جمهوری آذربایجان در مسیر گسترش بازار گاز خود در اروپا

به گزارش روزپلاس، در سال‌های اخیر، جمهوری آذربایجان به طور فزاینده‌ای روابط اقتصادی خود را با کشورهای اروپای جنوبی و شرقی تقویت کرده است.

اولویت این منطقه جغرافیایی برای باکو کاملاً آشکار است: این منطقه اساس استراتژی بلندمدت صادرات نفت و گاز جمهوری آذربایجان، به‌ویژه در چارچوب پروژه «کریدور گاز جنوبی» (SGC) است.

در سال 2024، جمهوری آذربایجان صادرات گاز خود به اروپا را افزایش داد، از جمله صادرات سوخت به کشورهای جدیدی مانند اسلوونی و کرواسی را آغاز کرد و تفاهم‌نامه‌ای در این زمینه با مقدونیه شمالی به امضا رساند. همچنین در اوایل دسامبر، در چارچوب ابتکار «حلقه همبستگی» (STRING)، اولین محموله‌های آزمایشی گاز طبیعی به SPP، بزرگترین شرکت انرژی اسلواکی، تحویل داده شد.

نقش فزاینده جمهوری آذربایجان در تأمین امنیت انرژی اروپا

امروزه دشوار بتوان نقش جمهوری آذربایجان در تأمین امنیت انرژی اروپا را نادیده گرفت، به‌ویژه در بحبوحه مناقشه روسیه و اوکراین که سه سال از آغاز آن می‌گذرد و ضرورت تأمین سوخت از منابع جایگزین را برای کشورهای اروپایی بیش از پیش کرده است.

در عین حال، صادرات گاز، پیوندهای جمهوری آذربایجان در تجارت بین‌المللی را تقویت می‌کند، موقعیت این کشور را در بازار انرژی ارتقا می‌دهد و به جریان مالی به آذربایجان کمک می‌کند. بی‌تردید، افزایش صادرات گاز به کشورهای جدید به توسعه بیشتر پروژه‌های زیربنایی در جمهوری آذربایجان کمک می‌کند و ثبات بخش‌های استخراج و حمل‌ونقل آن را ارتقا می‌دهد.

«پرویز شهبازوف» وزیر انرژی جمهوری آذربایجان، اخیراً خاطرنشان کرد: «تنوع‌بخشی در زمینه انرژی برای ثبات بازار انرژی، تأمین مطمئن و مدیریت کارآمد نوسانات منابع انرژی تجدیدپذیر ضروری است.»

وی افزود: «به لطف مسیرهای متنوع، کشور ما امروزه به 10 کشور گاز صادر می‌کند و در سال گذشته حدود 50 درصد صادرات گاز به بازار اروپا اختصاص یافته است.»

تلاش‌ها برای نوسازی سیستم‌های انتقال گاز و افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی جمهوری آذربایجان ثمربخش بوده است: در حالی که در سال 2021 صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اروپا 8 میلیارد مترمکعب بود، این رقم در سال 2024 به حدود 13 میلیارد مترمکعب رسید. حجم کل صادرات گاز آذربایجان در سال 2021، 18 میلیارد مترمکعب بود، در حالی که در سال 2024 از 25 میلیارد مترمکعب فراتر رفت.

تعهد بی‌چون‌وچرای جمهوری آذربایجان در قبال صادرات گاز

لازم به ذکر است که به‌رغم تمام فراز و نشیب‌های خارجی و اقدامات تحریک‌آمیز برخی سیاستمداران در اتحادیه اروپا علیه باکو، جمهوری آذربایجان همچنان به تعهدات خود در قبال صادرات گاز پایبند مانده است.

به طور مشخص، در بازه ژانویه تا سپتامبر سال 2024، جمهوری آذربایجان 9.4 میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر کرده که 9.3 درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. در مجموع، از 31 دسامبر 2020 تا اواسط سپتامبر سال جاری، بیش از 40 میلیارد مترمکعب گاز از طریق خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) از جمهوری آذربایجان به اروپا صادر شده است.

همان‌طور که «لوکا اسکیپاتی»، مدیرعامل شرکت خط لوله TAP AG، اخیراً خاطرنشان کرد، جذابیت فنی و تجاری خط لوله ترانس آدریاتیک و انعطاف‌پذیری آن توسط اپراتورها به رسمیت شناخته شده است: امروزه 43 شرکت حق رزرو ظرفیت این خط لوله را دارند. علاوه بر این، تا اوایل سال 2026، ظرفیت حمل‌ونقل TAP به میزان 1.2 میلیارد مترمکعب گاز در سال افزایش خواهد یافت.

گسترش ظرفیت خطوط لوله گاز پس از امضای تفاهم‌نامه با اتحادیه اروپا

پس از امضای «تفاهم‌نامه همکاری راهبردی در زمینه انرژی بین جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا» در باکو در ژوئیه 2022 که دو برابر شدن صادرات گاز جمهوری آذربایجان تا سال 2028 را پیش‌بینی می‌کند، پروژه‌هایی برای افزایش ظرفیت سیستم خط لوله گاز کریدور جنوبی و خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) آغاز شده است.

در سال‌های اخیر، شرکای جمهوری آذربایجان در چندین زمینه پیشرفت قابل‌توجهی داشته‌اند: در کشورهای اروپای جنوبی و شرقی، ایستگاه‌های کمپرسور و شبکه‌های توزیع گاز در حال نوسازی هستند و احداث اتصالات جدید تسریع شده است. پس از راه‌اندازی خط لوله اتصال 170 کیلومتری نیش-دیمیتروفگراد (IBS) در دسامبر سال گذشته که سیستم‌های انتقال گاز بلغارستان و صربستان را به هم متصل می‌کند، فرصت‌های اتصال برای کشورهای جدید جهت دریافت گاز طبیعی جمهوری آذربایجان بیش از پیش افزایش یافته است.

توسعه صادرات گاز جمهوری آذربایجان به کشورهای جدید در سال جاری

این موفقیت‌ها در سال جاری بیش از پیش تقویت شده‌اند: در کنار ترکیه، گرجستان، ایتالیا، یونان، بلغارستان، رومانی، مجارستان و صربستان، در 1 اوت 2024 اسلوونی نهمین کشوری شد که گاز جمهوری آذربایجان به آن صادر می‌شود. این صادرات در چارچوب تفاهم‌نامه‌ای که در 17 ژوئیه سال جاری بین شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) و شرکت Geoplin، بزرگترین شرکت فعال در بازار گاز طبیعی اسلوونی، امضا شد، انجام می‌گیرد.

در اوایل سپتامبر، صادرات گاز طبیعی جمهوری آذربایجان به کرواسی آغاز شد. توافق‌های امضا شده بین سوکار و شرکت‌های مجارستانی PPD و MET Qrup، نقش جمهوری آذربایجان را به عنوان یک شریک قابل‌اعتماد انرژی در اروپا بیش از پیش تقویت کرد. قابل‌توجه است که در اواسط نوامبر، سوکار تفاهم‌نامه‌ای با شرکت سهامی ESM برای همکاری بلندمدت در زمینه تقویت امنیت انرژی مقدونیه شمالی و چشم‌انداز تأمین گاز طبیعی در فصل زمستان 2024-2025 امضا کرد.

الحاق اسلواکی به جمع خریداران گاز جمهوری آذربایجان

در ماه دسامبر، اسلواکی به جمع شرکای جمهوری آذربایجان در زمینه گاز پیوست و دوازدهمین کشور اروپایی شد که گاز از طریق کریدور گاز جنوبی به آن صادر می‌شود. این صادرات از اول دسامبر بر اساس یک قرارداد آزمایشی کوتاه‌مدت بین شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) و شرکت گاز اسلواکی (SPP) انجام می‌شود.

صادرات گاز به اسلواکی در چارچوب ابتکار «حلقه همبستگی» (STRING) انجام می‌شود و در ماه مه 2024، «ریچارد کواس‌نوسکی»، مدیر اجرایی انجمن نفت و گاز اسلواکی (SGOA)، اظهار داشت که در چارچوب ابتکار STRING، صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اروپا در مرحله اولیه می‌تواند به 5 میلیارد مترمکعب در سال برسد.

لازم به ذکر است که در آوریل 2023، تفاهم‌نامه‌ای برای تسهیل همکاری بین شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) و شرکای آن، اپراتورهای سیستم‌های انتقال گاز: Bulgartransgaz بلغارستان، Transgaz رومانی، FGSZ مجارستان و Eustream اسلواکی امضا شد. این تفاهم‌نامه زمینه‌های همکاری برای صادرات حجم اضافی گاز از جمهوری آذربایجان به اروپا از طریق «حلقه همبستگی» (STRING) مدرن شده را مشخص کرد.

بلغارستان مبتکر ایجاد سیستم STRING بود و تمام کشورهای شرکت‌کننده در این پروژه، از جمله اسلواکی، دارای مخازن ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی بزرگ و شبکه گسترده‌ای از خطوط لوله برای دریافت و ذخیره‌سازی گاز جمهوری آذربایجان هستند.

افزایش علاقه براتیسلاوا به همکاری با باکو در زمینه گاز

علاقه براتیسلاوا به همکاری با باکو در زمینه گاز امروزه به طور قابل‌توجهی افزایش یافته، زیرا قرارداد صادرات گاز روسیه از طریق اوکراین به اسلواکی و جمهوری چک در اواخر سال 2024 به پایان رسید و کی‌یف مخالف تمدید توافق‌نامه‌های مربوط به صادرات گاز روسیه از طریق خاک خود است. بر اساس اطلاعات اخیر آژانس بلومبرگ، شرکت SPP اسلواکی در حال بررسی طرحی است که بر اساس آن، شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) می‌تواند گاز را از «گازپروم» خریداری کند و سپس آن را از طریق سیستم کریدور گاز جنوبی به اسلواکی، مجارستان و سایر خریداران اروپایی عرضه کند.

بدون شک، این نوع ابتکارات بسیار پیچیده هستند، زیرا نیازمند توافق در سطح اتحادیه اروپا و روسیه هستند که با توجه به تنش‌های تحریمی کنونی، کار آسانی به نظر نمی‌رسد.

به هر حال، اتصال اسلواکی به سیستم انتقال گاز کریدور گاز جنوبی به صورت آزمایشی و صادرات گاز جمهوری آذربایجان به آن کشور، خود به منزله یک پیشرفت دیگر در زمینه تأمین امنیت انرژی اتحادیه اروپا و تقویت روابط راهبردی جمهوری آذربایجان با کشورهای اروپای شرقی است.