انتخابات گرجستان؛ انتخاب بین جنگ و صلح در آبخازیا

به گزارش روزپلاس،  انتخابات پارلمانی گرجستان در تاریخ 26 اکتبر برگزار خواهد شد. ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، این انتخابات را «نوعی همه‌پرسی بین صلح و جنگ» نامید.

در حالی که سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان، این انتخابات را «انتخاب بین بردگی روسیه و همکاری با اروپا» توصیف کرد، تیناتین بوکوچاوا، رئیس حزب «جنبش ملی متحد»، آن را به‌ عنوان انتخابی که آینده یورو-آتلانتیک گرجستان را تعیین می‌کند، معرفی کرد.

موضوع تمامیت ارضی گرجستان که شامل بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی می‌شود، همواره در هر چرخه انتخاباتی توسط سیاستمداران گرجی مطرح می‌شود و به نظر می‌رسد که این مسئله همواره تکرار می‌شود. اما اکنون، با تغییر شرایط ژئوپلیتیکی و منطقه‌ای، این موضوع دوباره اهمیت بیشتری یافته است. مسئله بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی، یکی از عناصر کلیدی درک گرجستان از آینده خود است.

اما در این انتخابات چه چیزی تغییر کرده است؟ سیاستمداران در تفلیس اکنون در حال بازنگری در حدود وابستگی‌های اروپامحور خود و به‌ تبع آن، محدوده حاکمیت ملی خود هستند.

در حالی که در سوخومی، جامعه مدنی و اپوزیسیون آبخازیا علیه برخی قوانین که توسط دولت فعلی این منطقه پیشنهاد شده است، اعتراض دارند. رسانه‌ها نیز گزارش‌هایی از نزدیکی روابط بین روسیه و گرجستان و سردی در روابط روسیه و آبخازیا منتشر کرده‌اند. حتی برخی تئوری‌پردازان نیز ادعا کرده‌اند که «مسکو ممکن است به بازگشت آبخازیا به ترکیب گرجستان رضایت دهد».

در این زمینه، تحلیل گفتمان احزاب گرجی در مورد بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی و همچنین بررسی وضعیت فعلی روابط روسیه و گرجستان از اهمیت بالایی برخوردار است.

مواضع احزاب گرجی در مورد وضعیت آبخازیا و اوستیای جنوبی

با وجود اینکه در انتخابات پارلمانی گرجستان 25 حزب شرکت می‌کنند، توجه اصلی بر دو حزب متمرکز است: حزب حاکم «رؤیای گرجستان» و حزب اپوزیسیون «جنبش ملی متحد».

از زمان آغاز درگیری‌های گرجی-آبخازی و گرجی-اوستیای جنوبی در دهه 1990 و جدایی متعاقب آبخازیا و اوستیای جنوبی، گرجستان همواره به طور علنی از تمایل خود برای بازگرداندن سرزمین‌های از دست رفته صحبت کرده است. این مواضع در سال 2008 به جنگ اوت منجر شد. در دوره‌های انتخاباتی، تکرار چنین اظهاراتی افزایش می‌یابد و این مسئله برای بررسی مواضع دو حزب اصلی در انتخابات پارلمانی 2024 اهمیت دارد.

موضع حزب «رؤیای گرجستان»: حزب حاکم «رؤیای گرجستان» به طور کلی سیاستی واقع‌گرایانه‌تر را دنبال می‌کند و به دنبال ایجاد ثبات داخلی و توسعه اقتصادی است. این حزب در رابطه با آبخازیا و اوستیای جنوبی، بر مذاکرات و دیپلماسی تأکید می‌کند و تلاش دارد تا با بازیابی اعتماد بین‌المللی و بهبود روابط با کشورهای منطقه، به تدریج شرایط بازگشت این مناطق را فراهم کند. «رؤیای گرجستان» همچنین به دنبال اجتناب از تحریک روسیه و جلوگیری از تنش‌های بیشتر است، با این حال هدف نهایی بازگشت این سرزمین‌ها همچنان در دستور کار قرار دارد.

موضع حزب «جنبش ملی متحد»: در مقابل، حزب اپوزیسیون «جنبش ملی متحد» که توسط میخائیل ساکاشویلی تأسیس شده، همواره مواضع تهاجمی‌تری در قبال روسیه و بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی اتخاذ کرده است. این حزب به طور فعال از ادغام گرجستان در اتحادیه اروپا و ناتو حمایت می‌کند و معتقد است که این مسیر به تقویت جایگاه بین‌المللی گرجستان و در نهایت بازگشت این مناطق منجر خواهد شد. «جنبش ملی متحد» بر این باور است که تعاملات نزدیک‌تر با غرب و فشار بر روسیه می‌تواند به عنوان ابزاری برای دستیابی به این اهداف استفاده شود.

تفاوت‌ها در رویکرد: در حالی که هر دو حزب خواستار بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی به گرجستان هستند، تفاوت‌های قابل توجهی در نحوه رسیدن به این هدف وجود دارد. حزب حاکم «رویای گرجستان» به طور کلی سیاست متعادل‌تری را دنبال می‌کند، در حالی که «جنبش ملی متحد» به سیاست‌های تهاجمی و غرب‌گرایانه‌تر متوسل می‌شود. این تفاوت در رویکردها می‌تواند تأثیر مهمی بر نحوه شکل‌گیری سیاست خارجی و روابط گرجستان با روسیه، اروپا و دیگر کشورهای منطقه داشته باشد.

بیدزینا ایوانیشویلی، یکی از رهبران حزب «رؤیای گرجستان»، تأکید کرده که در صورت پیروزی در انتخابات 26 اکتبر، سیاستمداران گرجستان «از هم‌میهنان اوستیایی خود عذرخواهی خواهند کرد» به دلیل آنچه او «آتش‌افروزی در سال 2008 توسط حزب خائن «جنبش ملی» به دستور خارجی‌ها» نامید. هرچند در این بیانیه اشاره مستقیمی به آبخازیا نشده بود، واکنش وزارت امور خارجه آبخازیا به آن نشان از حساسیت این موضوع داشت. وزارت امور خارجه آبخازیا در کانال تلگرامی خود بیان کرد که چنین اظهاراتی می‌تواند فرصتی برای امضای سندی در مورد «تضمین‌های بین‌المللی عدم استفاده از زور بین آبخازیا و گرجستان و همچنین اوستیای جنوبی و گرجستان» باشد. با این حال، امضای چنین سندی به‌طور غیررسمی به‌معنای به‌رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری خواهد بود.

در ماه مه 2024، ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، در پستی در شبکه اجتماعی X (توییتر سابق) اعلام کرد که تا سال 2030 قصد دارد در کنار «برادران و خواهران آبخازی و اوستیایی» در یک گرجستان متحد و قوی زندگی کند. این بیانیه از سوی تحلیلگران با تردید مواجه شد، اما تأکید ایوانیشویلی بر عفو و بخشش که او آن را «سنگ بنای مسیحیت برای گرجی‌ها و اوستیایی‌ها» می‌نامد، در چارچوب سیاست مسالمت‌آمیز برای بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی به ترکیب گرجستان قابل‌ تحلیل است.

از سوی دیگر، حزب مخالف «جنبش ملی متحد» نیز بر اهمیت بازگشت این مناطق از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز تأکید دارد.

در صورت پیروزی این حزب در انتخابات، آن‌ها قصد دارند میخائیل ساکاشویلی، بنیان‌گذار این حزب را آزاد کنند. ساکاشویلی در 20 سپتامبر 2024 اظهار داشت که بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی به گرجستان باید از طریق تقویت اقتصادی و اجرای پروژه لازیکا در مرز گرجستان و آبخازیا انجام شود.

در کل، مواضع دو حزب اصلی بر این اساس است که بازگشت مناطق جدا شده باید از طریق صلح‌آمیز و با رویکرد اقتصادی انجام شود، اما اختلافات بر سر مسئولیت درگیری‌های گذشته و روش‌های پیشبرد این هدف، به رقابت‌های انتخاباتی رنگ و بوی خاصی بخشیده است.

موضوع تمامیت ارضی گرجستان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد

با تحلیل مواضع احزاب گرجستان در مورد مسئله تمامیت ارضی، نمی‌توان سخنرانی ایراکلی کوباکیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، در هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 25 سپتامبر 2024 را نادیده گرفت.

او با ادامه رویکرد صلح‌آمیز در موضوع بازگشت آبخازیا و اوستیای جنوبی، تأکید کرد که «آبخازی‌ها، اوستیایی‌ها و گرجی‌ها باید تمام پل‌های تخریب شده در کشور [گرجستان] را بازسازی کنند». در عین حال، او در این سخنرانی هیچ اشاره‌ای به روسیه نکرد، در حالی که سال گذشته، ایراکلی غاریباشویلی، نخست‌وزیر وقت گرجستان، اعلام کرده بود که روسیه «هنوز 20 درصد از قلمرو گرجستان را اشغال کرده است».

یادآوری می‌کنیم که پس از «جنگ اوت 2008» و به رسمیت شناختن دو جمهوری قفقاز جنوبی توسط روسیه، گرجستان به طور فعال شروع به طرح مسائل مربوط به آبخازیا و اوستیای جنوبی در مجمع عمومی سازمان ملل کرد.

به عنوان مثال، قطعنامه سالانه «درباره وضعیت آوارگان و پناهجویان از آبخازیا و اوستیای جنوبی» که اصول اساسی آن شامل به رسمیت شناختن حق بازگشت همه پناهجویان و آوارگان و محکوم کردن تغییر ترکیب جمعیتی آبخازیا و اوستیای جنوبی است. از سال 2008 تا 2024، تعداد کشورهایی که از موضع گرجستان حمایت کردند به طور قابل توجهی افزایش یافت.

در سال 2008، قطعنامه «درباره پناهجویان» تنها توسط 14 کشور حمایت شد، در حالی که در سال 2009 این تعداد به 48 کشور، در سال 2015 به 75 کشور و در سال 2024 به 103 کشور رسید. بدین ترتیب، در سال 2024، 53 درصد از کشورها از موضع گرجستان حمایت کردند و 5 درصد از مواضع آبخازیا و اوستیای جنوبی پشتیبانی کردند. در عین حال، تعداد کشورهایی که رأی ممتنع دادند کاهش یافت و در سال 2024 به 53 کشور (27 درصد) رسید.

روابط روسیه و گرجستان

مسئله ادغام دوباره آبخازیا و اوستیای جنوبی در قلمرو گرجستان به طور مستقیم با روابط روسیه و گرجستان مرتبط است. اقدامات سیاستمداران در تفلیس برای بازگرداندن مناطق از دست‌رفته به شدت در مسکو با نگرش منفی مواجه می‌شود، زیرا حاکمیت دو جمهوری که به‌صورت جزئی به رسمیت شناخته شده‌اند، توسط به رسمیت شناختن آن‌ها از سوی روسیه تأمین می‌شود.

به عنوان مثال، کنستانتین زاتولین، معاون اول کمیته دومای دولتی روسیه در امور کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، ادغام اوراسیا و روابط با هم‌وطنان، معتقد است که روسیه هیچ برنامه‌ای برای تغییر موضع خود ندارد و «این قطار [بازگشت جمهوری‌ها] برای تفلیس مدت‌ها پیش رفته است».

او همچنین بعداً اعلام کرد که گرجی‌ها ممکن است در قالب دولت اتحادی با آبخازی‌ها و اوستیایی‌ها روبرو شوند. در همین حال، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در پایان هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد که قالب صلح بین گرجی‌ها، آبخازی‌ها و اوستیایی‌ها را خود جمهوری‌ها تعیین خواهند کرد.

با وجود اختلافات در مورد وضعیت آبخازیا و اوستیای جنوبی، روسیه و گرجستان به توسعه همکاری‌های اقتصادی ادامه می‌دهند. هرچند که در سال‌های اخیر حجم مبادلات تجاری روسیه و گرجستان روند مثبتی را نشان داده است، تحلیل این روابط باید با تمرکز بر روابط تجاری با دیگر شرکای مهم تجاری، از جمله ترکیه، چین و آذربایجان، صورت گیرد.

در نهایت، باید «تصویر آینده» را در جامعه گرجستان درک کرد. سیاست محدود کردن نفوذ غربی در این کشور (از جمله تصویب قانون «شفافیت نفوذ خارجی») به معنای گرایش به سیاست‌های طرفدار روسیه نیست. سرخوردگی نسبی از اتحادیه اروپا برای گرجستان تنها باعث شد تا ضرورت تنوع‌بخشی بیشتر به شرکای خود را درک کند.

در مورد افکار عمومی، در ژوئیه امسال مرکز تحقیقات منابع قفقاز (CRRC-Georgia) نتایج نظرسنجی «بارومتر قفقاز» برای سال 2024 را منتشر کرد. دستور کار اقتصادی همچنان برای شهروندان گرجی اساسی است.

در میان «مهم‌ترین مسائل پیش روی گرجستان در حال حاضر، سه مسئله اصلی بیکاری (26٪)، فقر (13٪) و بی‌ثباتی سیاسی (10٪) بودند. پاسخ‌دهندگان آمریکا را به عنوان مهم‌ترین دوست گرجستان (24٪) و روسیه را به عنوان بزرگ‌ترین دشمن (69٪) می‌شناسند.

درباره یکپارچگی اوراسیایی، 57٪ از شهروندان گرجستان عضویت کشورشان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا را تأیید نمی‌کنند و 12٪ دیگر نیز تمایل به عدم تأیید دارند. این نشان می‌دهد که «چرخش به سمت روسیه» در جامعه گرجستان با استقبال مواجه نخواهد شد.

هرچند گرجستان روسیه را به عنوان یکی از بازارهای اقتصادی در نظر می‌گیرد، اما طبق نظرسنجی CRRC-Georgia، 39٪ از گرجی‌ها تجارت با روس‌ها را تأیید نمی‌کنند. در عین حال، 71٪ از گرجی‌ها همکاری با آبخازی‌ها در حوزه تجارت را تأیید می‌کنند. ملیت‌هایی که گرجی‌ها از تجارت با آن‌ها حمایت نمی‌کنند عمدتاً از کشورهای جنوب جهانی هستند، از جمله ایرانی‌ها، هندی‌ها و عرب‌ها.

در نتیجه، صرف‌نظر از اینکه کدام حزب در انتخابات پارلمانی پیروز شود، مقامات گرجستان به تلاش‌های خود برای احیای تمامیت ارضی ادامه خواهند داد. در بیانیه‌های اخیر، مشخص است که حزب «رویای گرجستان» با شدت بیشتری موضوع بازگشت صلح‌آمیز آبخازیا و اوستیای جنوبی را در گفتمان خود ادغام کرده است.

در عین حال، هراس‌ها از احتمال انتقام گرجی‌ها از آبخازیا، حتی به روش صلح‌آمیز، رو به افزایش است. این موضوع هم بر تقویت هویت جمعی و هم بر استفاده از ترس باز شدن «جبهه دوم» توسط نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری آبخازیا که در سال 2025 برگزار خواهد شد، تأثیر خواهد گذاشت.