گزارش/

حافظ و گمشدگان لب دریا

پورنامداریان در کتاب "گمشده لب دریا" تلاش دارد برخلاف آثاری که درباره شرح اشعار حافظ نوشته شده اس، دیدی کلی از ظرائف کلام خواجه شیراز ارائه دهد.

کد خبر: ۳۱۳۲۶۷

تاریخ انتشار:۱۳ آبان ۱۴۰۳ - ۱۳:۴۷ - 03 November 2024

به گزارش روزپلاس، در میان آثاری که درباره حافظ نوشته شده و تلاش دارند به شرح غزل‌های خواجه شیراز بپردازند، کتاب "گمشده لب دریا"، نوشته تقی پورنامداریان قدری متمایز با ساختاری متفاوت منتشر شده است.

این کتاب که به تازگی چاپ ششم آن از سوی نشر سخن در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است، تلاش دارد بیش از آنکه به شرح ابیات دیوان حافظ بپردازد_چنانکه آثار مشابه پیشین و پسین چنین کرده‌اند_ قصد دارد روشی هدفمند را در مواجه با اشعار حافظ به مخاطب خود آموزش دهد تا از آن طریق، مخاطب بتواند در غزل‌های مختلف بخشی از حلاوت کلام خواجه شیراز را دریابد.

منظور از روش، آموزش قاعده و قانون خاص نیست، بلکه مراد نویسنده نشان دادن ساختار اشعار حافظ، ظرائف و چگونگی تلذد ادبی از کلام شاعر است. پورنامدارین در این کتاب به صورت کلی به اشعاری از حافظ پرداخته که اصطلاحاً دیریاب هستند یا دارای ظرائف و لطایف خاص. او در خلال پرداختن به این اشعار، ابیات بی‌شمار دیگری را نیز شرح می‌دهد.

نویسنده تاکید دارد که برای راه یافتن به جهان باشکوه کلمات شاعر، باید سلسله روابط معنایی در طول هر غزل را در نظر داشت. او تاکید دارد که مشکل شعر حافظ را تنها با دریافت این سلسله معانی پنهان مرتبط می‌توان حل کرد.

نویسنده در بخش دیگر کتاب بر این باور است که خواجه شیراز، حجم وسیعی از معنا و دقایق کلامی و هنر شاعری را در ظرف کوچک غزل گنجانده است؛ بنابراین مخاطب نباید از ترس متهم شدن به خیالبافی یا به کار بستن روشی غیر علمی، از کوشش برای دریافتن این معانی و ظرائف پرهیز کند.

از دیگر بخش‌های خواندنی "گمشده لب دریا"، به ساختار غزل‌های حافظ اختصاص دارد؛ بحثی پردامنه که تاکنون آثار متعددی تلاش کرده‌اند به آن بپردازند. پورنامداریان در این بخش با تأثیرپذیری شعر حافظ از ساختار آیات قرآن اشاره می‌کند.

برخی حافظ‌پژوهان معتقدند ساختمان غزل‌های حافظ از نظر استقلال و تنوع مضامین بیش از هر چیز متأثر از آیات قرآن کریم است و این تقلید را آگاهانه می‌دانند و توجیه هنری می‌کنند. با این حال، پورنامداریان معنقد است تأثیرپذیری او آگاهانه نبوده است؛ چراکه این نوع تقلید بدون در نظر گرفتن زمینا‌های سبب‌ساز، منجر به پدید آمدن شعری پریشان می‌شد.

"گمشده لب دریا" که هم‌نام با کتابی از غلامحسین ساعدی نیز هست، عنوانی انتخابی از بیتی از خواجه شیراز است: «گوهری کز صدف کون و مکان بیرون است/طلب از گمشدگان لب دریا می‌کرد».

در مجموع می‌توان گفت، در کتاب "گمشده لب دریا"، به صورت و ظرایف هنری در شعر حافظ نیز پرداخته شده و علاوه بر اشاره به کلیات شیوه‌ تعبیر و بیان، به موسیقی، تناسب معنای واژگان، تناظرهای پوشیده‌ی خطی یا لفظی، تداعی مضمون و معنا و فضاسازی متناسب با عواطف، نیز اشاره شده است.

پورنامداریان با بررسی ساختار، پیوند معنایی و تاویل، مفاهیمی نظیر التفات و انسجام و پیوند باطنی ابیات و ساختار غزل‌های حافظ را نیز مد نظر قرار داده و از مجرای خوانش شعر حافظ با مروری بر آنچه گذشت، قسمتی از کتاب "گمشده لب دریا" را به شعر کلاسیک و شعر حافظ در گفت‌وگو با متن و تاویل اختصاص داده است.

وی در پایان به تفسیر و تاویل نخستین غزل دیوان نیز پرداخته و یادداشت‌هایی را در کنار مآخذ، فهرست اعلام، نام کتاب‌ها و فهرست راهنمای مطالب مورد بحث، جهت استفاده‌ی هر چه بهتر از کتاب "گمشده در دریا" که "تاملی در معنی و صورت شعر حافظ" می‌باشد، ارائه کرده است.