چالش‌ها و فرصت‌های مشارکت تجار عرب در طرح «جاده توسعه» عراق

به گزارش روزپلاس، رونمای محمد شیاه السودانی از پروژه عظیم «جاده توسعه» عراق با هزینه‌های بالغ بر 18 میلیارد دلار در همان روزهای نخست، موجی از انتقادها را از سوی کارشناسان اقتصادی متوجه دولت عراق کرد.کارشناسان و منتقدان دولت معتقد بودند که عراق بودجه کافی برای سرمایه‌گذاری در این ابتکار را ندارد. اما پس از کنفرانس منطقه‌ای جاده توسعه به میزبانی عراق، مشاوران محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق اعلام کردند که هزینه تزریق مالی به این ابتکار از طریق سرمایه‌گذاری خارجی تامین خواهد شد.

نخست وزیر عراق، جاده توسعه را صرفا مسیری کریدوری برای حمل و نقل کالا نمی‌داند. در حال حاضر عراق مشغول طراحی خطوط لوله نفت و گاز است تا نفت بصره و جنوب را به شمال برساند. گمان می‌رود ابتکار خط لوله انتقال انرژی به شمال، پس از اعتراض به خط لوله بصره – عقبه انجام گرفته است. دلیل اعتراض به این طرح، تردید عراقی‌ها نسبت به انتقال نفت عراق به اسرائیل از طریق بندر عقبه بود.

دولت عراق در واکنش به این اعتراضات، پروژه خط لوله بصره – عقبه را تعلیق و خط لوله بصره – حدیثه را جایگزین کرد. اضافه بر آن، عراق قصد دارد هم جهت با جاده توسعه، شهرک‌های صنعتی بنا کند. علیرغم اینکه بهره‌برداری از جاده توسعه از اهمیت اقتصادی و سیاسی خلیج فارس و کانال سوئز می‌کاهد، اما در این بین برخی تجار مصری و اماراتی از آمادگی خود برای ورود به این پروژه  خبر داده و حتی در برخی موارد سرمایه‌گذاری‌های خود را نیز آغاز کرده‌اند.

سرمایه‌گذاران عربی در جاده توسعه

«نجیب ساویرس»، تاجر و سرمایه دار مصری در زمره سرمایه‌گذاران پروژه شهرک مسکونی در بغداد است. پروژه ساخت شهرک مسکونی در بغداد قرار است بخشی از معضل مسکن در عراق را حل کند. این پروژه قرار است با ساخت 100 هزار مسکن به بهره برداری برسد. «ساویرس» برای سرمایه‌گذاری در پروژه جاده توسعه نیز اعلام آمادگی کرده است.

نجیب ساویروس، سرمایه دار مصری در کنار نخست وزیر عراق

«هشام طلعت مصطفی» از دیگر سرمایه گذاران مشهور مصری است که بر روی چند پروژه در عراق سرمایه گذاری کرده است. شرکت «طلعت مصطفی» علاوه بر شراکت برای ساخت شهرک‌های مسکونی در عراق، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گردشگری این کشور را نیز آغاز کرده است. کمپانی «طلعت مصطفی» در عین حال در جاده توسعه نیز سرمایه‌گذاری خواهد کرد. 

طلعت مصطفی، سرمایه دار مصری در سمت راست محمد شیاع السودانی

«المهذل»، تنها سرمایه گذار سعودی در پروژه جاده توسعه است. این شرکت اگرچه به اندازه شرکت‌ها و سرمایه‌داران مصری پروژه جاده توسعه مشهور نیست، اما به عنوان شرکت مسئول سرمایه‌گذاری در جاده توسعه به عراق معرفی شده است.

مهم‌ترین و جدی‌ترین سرمایه‌گذاران جاده توسعه دو شرکت «داماک» و «اعمار» امارات هستند. «حسین سجوانی» و «محمد العبار» از موسسان این شرکت‌ها در زمره سرمایه‌گذاران برجسته در پروژه های عمرانی اخیر عراق قرار می‌گیرند که علاوه بر جاده توسعه در دیگر پروژه‌ها نظیر هتل‌سازی، برج سازی و شهرک‌سازی عراق فعال هستند.

محمد العبار، در سمت چپ محمد شیاع السودانی

جاده توسعه از زبان نخست وزیر عراق

«محمد شیاع السودانی»، نخست وزیر عراق اخیرا در کنفرانسی به میزبانی موسسه مطالعاتی – تحقیقاتی «انکی» ضمن تشریح منافع عراق در جاده توسعه به منافع کشورهای مختلف منطقه در صورت اجرای نهایی پروژه جاده توسعه اشاره کرد.

السودانی در این کنفرانس، جاده توسعه را پروژه‌ای منطقه‌ای و حتی فرا منطقه‌ای می‌داند و می‌افزاید: «این برای اولین بار است که یک پروژه از عراق عبور می‌کند و همه منطقه را در آن شریک قرار می‌دهد. ما در کنفرانس معارفه جاده توسعه از همه کشورهای منطقه دعوت کردیم. جاده توسعه فقط برای حمل و نقل و انتقال کالا نیست؛ عراق به دلیل موقعیتش بستر مناسبی برای انتقال کابل‌های نوری نیز در اختیار دارد. پروژه جاده توسعه، عراق را از کشوری محصور شده به کشوری باز برابر دنیا تبدیل می‌کند.»

السودانی پس از اشاره به سرمایه‌گذاری کشورهای مصر، قطر، امارات و عربستان سعودی، از ورود بانک جهانی به پروژه جاده توسعه خبر داد و اظهار داشت:«به دلیل مسائلی که در دریای سرخ اتفاق افتاد، بانک جهانی را در جهت استفاده از مسیر قدیمی و فعلی راه آهن بصره - موصل ترغیب کردیم تا ابتکار جاده توسعه نیز بر همین اساس به پیش رود. تاکنون قطر 5 میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده. سفرای اتحادیه اروپا هم نزد من آمدند و درخواست کردند در امر سرمایه گذاری در پروژه جاده توسعه مشارکت داشته باشند.»

نخست وزیر عراق در رابطه با پیشروی پروژه جاده توسعه افزود:«جاده توسعه بدون بندر فاو عملی نمی‌شود. فلذا بندر فاو تا پایان سال 2025 به بهره برداری می‌رسد. در خصوص جاده توسعه، طراحی آزادراه‌ها تکمیل شده و طراحی خطوط آهن به پیشرفت 75 درصدی رسیده است.»

السودانی درخصوص آمار و ارقام منتشر شده در فضای مجاری اضافه می‌کند: «طبیعی است درآمد عراق از نفت به مانند درآمد عراق از جاده توسعه نخواهد بود.» محمد شیاع السودانی در پایان سخنان خود ، هدف راهبردی جاده توسعه را ایجاد منافع مشترک با دیگر کشورها معرفی می‌کند.

در مجموع به نظر می رسد هزینه‌های کلان پیشبرد ابتکار جاده توسعه سبب شده است تا دولتمردان عراقی از همان گام های نخست تلاش کنند تا با دعوت از کشورهای منطقه و صاحبان سرمایه و تجار در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بستر مساعدی را برای پیشرفت و اجرای این طرح در نظر داشته باشند. با این حال نکته کلیدی آن است که تعارض منافع برخی از بازیگران منطقه‌ای با روند اجرایی شدن ابتکار جاده توسعه ممکن است برخی از کشورهای مزبور را بر آن دارد تا با ورود در قامت سرمایه‌گذار تلاش کنند با مانع‌تراشی و کارشکنی از سرعت اجرای این طرح حیاتی برای اقتصاد عراق بکاهند. همین امر سبب شده تا برخی از ناظران و کارشناسان عراقی از هم اکنون نسبت به اتکای بیش از حد پروژه جاده توسعه به سرمایه گذاران خارجی هشدار دهند.