایران اینترنت ماهواره‌ای استارلینک فعال شده است اما وقتی سری به سایت استارلینک در اینجا می زنیم با نقشه‌ای مواجه می‌شویم که در آن آخرین وضعیت کشورهای دنیا را در زمینه ورود و فعالیت این تکنولوژی نشان داده است.

نقشه وب سایت استارلینک نشان می‌دهد این سرویس در چه نقاطی فعال، در چه محل‌هایی در آینده فعال می‌شود و در کدام مناطق خدمت رسانی ندارد. طبق این نقشه استارلینک در آمریکای شمالی، بخش‌های از اروپا، چند کشور آفریقایی مانند نیجریه و زیمبابوه، همچنین بیشتر کشورهای آمریکای جنوبی و استرالیا سرویس رسانی می‌کند. اما این سرویس در سوریه، ایران، افغانستان، روسیه و چین هیچ گونه فعالیتی ندارد.

در این نقشه مناطق آبی روشن نشان دهنده فراهم بودن سرویس استارلینک، مناطق آبی تیره کشورهایی است که هنوز وضعیت سرویس اینترنت ماهواره‌ای در آنجا به مرحله عملیاتی نرسیده است. در برخی از این کشورها نیز سرویس به زودی فعال می‌شود مانند عمان و چاد. در برخی دیگر زمان فعالیت آن مشخص نشده است و به عبارت دیگر در این کشورها پوشش سرویس یا تاییدیه قانونی فعالیت آن هنوز مشخص نشده است. مناطق خاکستری نقاطی هستند که استارلینک در آنجا فعالیتی ندارد.

بی اعتنایی استارلینک به دعوت رسمی ایران و مصوبه اتحادیه جهانی مخابرات علیه آن

ایران از سال ۱۳۹۹ دارای قوانین مدونی با عنوان «مقررات حاکم بر حقوق سرزمینی ارائه خدمات ارتباطات ماهواره‌ای در ج. ا.ایران» مصوبه شماره ۵ جلسه ۳۰۳ کمیسیون تنظیم مقررات است و بر این اساس از حضور و فعالیت شرکت‌های ارائه دهنده سرویس اینترنت ماهواره‌ای در چارچوب مقررات فوق استقبال می‌کند. در این راستا برخی شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت ماهواره‌ای همچون «یاه کلیک» درخواست ارائه خدمات در کشور را کرده اند که اقدامات لازم در خصوص صدور مجوزهای لازم برای آنها در دستور کار است.

این در حالی است که شرکت اسپیس ایکس ارائه دهنده اینترنت ماهواره‌ای استارلینک بدون اعتنا به مقررات بین المللی و علیرغم دعوت جهت حضور رسمی و قانونی در کشورمان از حدود ۲ سال پیش به ارائه غیرمجاز سرویس اینترنت ماهواره‌ای در کشورمان پرداخته است.

با توجه به اینکه این اقدام در تناقض آشکار با مقررات بین المللی ارتباطات رادیویی است، ایران اعتراض خود را به اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) اعلام و هیأت مقررات رادیویی (RRB) آن اتحادیه طی جلسات متعدد پس از بررسی و رسیدگی به شکایت کشورمان که شامل اندازه گیری های فنی، شواهد و استدلال‌های فنی و مقرراتی بود، در نهایت ارائه بدون مجوز اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران را مغایر با مقررات بین المللی رادیویی دانسته و از کشورهای مسئول این سرویس موکدا خواسته است تا نسبت به غیر فعال کردن ترمینال‌های خود در ایران اقدام کنند.

البته شرکت مذکور تخلفات مشابهی نیز در سایر کشورها داشته است که ظاهراً در جهت رفع آن اقدام کرده و در تلاش است تا بصورت قانونی در آن کشورها فعالیت کند.

طبق مقررات بین المللی ارائه اینگونه سرویس‌ها نیازمند دریافت مجوز از کشورها است و در این خصوص ایلان ماسک نیز اکنون خود را ظاهراً مقید به این مقررات دانسته است.

عیسی زارع پور: اینترنت ماهواره‌ای جایگزین اینترنت زمینی نخواهد شد

در همین زمینه عیسی زارع پور، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات به تازگی با انتشار پستی در فضای مجازی نوشت: «موج رسانه‌ای این روزها در مورد «استارلینک» محل تأمل است. چراکه در بلندمدت به لحاظ سرعت، کیفیت و پایداری، اینترنت ماهواره‌ای جایگزین ارتباطات زمینی بویژه فیبرنوری نخواهد شد. برهمین اساس کشورهای اروپایی و حتی آمریکا (دارنده استارلینک) درسالهای اخیر دهها میلیارددلار برای توسعه فیبرنوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

ضمن اینکه بر اساس مقررات جدید اتحادیه بین‌المللی مخابرات(کمیسیون تنظیم مقررات جهانیRRB)، ارائه دهندگان اینترنت ماهواره‌ای برای ارائه خدمات مکلف به اخذ مجوز از رگولاتوری کشورها شده‌اند. همچنین با پیگیری دولت سیزدهم، سال گذشته مقدمات ارائه سرویس اینترنت ماهواره‌ای با اولین اپراتور خارجی در کشور فراهم شد.»

هزینه‌های نصب و استفاده از استارلینک

استارلینک در حال حاضر دارای ۶۳۷۰ ماهواره فعال استارلینک درمدار پایینی زمین است و پیش بینی می‌شود به زودی تعداد این ماهواره‌ها به بیش از ۷۰۰۰ عدد برسد. ایلان ماسک پیش از این در حساب کاربری ایکس خود اعلام کرده بود اینترنت ماهواره‌ای در ۹۹ کشور بیش از ۳ میلیون مشتری دارد.

حق اشتراک ماهانه استارلینک در سطح پایه ۱۲۰ دلار است و باید ۵۹۹ دلار برای تجهیزات آن پرداخت. برای طرح پرایوریتی این سرویس باید ماهانه ۱۴۰ تا ۱۵۰۰ دلار حق اشتراک و ۲۵۰۰ دلار برای تجهیزات پرداخت. همچنین حق اشتراک ماهانه این سرویس برای موبایل ۱۵۰ و هزینه تجهیزات آن ۵۹۹ دلار است. حق اشتراک ماهانه سرویس موبایل پرایوریتی نیز ۲۵۰ تا ۵ هزار دلار است و کاربر باید ۲۵۰۰ دلار برای تجهیزات بپردازد.

از همین رو اینترنت ماهواره‌ای با توجه به قیمت تجهیزات و سرویس به هیچ عنوان جایگزین سرویس اینترنت زمینی نیست و معمولاً برای دسترسی در مناطق دور افتاده و یا فاقد دسترسی ارتباطی استفاده می‌شود.

در چند سال اخیر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با اجرای طرح فیبر نوری منازل و کسب و کارها و پوشش حدود ۸ میلیون خانوار با سرعت مناسب و قیمت مقرون بصرفه و به مراتب پایین تر از اینترنت ماهواره‌ای، اقدامات مناسبی را برای توسعه زیرساخت‌های لازم برای دسترسی به اینترنت پر سرعت فراهم نموده است و در نظر دارد تا پایان سال ۱۴۰۴ حدود ۲۰ میلیون خانوار را تحت پوشش قرار دهد.