به گزارش روزپلاس، اختلال روانی یا اختلال روانشناختی به حالتی گفته می‌شود که تفکر، احساسات و رفتار فرد را تحت تاثیر قرار داده و باعث اختلال در زندگی روزمره، روابط اجتماعی، تحصیل یا کار او می‌شود. این اختلال‌ها می‌توانند موقتی یا مزمن باشند و شدت آن‌ها از خفیف تا شدید متفاوت است.
به بیان ساده، وقتی فرد قادر به مدیریت احساسات، تصمیم‌گیری یا رفتارهای خود به شکل مناسب نیست و این وضعیت زندگی او را مختل می‌کند، احتمال وجود یک اختلال روانی وجود دارد.
این اختلالات معمولاً باعث ناراحتی‌های قابل توجه یا نقص در عملکردهای مهم اجتماعی، شغلی یا فردی می‌شوند.
انواع اختلالات روانی براساس DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، نسخه پنجم) شامل دسته‌های زیر هستند:
1. اختلالات اسپکتروم اسکیزوفرنی و دیگر اختلالات روان‌پریشی
2. اختلالات دو قطبی و مرتبط
3. اختلالات افسردگی
4. اختلالات اضطرابی
5. اختلالات وسواسی-اجباری و مرتبط 6. اختلالات مرتبط با آسیب‌دیدگی‌های روانی و استرس
7. اختلالات تفکیکی (دیسوسیاتیو)
8. اختلالات سمپتوماتیک جسمی و مرتبط
9. اختلالات خوردن و تغذیه‌ای
10. اختلالات دفع (مثلاً شب‌ادراری)
11. اختلالات خواب-بیداری
12. اختلالات عملکرد جنسی
13. اختلالات مرتبط با مصرف مواد و اعتیاد
14. اختلالات عصبی‌روانشناختی 15. اختلالات شخصیت (گروه‌های A، B و C)
16. سایر اختلالات روانی و رفتاری خاص
برای مثال زیرمجموعه‌های هر دسته شامل مواردی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی نوع اول و دوم، افسردگی عمده، اختلال هراس، اختلال وسواسی-اجباری، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال هویت تفکیکی، اختلال بی‌اشتهایی عصبی، بی‌خوابی، اختلالات شخصیت، و غیره می‌باشد.
تعریف اختلال روانی
اختلال روانی یا بیماری روانی، الگوهای رفتاری یا روانشناختی است که باعث ایجاد ناراحتی یا اختلال در عملکرد فرد می‌شود. این اختلالات می‌توانند شامل مشکلاتی در شناخت، تنظیم احساسات یا رفتار باشند. برخی اختلالات برای مدت کوتاه و برخی دیگر به صورت مزمن یا دوره‌ای بروز می‌کنند.
نشانه‌های اختلالات روانی
نشانه‌ها و علائم اختلالات روانی بسته به نوع اختلال و فرد متفاوت است، اما به طور کلی می‌توان این علائم را در بخش‌های زیر دسته‌بندی کرد:
- تغییرات غیرعادی در خلق و خوی، مانند احساس افسردگی یا اضطراب شدید
- مشکلات در تفکر، مثل افکار گیج‌کننده، اختلال حافظه یا تمرکز
- رفتارهای غیرمعمول یا غیر منطقی، از جمله گوش دادن به صداهایی که دیگران نمی‌شنوند
- تغییرات در الگوهای خواب و خوراک، از قبیل بیش‌خوابی یا بی‌خوابی، پرخوری یا کم‌خوری - کناره‌گیری از دوستان، خانواده و فعالیت‌های اجتماعی
- از دست دادن انگیزه یا علاقه به فعالیت‌های روزمره - افکار یا رفتارهای خطرناک، از جمله افکار خودکشی یا خشونت
- بروز علائم جسمانی بدون علت پزشکی مشخص مانند دردهای بدنی یا مشکلات گوارشی.
انواع اختلالات روانی و نشانه‌های خاص آن‌ها
- اختلالات خلقی مانند افسردگی و اختلال دوقطبی که باعث تغییرات شدید در خلق و خوی می‌شوند. - اختلالات اضطرابی که با نگرانی‌های شدید، وحشت‌های ناگهانی و ترس‌های غیرمنطقی همراه‌اند.
- اختلالات روان‌پریشی مثل اسکیزوفرنی که با هذیان‌ها و توهم‌ها مشخص می‌شوند.
- اختلالات رفتاری و شخصیتی که باعث تغییرات مداوم در رفتار و تعاملات اجتماعی فرد می‌شوند.
- اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی که بر الگوهای تغذیه تاثیر می‌گذارند.
- اختلالات ناشی از تروما و استرس مانند اختلال استرس پس از سانحه
چگونه می‌توان اختلالات روانی را تشخیص داد؟
تشخیص بر اساس مشاهده علائم توسط متخصصان سلامت روان، مصاحبه‌های تخصصی و استفاده از ابزارهای سنجش روانشناختی انجام می‌شود. در مواردی که علائم شدید یا طولانی مدت باشند، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک توصیه می‌شود.
اهمیت درمان و پیگیری اختلالات روانی
معمولاً با درمان‌های متنوعی مانند روان‌درمانی، دارودرمانی و تغییرات سبک زندگی قابل کنترل هستند. عدم درمان می‌تواند باعث تشدید عوارض جسمانی و روحی شود و زندگی فرد را به شدت مختل کند.