به گزارش روزپلاس، مشهد مقدس، نگین درخشان شرق ایران، همواره کانون توجه عاشقان اهل بیت (ع) بوده و سالانه میزبان میلیون‌ها زائر و مسافر از سراسر ایران و جهان است. این شهر مقدس، به‌ویژه در ایام مناسبت‌های مذهبی، شور و حال وصف‌ناپذیری به خود می‌گیرد و سیل مشتاقان، خود را به حریم رضوی می‌رسانند تا از فیض زیارت بهره‌مند شوند. اما این حجم عظیم ورود زائران، علی‌رغم برکات معنوی، چالش‌هایی را نیز در حوزه زیرساخت‌ها و خدمات‌رسانی به همراه دارد که عبور موفق از این چالش‌ها مستلزم مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق است.
دهه پایانی ماه صفر که مصادف با ایام شهادت امام هشتم شیعیان، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) است، اوج حضور زائران در مشهد به شمار می‌رود. در این ایام، میلیون‌ها نفر با پای پیاده، وسایل نقلیه شخصی و عمومی، خود را به این شهر می‌رسانند تا در سوگ شهادت ولی نعمتشان، عزاداری کنند. این موج عظیم انسانی، نشان از عمق ارادت و دلدادگی مردم به خاندان عصمت و طهارت دارد و جلوه‌ای بی‌نظیر از اتحاد و همبستگی شیعیان را به نمایش می‌گذارد.
مدیریت ابعاد ورود این تعداد زائر به مشهد، نیازمند هماهنگی و همکاری گسترده میان دستگاه‌های اجرایی، نهادهای مردمی و بخش خصوصی است. از تأمین اسکان و حمل‌ونقل گرفته تا ارائه خدمات بهداشتی، امنیتی و فرهنگی، همه و همه باید با دقت و برنامه‌ریزی قبلی انجام شود تا زائران بتوانند با آرامش و آسودگی خاطر، زیارت خود را به جا آورند. مسئولان استانی و شهری، با تشکیل ستادهای ویژه، تلاش می‌کنند تا بهترین خدمات را به این میهمانان گرامی ارائه دهند.
با این حال، با توجه به رشد روزافزون تعداد زائران در سال‌های اخیر و پیش‌بینی افزایش چشمگیر این آمار در دهه پایانی صفر، سوالاتی در خصوص کفایت زیرساخت‌های موجود و آمادگی شهر برای میزبانی از این حجم عظیم جمعیت مطرح می‌شود. آیا ظرفیت‌های اقامتی، حمل‌ونقلی و خدماتی شهر مشهد، پاسخگوی نیازهای تمامی زائران خواهد بود؟ این گزارش به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها و ارائه تصویری جامع از وضعیت فعلی و چالش‌های پیش رو است.
در ادامه، به جزئیات آماری ورود زائران و مسافران، وضعیت اسکان، تمهیدات اندیشیده‌شده برای حمل‌ونقل و همچنین مشکلات و راهکارهای مطرح شده توسط مسئولان مختلف خواهیم پرداخت تا ابعاد مختلف این میزبانی عظیم، روشن‌تر شود. خبرگزاری مهر با رسالت اطلاع‌رسانی خود، تلاش می‌کند با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز، به شفاف‌سازی وضعیت موجود کمک کند.
ورود بیش از ۴ میلیون زائر به مشهدالرضا (ع)
حجت الاسلام علی عسکری، جانشین رئیس ستاد اجرایی خدمات سفر خراسان رضوی گفت: طی یک هفته گذشته بیش از چهار میلیون و ۴۷۶ هزار نفر زائر و مسافر از مبادی مختلف وارد مشهد شدند.
جانشین رئیس ستاد اجرایی خدمات سفر خراسان رضوی بیان کرد: از ۲۳ تا ۳۱ مرداد ۱۴۰۴ تعداد چهار میلیون و ۴۷۶ هزار و ۷۰۹ نفر زائر و مسافر به مشهد وارد شده‌اند که از این تعداد، ۱۰۲ هزار و ۸۴۵ نفر از طریق فرودگاه، ۱۵۸ هزار و ۵۸۰ نفر با قطار، ۱۸۹ هزار و ۲۹۲ نفر با وسایل حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای، سه میلیون و ۶۶۸ هزار و ۶۶۱ نفر با وسایل نقلیه شخصی و ۳۵۷ هزار و ۳۳۰ نفر به صورت پیاده به مشهد مشرف شده‌اند.
وی درباره وضعیت اسکان زائران و مسافران در استان اظهار کرد: ضریب اشغال واحدهای اقامتی رسمی، موقت و اضطراری از ۲۳ تا ۳۱ مرداد در سطح استان ۶۶ درصد و در مشهد ۷۱ درصد بوده است.
عسکری ادامه داد: در همین بازه زمانی ۱۹۵ هزار و ۳۳۴ نفر شب اقامت نیز در قالب منازل و پویش‌های مردمی (اقامت رایگان) ثبت شده است.
بلیت‌ها از قبل پیش‌فروش شده و ظرفیت کامل است
محمد علیزاده، مدیرعامل سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری مشهد نیز گفت: قول می‌دهیم هیچکدام از زائران بدون بلیت برگشت نباشند.
مدیرعامل سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری مشهد گفت: مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان عنوان کردند که ظرفیت برای فروش بلیت برگشت باز می‌شود تا فردی بدون بلیت نباشد.
وی در خصوص آخرین وضعیت تأمین بلیت برگشت از مشهد برای زائران اظهار کرد: مسئولیت تأمین بلیت و هدایت ناوگان بین‌شهری برعهده اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است که در این زمینه، تمهیدات خوبی را اندیشیدند.
علیزاده افزود: بلیت‌ها از قبل پیش‌فروش شده و ظرفیت کامل است، اما مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان عنوان کردند که ظرفیت برای فروش بلیت برگشت باز می‌شود تا فردی بدون بلیت نباشد. ما قول می‌دهیم هیچ‌کس از زائران بدون بلیت برگشت باقی نماند. در حال حاضر مشکلی نداریم.
رشد ۳۳ و نیم درصدی حضور زائران در دهه پایانی صفر در مشهد
سید جواد موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دبیر ستاد اجرایی خدمات سفر زائرین خراسان رضوی با بیان اینکه برنامه‌های دهه پایانی صفر بدون اعتبار ملی و در بازه زمانی کوتاه برگزار می‌شود، گفت: برآوردها حاکی از این است که حضور زائران در دهه پایانی صفر در مشهد ۳۳ و نیم درصد رشد دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دبیر ستاد اجرایی خدمات سفر زائرین خراسان رضوی گفت: این ستاد کار خود را با همکاری و ریاست تمامی تشکل‌های صنفی و بخش خصوصی، به ویژه با همراهی استاندار، از هفدهم اردیبهشت ماه آغاز کرده است.
وی افزود: ۱۴ کمیته در استان خراسان رضوی با مشارکت ۶۳ سازمان دولتی و تشکل‌ها و ۷۲۰۰ نفر عوامل ستادی و خدماتی فعالیت می‌کنند. اقدامات ویژه ستاد اجرایی در دهه آخر صفر، شامل ۶ جلسه ستادی با ۱۰۷ مصوبه اجرایی، ۱۷ جلسه کمیته‌های تخصصی و ۲۸ جلسه شهرستانی است.
موسوی با اشاره به ویژگی‌های دهه آخر صفر تصریح کرد: این ایام مصادف با شهادت ولی نعمت حضرت رضا (ع) است و با فاصله زمانی کوتاه پس از اربعین حسینی برگزار می‌شود. حضور زائران در دهه پایانی صفر دو برابر زائران اربعین حسینی است، در حالی که اربعین دارای ستاد کشوری با ردیف بودجه ملی و بازه زمانی یک ماهه است، اما برنامه‌های دهه پایانی صفر بدون اعتبار ملی و در بازه زمانی کوتاه برگزار می‌شود.
تجهیز ۱۳۷ نانوایی در اطراف حرم مطهر رضوی
سید حسن حسینی، فرماندار مشهد گفت: در بخش زیرساخت‌های هوایی و ریلی همچنان با مشکلاتی مواجه هستیم، اما امیدواریم این مسائل نیز در آینده برطرف شود.
فرماندار مشهد با اشاره به انسجام و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در سطح استان و شهرستان گفت: خوشبختانه تاکنون شرایط به‌خوبی مدیریت شده و شاهد کاهش ۷۷ درصدی تصادفات منجر به فوت بوده‌ایم که امیدواریم این روند ادامه یابد.
وی افزود: اقدامات گسترده‌ای از اول تابستان در سطح شهرستان در حوزه‌های زیربنایی، توزیع ارزاق و کنترل بازار، خدمات شهری و همچنین مسائل امنیتی و انتظامی انجام شده است. برای تمامی تجمعات در شهر تدابیر امنیتی خاص در نظر گرفته شده و در ذیل کمیته‌های مختلف نیز تمهیدات ویژه‌ای اندیشیده شده است.
حسینی با اشاره به ظرفیت‌های اسکان زائران اظهار کرد: کمیته اسکان امکان اقامت شبانه برای ۸۵۵ هزار نفر را در مشهد فراهم کرده که تاکنون نزدیک ۸۰ درصد آن مورد استفاده قرار گرفته است. در حوزه تأمین ارزاق و کالاها نیز نیازها به‌طور کامل تأمین و پاسخ داده شده و کنترل مناسبی بر قیمت‌ها صورت گرفته است. همچنین ۱۳۷ نانوایی در اطراف حرم مطهر رضوی، مجهز شده و آرد به میزان کافی به صورت امانت در نانوایی‌ها گذاشته شده و تأمین گردیده است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین نصرالله پژمان‌فر، نماینده مردم مشهد وکلات در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: از زمان مجلس نهم این موضوع مطرح بوده که آیا مشهد تنها به‌عنوان مرکز استان خراسان رضوی مدیریت می‌شود یا باید آن را شهری با مأموریت ملی دانست. اساساً شکل‌گیری مشهد پس از شهادت امام رضا (ع) و به‌دلیل حضور بارگاه ایشان بوده است و همین ویژگی، این شهر را به نقطه کانونی حضور مردم تبدیل کرده است.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی با اشاره به شرایط سخت دوران کرونا افزود: در آن ایام حضور زائران در مشهد متوقف شد و تمامی هتل‌ها، مراکز اقامتی و کسبه عملاً تعطیل شدند که نشان‌دهنده وابستگی شهر به بارگاه منور رضوی است. مردم مشهد با افتخار در خدمت زائران هستند، اما امکانات موجود پاسخگوی حجم بالای مراجعات نیست. طبق بررسی و گزارش‌های واصله، ۳۴ درصد تخت‌های بیمارستانی قائم و امام رضا (ع) در طول سال به بیماران غیربومی اختصاص دارد و همین امر ضرورت توجه به جایگاه ملی مشهد را دوچندان می‌کند.
توجه و بررسی به موضوع آزادراه‌های استان خراسان رضوی
غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی اظهار کرد: مشهد سالانه میزبان بیش از ۳۰ میلیون زائر است و همین ویژگی، ضرورت توجه ملی به زیرساخت‌های این شهر و مسیرهای منتهی به آن را دوچندان می‌کند.
استاندار خراسان رضوی گفت: افتخار داریم در دهه پایانی ماه صفر میزبان زائران امام رضا (ع) باشیم. تنها در همین دهه، بیش از ۷ میلیون نفر به مشهد سفر می‌کنند و در طول سال نیز این رقم از ۳۰ میلیون نفر فراتر می‌رود.
وی افزود: توجه به زیرساخت‌های مشهد و همچنین مسیرهای منتهی به استان بسیار مهم است. یکی از مهم‌ترین این موارد، موضوع آزادراه‌های استان است که متأسفانه پس از سال‌ها، تنها ۳۸ کیلومتر آزادراه در خراسان رضوی داریم و این مقدار افزایش نیافته است. همچنین تکمیل آزادراه‌ها، راه‌اندازی قطار برقی و قطار سریع‌السیر و توسعه زیرساخت‌های فرودگاهی صرفاً برای مردم استان نیست، بلکه به‌طور ویژه به زائران امام رضا (ع) مرتبط است.
ضرورت نگاه ملی به مشهد
در مجموع، آنچه از بررسی اظهارات و آمار مسئولان برداشت می‌شود، حاکی از یک میزبانی عظیم و پرشور در مشهد مقدس است که با ارادت بی‌حد و حصر زائران به امام رضا (ع) همراه شده است. علی‌رغم تمامی تلاش‌ها و هماهنگی‌های صورت‌گرفته توسط ستاد اجرایی خدمات سفر و دستگاه‌های مرتبط، حجم بالای ورود زائران، به‌ویژه در ایام اوج، چالش‌های جدی را در زمینه زیرساخت‌ها و خدمات‌رسانی مطرح می‌سازد.
مشکلات در بخش زیرساخت‌های هوایی و ریلی، نیاز به توسعه آزادراه‌ها و همچنین فشار بر ظرفیت‌های اقامتی و درمانی، مواردی هستند که نیازمند توجه ملی و سرمایه‌گذاری‌های کلان هستند. این شهر که به قول مسئولان، امروز بسیاری از زائران خارجی ایران را با آن می‌شناسند و سالانه میزبان بیش از ۳۰ میلیون زائر است، فراتر از یک مرکز استان، شهری با مأموریت ملی و حتی بین‌المللی محسوب می‌شود.
ضرورت نگاه ملی به مشهد، نه تنها در حوزه حمل‌ونقل و اسکان، بلکه در تمامی ابعاد خدماتی و رفاهی، بیش از پیش احساس می‌شود. این امر نه تنها به ارتقای سطح خدمات‌رسانی به زائران کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه پایدار شهر و استان خراسان رضوی نیز منجر شود. مشارکت فعال‌تر دولت مرکزی و تخصیص بودجه‌های ملی برای پروژه‌های زیرساختی، گام مهمی در این راستا خواهد بود.
امید است با تداوم همدلی و همکاری میان مسئولان استانی، شهری، نهادهای ملی و مشارکت پرشور مردم، شاهد ارتقای روزافزون کیفیت خدمات‌رسانی به زائران باشیم تا این عزیزان با خاطره‌ای خوش از سفر معنوی خود بازگردند. مشهد، شهر نور و ایمان، با تمام توان خود، همچنان قلب تپنده ایران اسلامی برای میزبانی از عاشقان ولایت باقی خواهد ماند.
باید گفت که این گزارش تنها گوشه‌ای از تلاش‌ها و چالش‌های موجود در این میزبانی بزرگ را به تصویر کشید. بدون شک، با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، استفاده از فناوری‌های نوین و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بی‌شمار مردمی، می‌توان تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای تمامی زائران حرم مطهر رضوی رقم زد و جایگاه مشهد را به عنوان قطب زیارتی جهان اسلام، بیش از پیش تثبیت کرد.