تثبیت تولید نفت در آذربایجان؛ آرزوی محال یا هدفی دست‌یافتنی؟

به گزارش روزپلاس، دولت آذربایجان قصد دارد تولید نفت را تثبیت کند. «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور آذربایجان، امسال با اعلام این موضوع گفته بود: «تلاش‌هایی برای تثبیت تولید نفت در حال انجام است و من فکر می‌کنم که در آینده نزدیک نتایجی به دست خواهد آمد. ما به تولید نفت پایدار نیاز داریم و این وظیفه را برای سرمایه‌گذاران تعیین کرده‌ایم.»

اما در حال حاضر، تولید نفت در آذربایجان رو به کاهش است. بیشترین میزان تولید نفت در این کشور در سال 2009 و با 50.9 میلیون تن بوده است. سال گذشته این رقم به حدود 30 میلیون تن کاهش یافته است.

با وجود کاهش تولید نفت، درآمدهای نفتی و گازی هنوز بخش قابل‌توجهی از بودجه آذربایجان را تشکیل می‌دهد. این درآمدها نقش مهمی در تأمین مالی پروژه‌های عمرانی و همچنین حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه دارد.

دولت آذربایجان برای جبران کاهش درآمدهای نفتی، به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد و توسعه بخش‌های غیرنفتی مانند گردشگری، کشاورزی و صنعت است.

همچنین، این کشور سعی دارد با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش صادرات غیرنفتی، درآمدهای خود را افزایش دهد.

کاهش تولید نفت در آذربایجان و افزایش درآمدهای بخش غیرنفتی

«الهام شعبان»، رئیس مرکز تحقیقات نفت آذربایجان، در گفتگو با خبرگزاری «توران» با بیان اینکه بر اساس پیش‌بینی سازمان‌های بین‌المللی، تولید نفت در جمهوری آذربایجان در سال آینده ثابت خواهد ماند، گفت: «دلیل این پیش‌بینی این است که در ماه آوریل یک سکوی جدید در بلوک میدان‌های "آذری-چراغ-گونشلی" به بهره‌برداری رسید و تولید در این سکو به‌تدریج در حال افزایش است؛ اما با این وجود، بر اساس آمار 11 ماهه، تولید نفت 1.1 میلیون تن کاهش یافته است. حتی اگر این سکو در سال 2025 با تمام ظرفیت کار کند، نمی‌تواند جلوی کاهش تولید را بگیرد.»

با این حال، شعبان معتقد است: «دولت آذربایجان به زندگی بدون نفت عادت کرده است. پرداخت‌ها به بودجه دولت از طریق سازمان‌های گمرک و مالیات سال به سال در حال افزایش است. به این ترتیب، سهم بخش غیرنفتی به‌طور پیوسته در حال افزایش است. در 10 سال گذشته، درآمدهای "صندوق نفت دولت" از 18 میلیارد دلار به 6 میلیارد دلار کاهش یافته و سه برابر کمتر شده است؛ اما این موضوع بر پروژه‌های اجتماعی و سایر پروژه‌های کشور تأثیری نداشته است. به‌عنوان مثال، در گذشته "صندوق حمایت اجتماعی دولت" سالانه 2 میلیارد دلار یارانه از دولت دریافت می‌کرد، اما اکنون بودجه آن 4 میلیارد دلار است و در عمل به یک نهاد خودکفا تبدیل شده است.»

این اظهارات نشان می‌دهد که با وجود کاهش تولید نفت در جمهوری آذربایجان، این کشور با تنوع بخشیدن به اقتصاد و افزایش درآمدهای بخش غیرنفتی توانسته است از وابستگی به نفت کاسته و ثبات اقتصادی خود را حفظ کند.

تلاش آذربایجان برای تثبیت تولید نفت و چالش‌های بخش غیرنفتی

«ناطق جعفرلی»، اقتصاددان، با یادآوری دوران اوج تولید نفت در جمهوری آذربایجان گفت: «ما تقریباً 1 میلیون بشکه تولید نفت در روز داشتیم؛ اما اکنون تولید روزانه ما حدود 480 هزار بشکه است. در حال حاضر، هدف اصلی دولت این است که با کمک میدان‌های جدید، حداقل از کاهش تولید جلوگیری کرده و آن را در سطح 500 هزار بشکه تثبیت کند. اقدامات اخیر نیز نشان‌دهنده همین موضوع است.»

او معتقد است: «اقدامات انجام شده برای تثبیت تولید نفت تا حدودی مؤثر خواهد بود. با شرکت‌های نفتی خارجی در مورد میدان‌های جدید توافق‌هایی برای تقسیم تولید وجود دارد؛ اما این میدان‌ها، میدان‌های بزرگی نیستند و در بهترین حالت، 15 تا 30 هزار بشکه در روز تولید خواهند داشت؛ اما اگر سه تا پنج میدان از این قبیل به بهره‌برداری برسد، می‌توان حدود 120 هزار بشکه در روز تولید کرد که می‌تواند به تثبیت تولید نفت تجاری در سطح 500 هزار بشکه منجر شود.»

جعفرلی با تأکید بر اینکه با وجود رشد در بخش غیرنفتی، کل صادرات کشاورزی آذربایجان به یک میلیارد دلار هم نمی‌رسد، گفت: «اما صادرات کشاورزی آنتالیا که یکی از استان‌های ترکیه است، بیش از 2 میلیارد دلار است. با توجه به این نکته، در سال‌های آینده درآمد آذربایجان از صادرات و تولید غیرنفتی حتی به نیمی از درآمدهای نفتی هم نخواهد رسید.»

این اظهارات نشان می‌دهد که با وجود تلاش جمهوری آذربایجان برای کاهش وابستگی به نفت و توسعه بخش غیرنفتی، این بخش هنوز در مقایسه با بخش نفت بسیار کوچک است و به این زودی نمی‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی شود.

سی‌سالگی قرارداد قرن و سهم آذربایجان از آن

در 20 سپتامبر امسال، سی‌امین سالگرد «قرارداد قرن» بود. این قرارداد که در ابتدا برای 30 سال منعقد شده بود، در 14 سپتامبر 2017 تا سال 2050 تمدید شد. موضوع این قرارداد، بهره‌برداری از بلوک میدان‌های «آذری-چراغ-گونشلی» است. جمهوری آذربایجان تاکنون بیش از 200 میلیارد دلار به‌طور مستقیم از «قرارداد قرن» درآمد داشته است.

در حال حاضر، 61 میلیارد دلار در «صندوق نفت» این کشور وجود دارد. اعلام شده که بخش زیادی از این پول به بودجه دولت منتقل و برای تأمین مالی پروژه‌های داخلی و برخی پروژه‌های بین‌المللی مهم برای جمهوری آذربایجان هزینه شده است.

اما احزاب مخالف معتقدند که بخشی از درآمدهای نفتی جمهوری آذربایجان به دلیل فساد به هدر رفته است.

«قرارداد قرن» نقش مهمی در توسعه اقتصادی جمهوری آذربایجان و افزایش درآمدهای این کشور داشته است؛ اما در عین حال، نگرانی‌هایی در مورد شفافیت و نحوه هزینه کردن این درآمدها وجود دارد.