به گزارش روزپلاس، آسمان پرستاره در نگاه نخست شاید تنها تصویری شاعرانه از بی‌کرانگی هستی به نظر برسد، اما در پس این پهنه بی‌انتها، رازها و فناوری‌هایی نهفته است که زندگی روزمره انسان‌ها را عمیقاً تحت‌تأثیر قرار داده است. از پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا گرفته تا مسیریابی ماهواره‌ای، از پایش تغییرات اقلیمی تا ارتباطات بین‌قاره‌ای، همه و همه نتیجه دانشی است که بشر از فضا به دست آورده است.
هفته جهانی فضا که هر سال از ۴ تا ۱۰ اکتبر (۱۲ تا ۱۸ مهرماه) برگزار می‌شود، فرصتی است تا نگاه جهانیان بار دیگر به این میراث مشترک و دستاوردهای شگرف آن معطوف شود. این رویداد بزرگترین جشن علمی ـ فناوری فضایی در سطح بین‌المللی است که با حضور بیش از ۹۰ کشور و هزاران برنامه آموزشی، پژوهشی و فرهنگی برگزار می‌شود. شعار هر ساله این هفته بر یکی از محورهای مهم علمی و کاربردی فناوری فضایی تمرکز دارد و راهنمایی برای جامعه جهانی در مسیر آینده محسوب می‌شود.
اهمیت این رویداد در آن است که فناوری فضایی، علاوه بر گشودن مرزهای تازه‌ای در شناخت کیهان، نقش بی‌بدیلی در توسعه پایدار، مدیریت منابع طبیعی، امنیت غذایی، سلامت عمومی و حتی آینده انرژی دارد. همچنین، این هفته فرصتی برای الهام‌بخشی به نسل جوان است؛ نسلی که آینده فناوری‌های فضایی و اکتشافات میان‌سیاره‌ای در دستان او خواهد بود.
ایران نیز طی سال‌های اخیر با مشارکت دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و سازمان فضایی کشور، بخشی فعال از این حرکت جهانی بوده و کوشیده است با معرفی پروژه‌های ملی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، سهم خود را در عرصه دانش و فناوری فضایی ایفا کند.
امسال از ۴ تا ۱۰ اکتبر (۱۲ تا ۱۸ مهرماه) این رویداد بین‌المللی تحت شعار «زندگی در فضا "Living in Space" » برگزار می‌شود. شعار «زندگی در فضا» نشان‌دهنده گامی بزرگ در تفکر بشر برای گذار از استفاده صرفاً فضایی به سکونت در محیط‌های فرازمینی است. این مفهوم شامل توسعه فناوری‌هایی است که امکان زندگی، کار و تعامل انسان‌ها در فضا، ایستگاه‌های مداری، سطح ماه یا حتی سیارات دیگر را فراهم می‌کند.
در این هفته، تمرکز برنامه‌ها بر چالش‌ها، فناوری‌ها و راهکارهای لازم برای سکنی گزیدن در فضا خواهد بود: از سیستم‌های پشتیبانی حیاتی مانند بازیافت هوا و آب، تولید غذا در شرایط بی‌وزنی، تولید انرژی، مدیریت منابع، طراحی محیط‌های زیست‌پذیر تا توسعه مقررات بین‌المللی برای سکونت پایدار در فضا.
با این رویکرد برنامه‌های متنوعی در سطح جهانی در این هفته تدارک دیده شده است، از جمله آن می توان به این موارد اشاره کرد:
* کارگاه‌های آموزشی و وبینارهای تخصصی مرتبط با موضوع «زندگی در فضا»
* سخنرانی‌ها و پنل‌های علمی با حضور دانشمندان، مهندسان فضایی و صاحب‌نظران
* نمایشگاه فناوری و تجهیزات فضایی
* فعالیت‌های آموزشی در مدارس، مراکز علمی و دانشگاه‌ها
* رقابت‌های ملی و بین‌المللی مرتبط با موضوعات زندگی در فضا
* رویدادهای عمومی مانند رصد آسمان شب، برنامه‌های نجوم، نمایش فیلم‌های فضایی و محافل عمومی
در بسیاری از کشورها، مراکز علمی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های فضایی مشارکت ویژه‌ای دارند و برنامه‌های خود را با شعار امسال هماهنگ کرده‌اند تا نشان دهند چگونه فناوری‌های فضایی می‌توانند زندگی انسان را در زمین ارتقا دهند و مقدمات زندگی در فضا را فراهم کنند.
در ایران نیز همسو با آغاز هفته جهانی فضا، برنامه‌هایی تدارک دیده شده است از جمله آنکه کانون پرورش فکری با طراحی مجموعه‌ای از برنامه‌های آموزشی و فرهنگی تلاش می‌کند این مفاهیم را در پیوند با علوم نوین همچون نانو، هوش مصنوعی، سلول‌های بنیادی، رباتیک و زیست‌فناوری به زبان ساده برای کودکان و نوجوانان تبیین کند.
برنامه‌های هفته جهانی فضا ۱۴۰۴ در قالب نشست‌های علمی، کارگاه‌های خلاق و فعالیت‌های کودک‌محور طراحی شده و شامل محورهای زیر است:
۱۲ مهر: زندگی در فضا (معرفی ایستگاه فضایی و ماکت‌سازی)
۱۳ مهر: مهندسی سکونتگاه‌های فضایی (معماری و طراحی با نانومواد)
۱۴ مهر: اقلیم و تشعشعات فضایی (روش‌های حفاظت و فناوری‌های ضدپرتو)
۱۵ مهر: ماه، ایستگاه سفر به فضا (برنامه‌های کودک‌محور و جشنواره راکت‌های آبی)
۱۶ مهر: کشاورزی و معدن‌کاوی فضایی (کاشت گیاه و شبیه‌سازی معدن)
۱۷ مهر: سامانه‌های پشتیبان حیات (ساخت اکوسیستم بطری و آزمایش تصفیه آب)
۱۸ مهر: پزشکی فضایی (شناخت اثر بی‌وزنی و گفت‌وگو با متخصصان پزشکی فضایی).
از جمله برنامه‌های شاخص این هفته می‌توان به نشست آینده‌پژوهی کودکانه، مأموریت خانوادگی در ایستگاه فضایی کانون، شبیه‌سازی خواب فضانوردان و تجربه غذاهای فضایی اشاره کرد.
همچنین کتاب «از زمین تا آسمان» به‌عنوان منبع تکمیلی در کتابخانه‌های کانون پرورش فکری در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
برگزاری هفته جهانی فضا ۱۴۰۴ فرصتی برای ایجاد انگیزه در میان کودکان و نوجوانان، آشنایی آنها با فناوری‌های نوین و فراهم آوردن بستر همکاری میان مراکز فرهنگی و دانشگاهی است. این برنامه‌ها به کشف استعدادهای علمی و تقویت فرهنگ پژوهش در کشور کمک می‌کند.
زندگی روی زمین و توسعه زندگی در فضا
فناوری فضایی امروز تنها به پرتاب ماهواره و کاوش‌های میان‌سیاره‌ای محدود نمی‌شود، بلکه نقشی کلیدی در مدیریت منابع زمینی و ارتقای کیفیت زندگی جوامع ایفا می‌کند. ایران نیز طی سال‌های اخیر با توسعه توانمندی‌های بومی در حوزه سنجش از دور و ارتباطات ماهواره‌ای، توانسته دستاوردهای قابل‌توجهی را در عرصه‌های کاربردی به‌ویژه کشاورزی و رفاه اجتماعی رقم بزند.
اهمیت این پیشرفت‌ها از آن‌جا ناشی می‌شود که چالش‌هایی نظیر کمبود منابع آب، تغییرات اقلیمی، تهدید بلایای طبیعی و نیاز به عدالت اجتماعی، مستقیماً بر زندگی روزمره مردم اثر می‌گذارند. در چنین شرایطی، داده‌های ماهواره‌ای به‌عنوان ابزاری علمی و دقیق، مسیر سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های کلان را روشن‌تر کرده و امکان واکنش به‌موقع به مشکلات و حتی پیشگیری از آنها را فراهم می‌آورد.
در این راستا ایران نیز همپای سایر کشورها در حوزه فضایی، به‌ویژه با استفاده از ماهواره‌ها و فناوری‌های سنجش از دور، در بخش‌های کشاورزی و رفاه اجتماعی دستاوردهایی داشته است.
دستاورهای فضایی ایران در بخش کشاورزی
پایش اراضی کشاورزی:
کاربرد فناوری‌های فضایی در توسعه کشاورزی از رویکردهای اخیر شرکت‌های دانش‌بنیان است که دستاوردهای متعددی را عرضه کرده.اند. آنها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، مساحت دقیق زمین‌های زیر کشت را شناسایی و الگوهای کشت محصولات را بررسی می‌کنند. این کار باعث افزایش دقت در آمار کشاورزی و سیاست‌گذاری‌های مرتبط می‌شود.
مدیریت منابع آب:
مهندسان کشور همچنین با بهره‌گیری از داده‌های فضایی گام.های مؤثری برای تشخیص کم‌آبی، بررسی تغییرات سطح سفره‌های آب زیرزمینی و پایش سدها و رودخانه‌ها برداشته‌اند. این اطلاعات به کشاورزان کمک می‌کند الگوی آبیاری بهینه داشته باشند.
تشخیص سلامت گیاهان و محصولات:
فناوران کشور با استفاده از سنجش از دور و شاخص‌هایی مثل NDVI، وضعیت سلامت و رشد محصولات را پایش می‌کنند، ضمن آنکه کشاورزان می‌توانند زودتر نسبت به کمبود آب یا آفات اقدام کنند.
پیش‌بینی تولید محصولات:
سامانه‌های بومی بر اساس داده‌های ماهواره‌ای، امکان تخمین عملکرد محصولات استراتژیک مثل گندم و برنج را فراهم می‌کنند.
مدیریت بلایای طبیعی:
با توجه به وجود مخاطرات طبیعی در کشور محققان کشور فناوری فضایی را در پیش‌بینی، پایش و مدیریت بحران‌هایی مثل سیل، خشکسالی و زلزله به کار بستند تا زمینه کاهش خسارات و حفاظت از جان مردم در برابر مخاطرات را به همراه داشته باشد.
پایش آلودگی هوا و محیط زیست:
داده‌های ماهواره‌ای در شناسایی و مدیریت مناطق آلوده به ریزگردها یا آلاینده‌های صنعتی نقش مهمی دارند و برای سیاست‌گذاری بهداشت عمومی به‌کار می‌روند.
حمایت از عدالت اجتماعی در منابع:
با شفاف شدن وضعیت زمین‌های کشاورزی، مراتع و منابع آبی از طریق داده‌های فضایی، امکان توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها و تسهیلات دولتی فراهم شده است.
به گزارش ایسنا، هفته جهانی فضا ۱۴۰۴ با شعار «زندگی در فضا» یادآور این حقیقت است که دستاوردهای فضایی دیگر تنها به مدارها و مأموریت‌های میان‌سیاره‌ای محدود نمی‌شوند، بلکه به‌طور مستقیم در زندگی روزمره انسان‌ها بر زمین جاری شده‌اند. از امنیت غذایی تا مدیریت منابع آب، از کاهش اثرات بلایای طبیعی تا ارتقای کیفیت آموزش و ارتباطات، همه نشان می‌دهند که فناوری فضایی به یکی از پایه‌های توسعه پایدار در جهان امروز تبدیل شده است.
ایران نیز با بهره‌گیری از توان علمی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، تلاش کرده است همپای جامعه جهانی سهمی در این مسیر ایفا کند و از داده‌های فضایی برای کشاورزی، رفاه اجتماعی و مدیریت محیط زیست بهره ببرد. آینده این مسیر به نسل جوان و نخبگانی وابسته است که با انگیزه، خلاقیت و پژوهش‌های نوآورانه می‌توانند افق‌های تازه‌ای را در این عرصه بگشایند.
هفته جهانی فضا فرصتی است برای تأمل در دستاوردهای گذشته، قدردانی از ظرفیت‌های امروز و الهام گرفتن برای ساختن فردایی که در آن زندگی در فضا دیگر یک رؤیا نباشد، بلکه واقعیتی پایدار و در دسترس همه بشریت شود.