به گزارش روزپلاس، احمد دلبری در گفت‌وگویی ضمن گرامیداشت هفته سالمندان، اظهار کرد: شعار امسال روز جهانی سالمندان «سالمندان پیشرو در حرکت‌های محلی و جهانی برای رسیدن به آرزوها، رفاه و حقوق خویش» است، شعاری که یادآور این واقعیت است که سالمندان تنها گروه نیازمند حمایت نیستند، بلکه سرمایه‌ای فعال برای توسعه اجتماعی به شمار می‌آیند، چراکه سالمندان نه فقط ذی‌نفع که کنشگران و رهبران اجتماعی‌اند و سرمایه‌گذاری برای مشارکت فعال آنان، سرمایه‌گذاری برای آینده همه نسل‌هاست.
وی ادامه داد: از منظر علمی، سالمندی صرفاً پایان دوره کار نیست؛ پژوهش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که مشارکت اجتماعی، داوطلبانه و حتی اقتصادی سالمندان، شاخص کلیدی سلامت و نشاط آنان است. تجربه، شبکه‌های اجتماعی گسترده و حس مسئولیت مدنی باعث می‌شود که سالمندان بتوانند در تصمیم‌سازی‌های محلی از شوراهای محله و انجمن‌های خیریه گرفته تا برنامه‌های ارتقای سلامت شهری و روستایی نقش راهبردی داشته باشند. در سطح ملی و جهانی نیز سالمندان، به‌ویژه با سابقه‌های علمی، مدیریتی و فرهنگی، می‌توانند مشاوران سیاستی ارزشمندی باشند و در شکل‌دهی به راهبردهای کلان رفاه و سلامت، حضور فعال داشته باشند. در همین راستا هم انجمن علمی سالمندان ایران تلاش می‌کند با ایجاد شبکه‌های علمی و اجتماعی، بستر حضور مؤثر سالمندان در سطوح مختلف سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی را فراهم کند.
البته مشاور عالی سازمان بهزیستی در امور سالمندان به این نکته نیز اشاره کرد که کشور ما هنوز با چالش‌هایی چون کمبود ساختارهای مشارکت و نگاه سنتی به سالمندی روبه‌روست. تقویت شوراهای محلی، ایجاد «محله‌های دوستدار سالمند» و استفاده از خرد جمعی سالمندان در برنامه‌ریزی شهری و روستایی، از گام‌های فوری است که می‌تواند شعار امسال را به واقعیت نزدیک کند.
دلبری با بیان اینکه سازمان بهزیستی در سال اخیر گام‌هایی جهت طراحی و آغاز اجرا برای تقویت مشارکت اجتماعی و فرهنگی سالمندان برداشته است که از مهم‌ترین محورهای در دست اقدام آن می‌توان به راه‌اندازی باشگاه‌های فرهنگی–اجتماعی ویژه سالمندان، اجرای طرح «سلام» و ایجاد «پاتوق‌های سالمندی در مدارس»، گسترش باشگاه‌های «مهر و گفت‌وگو» و تربیت تسهیلگران محلی، و برنامه‌ریزی برای ایجاد مراکز و شهرک‌های جامع رفاه سالمندان اشاره کرد و گفت: این طرح‌ها با هدف فعال نگه داشتن سالمندان، تقویت حس تعلق اجتماعی و بهره‌گیری از تجربه‌های آنان در سطح محله و شهر در حال پیگیری است.
وی ادامه داد: با این حال، اجرای طرح «سلام» و پاتوق‌های سالمندی در مدارس همچنان با مراحل آماده‌سازی و چالشهای اجرایی روبه‌روست. نیاز به هماهنگی مستمر میان بهزیستی، آموزش‌وپرورش و سایر دستگاه‌های محلی، آماده‌سازی فضاهای مناسب برای حضور سالمندان، تأمین منابع مالی پایدار برای تجهیز و نگهداری و همچنین آموزش تسهیلگران و ایجاد برنامه‌های متنوع برای جذب پایدار سالمندان، از مهم‌ترین مسائلی است که باید به تدریج برطرف شود.
رئیس انجمن علمی طب سالمندی ایران ضمن حمایت از این جهت‌گیری، تأکید کرد که برای دستیابی به نتایج ملموس، لازم است این طرح‌ها با پشتوانه علمی، ارزیابی مستمر و تأمین مالی پایدار ادامه یابد و به مرحله اجرا و بهره‌برداری کامل برسد. تنها در این صورت می‌توان از ظرفیت بزرگ سالمندان برای تصمیم‌سازی‌های محلی و ارتقاء رفاه اجتماعی به طور مؤثر بهره برد.
مشاور عالی سازمان بهزیستی در امور سالمندان با تاکید بر اینکه در ایران تحقق آرزوها، رفاه و حقوق سالمندان با مجموعه‌ای از موانع ساختاری و اجتماعی روبه‌رو است، خاطرنشان کرد: اولین چالش، سرعت بالای سالمندی جمعیت و کمبود سیاست‌های جامع و هماهنگ است که فشار زیادی بر نظام رفاه و سلامت وارد می‌کند. از سوی دیگر، باتوجه به محدودیت پوشش بیمه‌ای و بازنشستگی نیز بخش قابل توجهی از سالمندان، به‌ویژه در مشاغل آزاد و روستایی، از حمایت‌های کافی برخوردار نیستند. کمبود خدمات مراقبت طولانی‌مدت و محیط‌های دوستدار سالمند نیز باعث می‌شود بسیاری از سالمندان برای مراقبت روزمره وابسته به خانواده بمانند و همچنین مشکلات اقتصادی و تورم، توان معیشتی سالمندان را کاهش داده و کیفیت زندگی آنان را تهدید می‌کند. علاوه بر این، ضعف آگاهی عمومی و برخی نگرش‌های منفی سنی مانع از مشارکت فعال سالمندان در جامعه می‌شود.
دلبری در ادامه به اقدامات سازمان بهزیستی که در برابر این چالش‌ها رویکردهای متعددی را در دستور کار دارد، اشاره کرد و یادآور شد: گسترش خدمات مراقبت در منزل، ایجاد و تقویت مراکز روزانه و شبانه‌روزی سالمندان، طراحی و آغاز برنامه‌های محله‌محور مانند «طرح سلام» و «پاتوق‌های سالمندی در مدارس» برای تقویت حضور اجتماعی و پیشگیری از انزوا، توسعه باشگاه‌های فرهنگی ـ اجتماعی و دوره‌های آموزش تسهیلگران برای ارتقاء خودمراقبتی و مشارکت و همکاری با وزارت رفاه، بهداشت، سازمان‌های بیمه‌ای و شهرداری‌ها برای بهبود بیمه‌های حمایتی و محیط‌های دوستدار سالمند از جمله این رویکردهاست.
البته به گفته وی، با وجود این اقدامات، بهزیستی و انجمن علمی سالمندان ایران تأکید دارند که برای تحقق کامل رفاه و حقوق سالمندان، عزم حاکمیتی، تقویت هماهنگی ملی، افزایش بودجه پایدار، تصویب قوانین جامع حمایت از سالمندان و فرهنگ‌سازی گسترده ضروری است. این تلاش‌ها باید در سطح ملی و محلی هم‌زمان پیش برود تا سالمندان بتوانند با عزت، امنیت و امید به آرزوهای خود دست یابند. چراکه افزایش سریع جمعیت سالمندان، ایران را با یکی از مهم‌ترین تحولات جمعیتی دهه‌های آینده روبه‌رو کرده است.
از همین رو، به گفته دلبری برای ارتقای کیفیت زندگی و حفظ استقلال سالمندان، مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های ملی از جمله مراقبت‌های بهداشتی و پیشگیری (گسترش خدمات سلامت اولیه، توسعه کلینیک‌های طب سالمندی، غربالگری بیماری‌های مزمن، و تقویت مراقبت در منزل و توانبخشی، با همکاری وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی)، محیط و مسکن دوستدار سالمند (طراحی و بهسازی فضاهای شهری، مسکن مناسب، حمل‌ونقل قابل دسترس و ایمن‌سازی معابر برای کاهش خطر زمین‌خوردن و ارتقای استقلال حرکتی)، تأمین اجتماعی و حمایت مالی (بررسی تقویت پوشش بیمه مکمل، بازنگری مستمری‌ها و ایجاد سازوکارهای پایدار برای حمایت اقتصادی سالمندان، به‌ویژه افراد فاقد حقوق بازنشستگی)، مشارکت اجتماعی و فرهنگی، (برنامه‌های محله‌محور مانند «طرح سلام» و «پاتوق‌های سالمندی در مدارس»، ایجاد باشگاه‌های فرهنگی–اجتماعی و دوره‌های آموزش تسهیلگران برای تقویت نقش فعال سالمندان در جامعه و پیشگیری از انزوا) و توانمندسازی و خودمراقبتی (برگزاری دوره‌های آموزش خودمراقبتی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی، سلامت روان و سواد سلامت دیجیتال، تا سالمندان بتوانند تصمیم‌های روزانه‌ی زندگی را با استقلال بیشتر بگیرند) در حال تدوین و مورد انتظار است.
رئیس انجمن علمی سالمندان ایران تأکید کرد که این اقدامات، اگرچه در حال تدوین و رو به جلو است، اما برای رسیدن به اثر ملموس نیازمند هماهنگی ملی، بودجه پایدار و قانون جامع حمایت از سالمندان است. تنها با چنین پشتوانه‌ای می‌توان از ظرفیت عظیم سالمندان برای تداوم زندگی با کیفیت، فعال و مستقل بهره گرفت.
وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به فناوری و فضای دیجیتال به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای توانمندسازی سالمندان و گسترش مشارکت آنان در جامعه، تاکید کرد: امروز تلفن‌های هوشمند، اینترنت و خدمات آنلاین می‌توانند مرزهای فیزیکی و محدودیت‌های حرکتی را کاهش دهند و فرصت‌های تازه‌ای برای حضور فعال سالمندان فراهم کنند.
مشاور عالی سازمان بهزیستی در امور سالمندان در ادامه درباره کارکردهای کلیدی فناوری برای سالمندان، گفت: پایش علائم حیاتی با ابزارهای متصل به سالمندان، مشاوره پزشکی آنلاین، یادآور دارو و پرونده سلامت الکترونیک به حفظ استقلال و پیشگیری از بستری کمک می‌کند. علاوه بر این، کلاس‌های آنلاین، کتاب و موسیقی دیجیتال و بازی‌های شناختی، هم به تقویت ذهن کمک می‌کند و هم نشاط اجتماعی را افزایش می‌دهد. شبکه‌های اجتماعی، ویدئوچت و گروه‌های مجازی نیز امکان حفظ پیوند با فرزندان و دوستان و حتی مشارکت داوطلبانه در طرح‌های اجتماعی را می‌دهند و در زمینه خدمات شهری و اقتصادی، از خرید اینترنتی تا بانکداری آنلاین، رفت‌وآمد و انجام کارهای روزمره را ساده‌تر می‌کند.
بنابر اظهارات دلبری، اگرچه در ایران نیز گام‌هایی همچون توسعه سامانه‌های نوبت‌دهی پزشکی و سلامت الکترونیک تا برنامه‌های آموزش سواد دیجیتال ویژه سالمندان که توسط بهزیستی و برخی شهرداری‌ها آغاز شده در حال انجام است، اما چالشهای مهمی همچون شکاف دیجیتال و هزینه دسترسی برای سالمندان کم‌درآمد یا روستایی، نیاز به آموزش مستمر و ساده برای کاربران سالمند و طراحی رابط‌های کاربرپسند با حروف درشت و منوهای ساده وجود دارد.
وی معتقد است که با رفع این موانع، فناوری می‌تواند به ابزاری راهبردی برای کاهش انزوا، ارتقای سلامت و حضور مؤثر سالمندان در تصمیم‌های محلی و ملی بدل شود و نسل سوم را از دریافت‌کننده منفعل خدمات به بازیگری فعال در جامعه دیجیتال تبدیل کند.
در همین راستا نیز سازمان بهزیستی طی سال‌های اخیر همکاری‌های بین‌المللی متعددی در حوزه سالمندی آغاز و پیگیری کرده است که هدف آن بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی برای بهبود سیاست‌ها و خدمات داخل کشور است که به گفته دلبری، مهم‌ترین این همکاری‌ها عبارت‌اند از همکاری با صندوق جمعیت سازمان ملل (UNFPA) (اجرای طرح‌های پژوهشی و آموزشی درباره پیامدهای سالمندی جمعیت، طراحی مدل‌های مراقبت طولانی‌مدت و تدوین شاخص‌های پایش وضعیت سالمندان)، ارتباط با سازمان جهانی بهداشت (WHO) (در زمینه شهرها و جوامع دوستدار سالمند، راهنمایی در طراحی محیط‌های شهری و محله‌های مناسب برای زندگی فعال سالمندان) و دعوت از متخصصان و مشاوران بین‌المللی برای کارگاه‌های آموزشی و انتقال فناوری‌های نوین در توانبخشی و سلامت سالمندی.
وی ادامه داد: تأثیر این تعاملات بر سیاست‌ها و خدمات داخلی مانند استفاده از استانداردها و توصیه‌های جهانی در تهیه «سند ملی سالمندی» و پیش‌نویس قانون جامع حمایت از حقوق سالمندان، الگوبرداری از مدل‌های موفق مراقبت محله‌محور و شهر دوستدار سالمند برای توسعه برنامه‌های داخلی مانند طرح سلام و پاتوق سالمندان و ارتقای توان علمی و مهارتی نیروهای تخصصی کشور از طریق دوره‌های مشترک آموزشی، قابل توجه است.
دلبری تصریح کرد: انجمن علمی سالمندان ایران نیز به عنوان بازوی علمی در این همکاری‌ها نقش فعال دارد؛ از جمله مشارکت در تدوین اسناد، برگزاری کارگاه‌های مشترک با UNFPA و ارائه نتایج پژوهش‌های ملی در نشست‌های بین‌المللی. این همکاری‌ها کمک کرده است تا سیاست‌های سالمندی در ایران بیش از پیش بر پایه شواهد علمی و معیارهای جهانی استوار شود و خدمات به سالمندان به سمت کیفیت، جامعیت و پایداری بیشتر حرکت کند.
وی تاکید کرد: چشم‌انداز ما برای آینده سالمندان در ایران، زندگی با کیفیت، فعال، امن و همراه با کرامت انسانی است؛ آینده‌ای که در آن سالمندان نه فقط دریافت‌کننده خدمات، بلکه شریک توسعه و تصمیم‌ساز در جامعه باشند. در این چشم‌انداز، هر شهر و روستا محیطی دوستدار سالمند خواهد بود؛ بیمه و حمایت مالی کافی، دسترسی آسان به مراقبت‌های بهداشتی و توانبخشی و فرصت‌های گسترده برای مشارکت اجتماعی و انتقال تجربه به نسل‌های جوان فراهم است که برای رسیدن به این هدف، چند اقدام کلیدی از جمله تصویب و اجرای قانون جامع حمایت از حقوق سالمندان به عنوان ستون حقوقی و ضمانت اجرایی برای تأمین رفاه و مشارکت فعال آنان، ایجاد ساختار ملی یکپارچه و بودجه پایدار برای سیاست‌گذاری و هماهنگی برنامه‌های سالمندی در سطح کشور، توسعه خدمات مراقبت در منزل و مراکز روزانه و توانبخشی همراه با آموزش و حمایت از خانواده‌ها و مراقبان، گسترش شهرها و محله‌های دوستدار سالمند با طراحی مناسب مسکن، حمل‌ونقل و فضاهای عمومی، سرمایه‌گذاری در سلامت پیشگیرانه و خودمراقبتی از میانسالی برای کاهش ناتوانی و افزایش سال‌های زندگی سالم و تقویت جایگاه سالمندان در تصمیم‌سازی‌های اجتماعی و فرهنگی و بهره‌گیری از تجربه آنان در برنامه‌های توسعه محلی و ملی در اولویت قرار دارد.
مشاور عالی سازمان بهزیستی در امور سالمندان در بخش دیگری از این گفت‌وگو نیز برای آنکه سالمندان بتوانند همچنان اعضای فعال و مؤثر خانواده و جامعه باقی بمانند، چند توصیه کلیدی ارائه کرد و گفت: نگاه از حمایت صرف به مشارکت تغییر کند. خانواده‌ها باید سالمندان را نه فقط به عنوان نیازمند مراقبت، بلکه به عنوان منبع تجربه، دانش و الهام ببینند. تصمیم‌های خانوادگی، از مسائل مالی تا تربیت نوه‌ها، جایی برای نظر و تجربه آنان داشته باشد. فرصت‌های ارتباط و فعالیت ایجاد شود. دورهمی های خانوادگی، برنامه‌های داوطلبانه، سفرهای کوتاه و کلاس‌های آموزشی یا هنری می‌تواند احساس تعلق و مفید بودن سالمندان را تقویت کند. احترام و گفت‌وگو فرهنگ روزانه شود. شنیدن خاطرات، پرسیدن نظر و تشکر علنی از زحمات و گذشته آنان، حس ارزشمندی و امید را افزایش می‌دهد. دسترسی به فناوری و فضاهای عمومی تسهیل شود. کمک به یادگیری مهارت‌های دیجیتال، فراهم کردن وسایل کمک‌حرکتی، و همراهی برای حضور در مکان‌های عمومی، استقلال سالمندان را تقویت می‌کند. جامعه و نهادهای محلی نقش پشتیبان ایفا کنند.
وی افزود: همچنین شهرداری‌ها، کانون‌های محلی و انجمن‌های مردمی می‌توانند با ایجاد فضاهای دوستدار سالمند، باشگاه‌های فرهنگی و برنامه‌های بین‌نسلی، بستر حضور فعال سالمندان را گسترده‌تر کنند و بطور کلی کرامت، مشارکت و احترام متقابل سه ستون اصلی در حفظ نقش سالمندان است. اگر خانواده‌ها و جامعه این اصول را نهادینه کنند، سالمندان نه تنها بارِ مراقبتی نیستند بلکه نیرویی سازنده برای پیوند نسل‌ها و پیشرفت اجتماعی خواهند بود.