تحلیلگر ترکیه‌ای: چرا در بریکس پذیرفته نشدیم؟

به گزارش روزپلاس، طی چند ماه گذشته، مطبوعات و رسانه‌های ترکیه در سطحی وسیع، مطالبی درباره احتمال پیوستن این کشور به گروه بریکس (BRICS) منتشر کردند.

به ویژه رسانه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه، وانمود می‌کردند که روسیه و چین به عنوان دو عضو مهم بریکس، برای پیوستن ترکیه به این گروه، ابراز تمایل کرده‌اند و هاکان فیدان وزیر امور خارجه، مذاکرات اولیه را به گونه‌ای پیش برده که در نشست کازان، موضوع عضویت ترکیه با حضور رجب طیب اردوغان، نهایی شود. اما در نشست کازان تاتارستان، چنین چیزی روی نداد و ترکیه تبدیل به یکی از اعضای رسمی بریکس نشد. 

بسیاری از رسانه‌های ترکیه پس از پایان نشست کازان، اعلام کردند که هندوستان، مانع و مخالف اصلی برای عضویت ترکیه بوده است. چرا که پذیرفتن عضو جدید در این گروه، بر اساس اجماع و موافقت کلیه اعضا است. ولی پروفسور فخرالدین آلتون از اعضای حلقه نخست همراهان اردوغان و همه کاره امور رسانه‌ای نهاد ریاست جمهوری، این موضوع را تکذیب کرد.

امروز هم بسیاری از تحلیلگران ترکیه به موضوع دلایل عدم عضویت این کشور در بریکس پرداختند. مصطفی کاراعلی اوغلو، از تحلیلگران محافظه کار نزدیک به خط فکری و سیاسی گل – باباجان، یکی از نویسندگانی است که در یادداشت تحلیلی خود، مساله چند و چون تعامل بریکس و ترکیه را ارزیابی کرده است.

نکات مهم یادداشت کاراعلی اوغلو را با هم مرور می‌کنیم:

چرا در بریکس، قبول نشدیم؟
ما با اشتیاق کامل، کاندیدای عضویت در گروه بریکس بودیم و آمادگی و درخواست خود را به شکل رسمی اعلام کردیم. اما پیداست که قبول نشدیم و بریکس حاضر نشد با عضویت ما موافقت کند. 

مرور اخبار و گزارش‌های نشست سران بریکس در کازان، نشان می‌دهد که فعلاً، ما را همراه با 12 کشور دیگر به اتاق انتظار فرستاده و فعلاً به جلی صفت «عضو رسمی» به ما عنوان «شریک» داده‌اند تا شاید حالمان بهتر شود.

کشورهایی که مانند ترکیه در حالت تعلیق بلاکلیفی مانده و به جای «عضو»، «شریک» خوانده شدند عبارتند از: الجزایر، بلاروس، بولیوی، کوبا، اندونزی، قزاقستان، مالزی، نیجریه، تایلند، اوگاندا، ازبکستان و ویتنام.

من تصور می‌کنم بریکس هم برای خودش استانداردها و معیارهایی دارد و اگر آنها را رعایت کنیم، بعداً وضعیت ما را ارزیابی خواهند کرد. چرا جملات من درباره بریکس و دلایل عدم عضویت رسمی ترکیه، عباراتی روشن و قاطعانه نیست؟ دلیل روشنی دارد: مقامات رسمی ما حاضر نشده‌اند درباره این موضوع، به روشنی اطلاع رسانی کنند. 

تا همین چند روز پیش، برخی از مقامات دولت اردوغان اعلام کرده بودند که روسیه نیز اشتیاق خود را نشان داده و گفته، چه کسی بهتر از ترکیه؟! بله. حتماً بیایید عضو شوید! اما بعداً، مطلب دیگری در رسانه‌ها درز کرد و گفته شد که در پشت پرده، مقامات کرملین به دیپلمات‌های ترکیه گفته‌اند: روسیه نمی‌تواند موافق پیوستن کشوری باشد که هم عضو ناتو است و هم قصد دارد به یکی از اعضای رسمی بریکس تبدیل شود. هیچکدام از مقامات دولت اردوغان حاضر نشدند در این مورد چیزی بگویند.

پس از برگزاری نشست هم، ادعای جدیدی مطرح شد و رسانه‌ها گفتند: این هندوستان است که به شکل قاطعانه و روشن، با عضویت ترکیه در بریکس مخالفت کرده و دلیل مخالفت خود را به روابط آنکارا – اسلام آباد، ربط داده است.

اما بخش رسانه‌ای نهاد ریاست جمهوری ترکیه، بدون آن که به هیچ نوع جزییاتی اشاره کند، اصل این خبر را نیز تکذیب کرد و آن را غیر واقعی خواند.

مسئولان نهاد ریاست جمهوری، بدون آن که جزییات ماجرای مزبور را برای افکار عمومی بازگو کنند، فقط به ذکر این بند اکتفا کردند: «طرح ادعای مخالفت هندوستان با عضویت ترکیه در بریکس، غلط و مبتنی بر اطلاعات بی‌اساس است. مساله این است که اساساً گروه بریکس، فعلاً هر نوع توسعه و افزودن عضو جدید را به طور کامل متوقف کرده است».

اما سوال اینجاست: آیا ترکیه بدون آن که هیچ نوع اطلاعاتی درباره این تصمیم بریکس داشته باشد، درخواست رسمی خود را مطرح کرد؟ اگر از قبل می‌دانستند که بریکس عضو جدید نمی‌گیرد، چرا درخواست خود را ثبت کردید؟ اگر نمی‌دانستید و به شما وعده عضویت دادند، ولی بعداً مخالفت کردند و حرف خود را پس گرفتند، چرا دلایل آن را بازگو نمی‌کنید؟ اصل مساله چیست؟ 

همه ما دیدیم که رئیس جمهور اردوغان، در نشست کازان شرکت کرد و در عکس خانوادگی کنار سران و اعضا ایستاد. ولی هیچ رازی درباره دلیل عدم عضویت ترکیه را برای رسانه‌ها افشا نکرد.

خبرنگاران از او پرسیدند: درباره نتایجی که پس از اجلاس کازان به دست آمد، چه دیدگاهی دارید؟ وضعیت ترکیه در بریکس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ اساساً ترکیه با چه دستاوردی اجلاس کازان را ترک می‌کند؟

پاسخ اردوغان به این شرح بود: «بریکس یک پلتفرم بزرگ است که در آن اقتصادهای نوظهور گردهم می‌آیند. ما نیز به عنوان کشور ترکیه، می‌خواهیم روابط خود را با بریکس بهبود بخشیم. ما در حال حاضر روابط دوجانبه و همکاری طولانی مدت با کشورهای عضو بریکس داریم. بریکس و دیگر پلتفرم‌ها و تشکل‌های بین‌المللی عواملی هستند که ما را از نظر اقتصادی تقویت می‌کنند. اهمیت اینها را هم نمی‌توانیم نادیده بگیریم. مداوماً توضیح داده‌ایم که ترکیه، هم یک کشور شرقی و هم غربی است. به نفع کشورهای بریکس و کشور ما است که همکاری ترکیه با بریکس را پیش ببریم، میزان همکاری و مشارکت‌های اقتصادی خود را افزایش دهیم و این همبستگی را در چارچوب احترام متقابل، بر مبنای استراتژی برد - برد حفظ کنیم. در واقع، دیدارهای دوجانبه ما، به ویژه با آقای پوتین به عنوان رئیس جمهور دوره، این را به وضوح آشکار می‌کند». 

همچنان که می‌بینید، در پاسخ دیپلماتیک اردوغان، نکاتی بیان نشده که نشان دهد موقعیت ترکیه در بریکس چیست و چه دستاوردی از نشست کازان داشتیم. همه چیز مبهم و نامشخص است. اگر ترکیه برای عضویت در بریکس در اتاق انتظار بماند، باید چه معیارهایی را رعایت کنیم تا عضویت ما نهایی شود؟ آیا ما باید دموکراسی خود را که قبلاً تنزل داده‌ایم، به سطح روسیه و چین کاهش دهیم؟ پاسخی برای این سوالات وجود ندارد.

تنها چیزی که می‌دانیم، این است که ما هنوز هم عضو بریکس نیستیم. با این حال، هیچ نوع صدایی از مقامات ترکیه به گوش نمی‌رسد. نمی‌دانم چرا سیاستمداران ما خجالتی شده‌اند و حاضر نیستند در این مورد توضیحی ارائه دهند. چه چیزی را پنهان می‌کنیم؟

عجیب است که پرونده بریکس و موضوع عضویت ما در این گروه، از ابتدا تا انتها با شرم و محرمانگی پیش رفته و این در حالی است که چنین چیزی، صرفاً در حد حتی یک ابتکار عادی سیاست خارجی است.

دولت اردوغان در این چند سال، تمام سیاست خارجی ترکیه را برای روسیه و چین به خطر انداخت، ولی باز هم این دو کشور، از ترکیه رویگردان شدند و پشت دروازه‌های بریکس ماندیم.

واقعاً چرا باید تا این اندازه عجولانه عمل کنیم؟ ظاهراً مقامات ترکیه تمایل دارند هم در غرب و هم در شرق، پرچم خود را به اهتزاز درآورند. ولی موازنات سیاسی اجازه نمی‌دهد چنین هدفی محقق شود.