کارایی تحریم‌های غرب علیه روسیه مورد تردید است

به گزارش روزپلاس،  فشار بی‌سابقه تحریم‌های غرب بر روسیه، که با آغاز درگیری نظامی در اوکراین شدت گرفت، تاکنون نتوانسته تأثیرگذاری قابل‌توجهی بر توانایی اقتصادی این کشور داشته باشد. با این حال، ایالات متحده و اروپا قصد ندارند از این ابزار صرف‌نظر کنند.

روزنامه "نیویورک تایمز" در تحلیلی نوشته است: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، قصد دارد از تحریم‌ها تا حد امکان کمتر استفاده کند و وعده داده که تغییراتی در سیاست‌های مرتبط با اوکراین ایجاد خواهد کرد. کارشناسان معتقدند که تحریم‌ها و ادامه کمک‌های نظامی احتمالاً بخشی از هر توافقی در مذاکرات خواهند بود.

پیش‌بینی‌هایی که در ماه‌های نخست درگیری اوکراین صورت گرفته بود و انتظار می‌رفت که محدودیت‌های اقتصادی به سرعت دولت ولادیمیر پوتین را تضعیف کند یا روبل روسیه را به «ویرانه‌ای» تبدیل کند، به واقعیت نپیوست. پوتین همچنان موقعیت خود را در کرملین مستحکم کرده و نیروهای روسیه به اوکراین خسارات سنگینی وارد کرده و در میدان نبرد موفقیت‌هایی کسب کرده‌اند.

اگرچه تحریم‌ها بی‌تاثیر هم نبودند، اما این اثر به‌مراتب کمتر از آنچه بسیاری انتظار داشتند بوده‌ و روسیه توانسته است با استفاده از راه‌های جایگزین و گسترش تجارت با کشورهای دیگر، تأثیر تحریم‌ها را کاهش دهد. همکاری روسیه با چین و هند از طریق فروش نفت و گسترش تجارت به این کشور کمک کرده تا بر تحریم‌ها غلبه کند. تحریم‌ها «تأثیری بسیار کمتری از آنچه بسیاری انتظار داشتند» داشته‌ و این امر باعث شده تا سیاستمداران آمریکایی درباره اثربخشی این ابزارها تأمل بیشتری کنند. به عقیده یکی از کارشناسان مصاحبه‌ شده، اگر تحریم‌ها علیه روسیه اعمال نمی‌شدند، نیروهای نظامی این کشور احتمالاً تاکنون درگیری نظامی در اوکراین را به سود خود به پایان رسانده بودند.

نتیجه ده سال تحریم‌های غرب علیه روسیه برعکس از آب درآمد

"ایزوستیا" همچنین نوشته است: سال 2024، ده سال از زمانی می‌گذرد که غرب نخستین تحریم‌های ضدروسی را پس از الحاق کریمه به روسیه اعمال کرد. در ادامه، ده‌ها هزار محدودیت دیگر با هدف فروپاشی کامل اقتصاد روسیه و شکست استراتژیک این کشور اعمال شدند. اما نتیجه‌ای که به دست آمد، کاملاً متفاوت بود.

ابتدا تحریم‌های غرب محدود و منطقه‌ای بودند. این اقدامات بیشتر جنبه سیاسی داشتند، مانند مسدود کردن دارایی‌ها و اعمال محدودیت‌های ویزایی برای اعضای رهبری روسیه و شرکت‌های بزرگ این کشور. همچنین روسیه از گروه G8 کنار گذاشته شد و در کنار آن، روند کاهش تماس‌ها و همکاری‌ها با روسیه در حوزه‌های مختلف آغاز شد.

سپس فشارها بر توسعه فناوری روسیه شدت گرفت. سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی، حمل‌ونقل، مخابرات و انرژی، همچنین در زمینه استخراج نفت، گاز و مواد معدنی ممنوع شد. ارسال تجهیزات لازم برای استخراج نفت در قطب شمال، سواحل عمیق دریایی و تولید نفت به روسیه نیز تحریم شد. یکی دیگر از تلاش‌ها برای محدود کردن درآمدهای روسیه، اعمال فشار بر صادرات نفت و گاز این کشور بود. این اقدامات در واقع یک هدف ژئوپلیتیکی داشت و آن قطع وابستگی اقتصادی اروپا به روسیه و تضعیف این کشور به‌عنوان یک رقیب اقتصادی برای ایالات متحده بود.

جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، وعده داد که «اقتصاد روسیه را تکه‌تکه خواهد کرد» و غرب واقعاً باور داشت که می‌تواند به این هدف دست یابد. اقدامات زیادی برای قطع روابط فناوری و اقتصادی میان روسیه و غرب انجام شد.

تقریباً تمام بانک‌های روسیه از سیستم بین‌المللی سوئیفت قطع شدند. ذخایر طلایی و ارزی روسیه به ارزش بیش از 300 میلیارد دلار مسدود شد. تحریم‌های شخصی علیه تعداد زیادی از سیاستمداران و مقامات روسیه و همچنین کارآفرینان بزرگ این کشور اعمال گردید. محدودیت‌هایی بر سیستم پرداخت روسی «میر» وضع شد و معاملات با طلای روسیه و الماس‌های آن ممنوع شد.

غرب تحریم‌های بخشی را اعمال کرد؛ نه فقط علیه شرکت‌ها، بلکه علیه کل بخش‌های اقتصادی روسیه، به‌ویژه بخش‌های انرژی و مالی. صادرات محصولات پیشرفته فناوری به روسیه، از جمله ماشین‌آلات، چیپ‌ها و مواد ساختمانی خاص، ممنوع شد. همچنین واردات کالاهای لوکس و خودروها نیز متوقف گردید. در اروپا، برخی شرکت‌های وابسته به شرکت‌های انرژی روسیه تحت مدیریت خارجی قرار گرفتند. دارایی‌های تعدادی از شرکت‌های روسی در اروپا یا عملاً مصادره شدند یا با اعمال تحریم‌ها مجبور به فروش آن‌ها به قیمتی ناچیز شدند.

صادرات کالاها و فناوری‌های مرتبط با صنعت هوافضا و هوانوردی به روسیه ممنوع شد. اتحادیه اروپا و ایالات متحده فضای هوایی خود را به‌طور کامل به روی هر نوع هواپیمای روسی بستند.

برای محدود کردن درآمدهای روسیه از صادرات نفت، کشورهای گروه 7، اتحادیه اروپا، سوئیس و استرالیا سقف قیمت 60 دلار در هر بشکه را برای نفت روسیه تعیین کردند و تمامی این اقدامات با شعار علنی تضعیف اقتصاد روسیه و وارد کردن «شکست استراتژیک» بر این کشور انجام شد.

اتحادیه اروپا تاکنون 15 بسته تحریمی علیه روسیه تصویب کرده است و آخرین آن‌ها به‌تازگی اعلام شد. کشورهای غربی خارج از اتحادیه اروپا نیز به‌صورت جداگانه تحریم‌هایی اعمال کرده‌اند، از جمله ژاپن و کره جنوبی که در شرق آسیا واقع شده‌اند. ایالات متحده نیز با تهدید به تحریم‌های ثانویه، کشورهای ثالث را مجبور به پیوستن به محدودیت‌هایی کرد که خارج از چارچوب سازمان ملل متحد وضع شده بودند.

تعداد کل تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه از مجموع تحریم‌های علیه ایران، کوبا و کره شمالی فراتر رفته و به 44 هزار مورد رسیده است. بدون تردید این تحریم‌ها تأثیرات ناخوشایندی بر اقتصاد روسیه داشته است. با این حال، روسیه توانست روابط سیاسی و اقتصادی خود را با کشورهای جنوب جهانی حفظ کند، که در نهایت به اصلی‌ترین خریداران کالاهای صادراتی روسیه و تأمین‌کنندگان منابع و فناوری‌های مورد نیاز این کشور تبدیل شدند. اقتصاد روسیه به‌طور چشمگیری به سمت شرق متمرکز شد.

علاوه بر این، مسیرهای دریایی و زمینی لازم برای عملیات صادرات و واردات روسیه همچنان باز مانده‌اند. قطع روابط روسیه با غرب، برخلاف انتظار، بیش از همه به خود کشورهای غربی آسیب زد. مسکو در پاسخ به اقدامات خصمانه غرب، امکان فروش املاک و انتقال سرمایه از سوی شرکت‌های غربی در روسیه را محدود کرد. اگرچه ارزیابی میزان تأثیر این اقدامات در جبران کامل خسارات دشوار است، اما شرکت‌هایی که فعالیت خود را در روسیه متوقف کردند، متحمل ضررهای قابل‌توجهی شدند. افزایش قیمت حامل‌های انرژی که به‌واسطه تحریم‌ها ایجاد شد، ضربه بزرگی به اقتصاد اروپای غربی وارد کرد. وزارت امور خارجه روسیه در پاییز سال گذشته خسارات اتحادیه اروپا از تحریم‌های ضد روسیه را حدود 1.5 تریلیون دلار برآورد کرده بود

به همین دلیل، در غرب اغلب درخواست‌هایی برای لغو تحریم‌های روسیه شنیده می‌شود. اما برای اقتصاد روسیه، وعده داده شده درباره «فروپاشی» اتفاق نیفتاد،  بلکه نتیجه‌ای کاملاً معکوس رخ داد. در پایان سال 2023، اقتصاد روسیه تمام پیش‌بینی‌ها را پشت سر گذاشت و به چندین رکورد دست یافت و توسعه اقتصاد این کشور در سال 2024 نیز ادامه یافت.

ولادیمیر پوتین اخیراً نتایج مقابله روسیه با تحریم‌های غرب را چنین جمع‌بندی کرده است: «ما اغلب در حوزه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی می‌شنویم که این کشورها هدف خود را شکست استراتژیک روسیه تعیین کرده بودند، از جمله در زمینه‌های اقتصادی و فناوری. آن‌ها قصد داشتند صنعت، امور مالی و بخش خدمات ما را به‌شدت تضعیف کنند، کمبود غیرقابل‌ حل کالا در بازار داخلی ما ایجاد کنند، بازار کار را بی‌ثبات کرده و سطح زندگی شهروندان ما را کاهش دهند. واقعیت موجود در روسیه ثابت می‌کند که تمامی این برنامه‌ها شکست خورده‌اند.»