ساخت مستند حیات وحش بدون نمایش خطرات انقراض اشتباه است

به گزارش روزپلاس، فیلم مستند «ردپای حیات» به کارگردانی مجید گل عبد در هشتمین جشنواره تلویزیونی مستند حضور دارد و امشب جمعه 4 آبان ماه از شبکه مستند سیما پخش می‌شود. 

گل عبد درباره سوژه این مستند گفت: مستند «ردپای حیات» یک مستند بلند است و سعی دارد با رویکرد داستان‌گو به روایت بخشی از زندگی برخی از گونه‌های جذاب حیات وحش ایران بپردازد. این فیلم در مسیر روایی خود سعی می‌کند با یک توالی منطقی به انواع زیست‌بوم‌های متنوع سرزمین پهناور ایران سر بزند و از هر کدام از این زیستگاه‌ها گونه‌ای را به عنوان شاهد مثال پیش روی مخاطبان قرار بدهد. در این فیلم علاوه بر نمایش جذابیت‌ها و زیبایی‌های زندگی حیات وحش نگاهی به رفتارهای بشری و آسیب‌هایی که بر روی آن گونه و زیستگاهش داشته‌اند اشاره می‌شود و تلاش می‌کند این تلنگر را به مخاطبانش بزند که این زیبایی‌ها و تنوع زیستی که در هر منطقه زندگی می‌کنند می‌تواند اسیر رفتارهای انسانی شده و تحت تاثیر آنها برای همیشه ناپدید شود. 

وی اضافه کرد: نمایش حیات وحش، همیشه برای بسیاری از مخاطبان جذاب بوده است، اما اساسا تصویر یک منطقه طبیعی بدون شور و هیجان گونه‌های شاخص و متنوع در آن جذابیت بسیار کمی دارد اما بدون شک نمایش رفتارهای همان گونه‌های شاخص و جذاب در خارج از زیستگاه طبیعی‌شان نمی‌تواند آن شور و هیجان را ایجاد بکند. هیچ مرزی برای جداسازی آنها وجود ندارد و باید گفت در بلند مدت آن حیات وحش بدون زیست بومش باقی نخواهد ماند و آن زیست بوم هم بدون وجود حیات وحش مرتبط با آن پویا نخواهد ماند.

او درباره اینکه حیات وحش ایران از تنوع بسیار زیادی برخوردار است، گفت: نمی‌توان گفت تنوع زیستی ایران بی نظیر است اما حتما کم نظیر خواهد بود، چرا که کشورهایی را داریم که این تنوع را دارند. قطعا ایران یکی از متنوع ترین زیست بوم‌های حیات وحش را در کل دنیا در اختیار دارد. مجاورت با دریای آزاد، تنوع ارتفاعی و قرارگیری ایران در منطقه‌ای خاص و محل تلاقی برخی اقلیم‌های زیستی دنیا باعث شده که کشورمان یکی از متنوع‌ترین زیست بوم‌ها را داشته باشد. 

این مستندساز خاطرنشان کرد: گونه‌های زیستی در ایران هم تحت تاثیر آفریقا هستند و هم گونه‌های مختص اروپا در آن به چشم می‌خورد و خودش نیز از گونه‌های مخصوص تورانی برخوردار است. تنوع زیستی موجود در مرزهای ایران یک گنجینه بی‌مانند است اما معتقدم به اندازه‌ای که باید قدرش را نمی‌دانیم. مهم‌ترین دلیل این موضوع این است که به اندازه کافی به اهمیت این مسئله پی نبردیم و از خدمات و کارکردهایی که در اختیار ما می‌گذارند آگاه نیستیم. این سخن به معنای ارزش اقتصادی آنها نیست، چرا که تقلیل حیات وحش و طبیعت به معادله‌های اقتصادی جفا به آن است. با این حال، اگر همین تنوع زیستی را با فرمول‌های اقتصادی ارزش‌گذاری کنیم به این نتیجه می‌رسیم که حفاظت از محیط زیست و طبیعت بسیار سودآورتر از منافع کوتاه مدتی است که برایش به تخریب گسترده طبیعت می‌پردازیم. در همه جای دنیا همین است و ذاتا اتفاق بدی نیست. 

گل عبد با اشاره به توجه بسیار زیاد به یوز ایرانی که در خطر انقراض است، گفت: یوزپلنگ، یک گونه پرچم است؛ دقت داشته باشید در تمام دنیا به چنین گونه‌هایی که می‌توانند نظر آحاد مردم و رسانه‌ها را به خود جلب کنند گونه پرچم نام می گیرند. یوزپلنگ ایرانی تبدیل به نمادی برای حفاظت از حیات وحش در دنیا شده است و تبدیل به نمادی برای حفاظت از همه گونه های در خطر در سراسر دنیا شده است. فراموش نکنید که یوزپلنگ ایرانی شدیدا در خطر انقراض است و به جز ایران در هیچ زیستگاه دیگری در دنیا نیز حضور فیزیکی ندارد و منقرض شده است. بنابراین با گونه ای مواجه هستیم که تمام زیستگاه های تاریخی خود در تمام کشورهای آسیایی را از دست داده و در ایران نیز تنها در یک زیستگاه حضور دارد و در همان جا هم جمعیتی کمتر از 20 فرد بالغ دارد. بنابراین با گونه ای مواجهیم که به شدت در خطر انقراض است. 

وی ادامه داد: البته اینکه بگوییم باید همه توجهات به سمت این گونه باشد، کار اشتباهی است و در سطح ملی، گونه هایی را داریم که بیشتر از یوزپلنگ در خطر انقراض قرار دارند. برای مثال، درنای سیبری یکی از همین گونه ها است که فقط یک فرد آزاد از آن باقی مانده است که همان هم پارسال نیامد و امسال هم هنوز نیامده و بیم آن می رود که این گونه در ایران منقرض شده باشد. میش مرغ، روباه ترکمنی و ... نیز از گونه های به شدت در خطر انقراض هستند. برخی از گونه های گیاهی و درخت ها نیز همین سرنوشت را دارند. نباید از آنها غافل شویم و باید از همه شان حفاظت شود.

او درباره سختی های تولید این مستند گفت: چالش های زیادی برای تولید این مستند داشتیم که یکی از مهم ترین آنها یافتن گونه ها بود؛ به ویژه گونه هایی که در خطر انقراض بودند و پیدا کردن آنها اتفاق بسیار سختی بود. علاوه براین، به دلیل گستردگی سوژه ها زمان بسیار کمی برای پرداختن به هر یک از آنها داشتیم و همین موضوع کار ما را دوچندان سخت می کرد.

وی خاطرنشان کرد: البته باید تاکید کنم که بدون راهنمایی های دوستان و کسانی که تجربه بسیار زیادی در این زمینه داشتند شاید بسیاری از تصاویری که در این مستند می بینید هیچ گاه به تصویر کشیده نمی شد. علاوه بر اینها، چالش های دیگری مثل عبور از مناطق صعب العبور، عبور از آب و هواهای مختلف، کار در سرمای شدید و گرمای طاقات فرسا، استرس بروز حوادث غیر مترقبه برای افراد و تجهیزات و ... از دیگر سختی های تولید این مستند بود. به نظرم زمانی که مستند حیات وحش می سازیم، مهم تر از هر چیزی داشتن صبر و حوصله است. روزهای زیادی داشتیم که هیچ حرکتی نداشتیم و موفق به ضبط پلان نشدیم، چرا که چیزی پیدا نمی کردیم.

گل عبد در پایان گفت: بدون شک سوژه ها و ظرفیت های بسیار زیادی وجود دارد که هنوز به آنها پرداخته نشده است؛ طبیعت همیشه چیزهای جدیدی برای شگفت زده کردن ما دارد و می توان گفت که طبیعت تکرار ندارد و هر روز جدید است. علاوه براین، تنوع زیستی در کشورما بسیار بالاست به حدی که هنوز بسیاری از گونه ها را نشناخته ایم، چه برسد به اینکه آنها را به تصویر بکشیم. معتقدم در دوره ای قرار داریم که صرف نمایش حیات وحش بدون توجه به خطراتی که آنها و زیست بوم شان را تهدید می کند کار اشتباهی است. باید افکارعمومی جامعه را به این تهدیدات و خطرات توجه بدهیم و در کنار آن حیات وحش را در جذاب ترین حالت به نمایش بگذاریم. 

براساس این گزارش، مستند «ردپای حیات» امروز جمعه 4 آبان ماه ساعت 21 از شبکه مستند سیما پخش می‌شود و بازپخش‌های آن فردا شنبه 5 آبان ساعت 9 صبح و 24 خواهد بود.