به گزارش روزپلاس، در بخش پیشین مطلب، به این اشاره شد که مسئله فلسطین و غزه در ترکیه، عاملی تأثیرگذار بر انتخابات و سرنوشت احزاب است. در نتیجه حزب عدالت و توسعه، نمی‌تواند اهمیت این موضوع را نادیده بگیرد.
همچنین اشاره شد که دولت اردوغان در تلاش است تا بین یک واقعیت عینی داخلی به نام حمایت مردم ترکیه از آرمان فلسطین و برخی ملاحظات سیاسی درباره روابط آنکارا با آمریکا و رژیم صهیونیستی، موازنه برقرار کند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه سه شنبه اعلام کرد که «اولویت اصلی آنکارا، دستیابی به آتش‌بس فوری و جامع است که تحویل بدون وقفه کمک‌های بشردوستانه و تعمیر زیرساخت‌ها را نیز شامل شود».
در همین حال هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، ایده اعزام نیروهای ارتش ترکیه به عنوان حافظ یا ضامن صلح در غزه را مطرح کرده اما ظاهراً از این ایده استقبال نشده است. با این حال شواهد نشان می‌دهد که تیم اردوغان در نهاد ریاست جمهوری و حزب حاکم ترکیه، اشتیاق فراوانی برای سهیم شدن در مذاکرات غزه دارد و رسانه‌های طرفدار اردوغان نیز به طور گسترده به این اشاره می‌کنند که به درخواست دونالد ترامپ، اردوغان در مذاکرات آتی نقش ایفا می‌کند.
ترکیه و خلع سلاح حماس
در بیانیه کنفرانس سازمان ملل متحد در ماه ژوئیه 2025 میلادی، ترکیه در میان حدود 17 کشوری بود که «بر لزوم خلع سلاح حماس و تحویل سلاح‌های خود به تشکیلات خودگردان فلسطین، با مشارکت و حمایت بین‌المللی در زمینه پایان دادن به جنگ غزه» تأکید کرد. اما بعدها با توجه به حساسیت حامیان فلسطین نسبت به این مواضع، منابع وزارت امور خارجه ترکیه اعلام کردند که این کشور، به طور صریح از حماس نخواسته که خلع سلاح شود یا اسرا را آزاد کند.
دستگاه دیپلماسی ترکیه، در توضیحات خود، به جای مفهوم «خلع سلاح» از عبارت «انتقال سلاح» استفاده و بر این تاکید کرد که چنین درخواستی مربوط به آینده و مشروط به ایجاد یک کشور مستقل و دارای حاکمیت فلسطینی خواهد بود.
اگر چه ترکیه تلاش کرده تا خود را همچنان حامی حماس نشان دهد، اما توضحیات اخیر اردوغان در بازگشت از سفر جمهوری آذربایجان، نشان دهنده این است که در دیدار با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، وعده‌هایی درباره اقناع حماس داده است. ترکیه اعلام کرده که به شکل مفصل در دیدار با سران حماس «بهترین رویکرد برای آینده فلسطین» را تشریح کرده و از تلاش‌های آنکارا برای اقناع حماس، با پروژه ترامپ همسو است.
یکی از نکات مهم در مورد روابط ترکیه با جنبش حماس، ارتباط خاص این موضوع با سیاست خارجی ترکیه در حوزه عربی است. از آنجایی که کشورهای عربی، حماس را امتداد اخوان المسلمین می‌دانند، این فقط قطر است که در کنار ترکیه، حاضر به حفظ روابط با حماس است. اما عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اردن چنین دیدگاهی ندارند و می‌توان پیشبینی کرد که ترکیه به منظور توسعه روابط سیاسی و مالی خود با کشورهای عربیِ مخالف حماس ملاحظات سیاسی را در نظر بگیرد.
اختلافات ترکیه – اسرائیل، فراتر از فلسطین
حزب عدالت و توسعه و دولت اردوغان، همواره ترکیه را به عنوان یکی از مهمترین حامیان فلسطین و مخالفِ قدرتمند اسرائیل معرفی می‌کند. اما واقعیت این است که کل مشکلات و اختلافاتی که در حال حاضر بین ترکیه و رژیم صهیونیستی وجود دارد، فقط شامل پرونده فلسطین نیست.
حیدر اوروچ از تحلیلگران ترکیه معتقد است که «بین ترکیه و اسرائیل، تضاد منافع در مناطقی مانند سوریه و مدیترانه شرقی در سطح بالایی است. بنابراین حتی اگر مسئله غزه حل شود، به نظر می‌رسد که تنش فعلی بین ترکیه و اسرائیل در مناطق دیگر ادامه خواهد یافت».
این تحلیلگر ترک در ادامه درباره وضعیت پیش رو گفته است: «ترکیه و اسرائیل، زمانی شرکای استراتژیک بودند. ولی حالا از هم بسیار دور شده‌اند. ما از مشارکت استراتژیک، اتحاد دیرینه دهه 1990، بسیار دور شده‌ایم. واقعیت این است که طرفین، با بحران عدم اعتماد به همدیگر روبرو هستند و نمی‌توان مسئله را صرفاً به پرونده فلسطین تقلیل داد. اکنون اغلب کارشناسان نسبت به احتمال بازگشت روابط دو کشور به مسیر قبلی بدبین هستند. من فکر می‌کنم بسیار بعید است که این رابطه بهبود یابد یا ترمیم شود. مگر این که یا نتانیاهو در اسرائیل و یا اردوغان در ترکیه، بر سر قدرت نمانند».
این دیدگاه در شرایطی بیان شده که برخی از مقامات سیاسی – امنیتی ترکیه، بارها از نفوذ قابل توجه اطلاعاتی و نظامی رژیم صهیونیستی در جنوب جزیره قبرس اظهار نگرانی کرده‌اند.
ترکیه به دنبال آن است که در پرونده فلسطین، خود را صاحب استقلال استراتژیک نشان دهد. اما ایلکیم بوکه اوکیار از اساتید دانشگاه آنکارا می‌گوید: «روابط آنکارا – واشنگتن، موضوع مهمی است که بر تمام تصمیمات اثر می‌گذارد. ترکیه، چه بخواهد چه نخواهد، نمی‌تواند موضعی خارج از خط آمریکا و اسرائیل اتخاذ کند. البته این یک راز نیست و بنیامین نتانیاهو نیز به خوبی از این موضوع آگاه است».
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که سوریه یکی از مهمترین حوزه‌های اختلافی بین ترکیه و رژیم صهیونیستی است و حمایت نتانیاهو از دروزی‌ها و شبه نظامیان کُرد «قسد» موجب نگرانی آنکارا شده است.
با این حال ترکیه تاکنون، در برابر اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی در خاک سوریه، موضع منفعلی داشته و حتی گفته می‌شود که هواپیماهای رژیم صهیونیستی، به یک پایگاه هوایی در حال ساخت ترکیه در سوریه حمله کردند اما مقامات وزارت دفاع ترکیه، ترجیح دادند این خبر را تکذیب کنند.
صهیونیست‌ها درباره ترکیه چه می‌گویند؟
به نظر می‌رسد یسراییل کاتز، مهمترین مقام رژیم صهیونیستی است که بیش از دیگران، علیه اردوغان و ترکیه موضع می‌گیرد. او دیدارهای رجب طیب اردوغان و وزیر امور خارجه کابینه او یعنی هاکان فیدان با سران حماس را، اقدامی شرم‌آور دانسته و بارها ترکیه را تهدید کرده است.
اما تحلیلگران، دیدگاه منعطف‌تری دارند و به عنوان مثال ایتان کوهن یاناروجاک از دانشگاهیان صهیونیست و متخصص در تحلیل روابط ترکیه - اسرائیل می‌گوید: «حمایت ترکیه از حماس، روابط آنکارا یا اسرائیل و کشورهای غربی را پیچیده می‌کند. ترکیه باید با دقت و احتیاط بیشتری قدم بردارد. می‌تواند موضع لفاظی و تبلیغاتی خود را حفظ کند، ولی در عین حال باید از اقداماتی که باعث واکنش استراتژیک اسرائیل یا متحدانش شود، اجتناب کند».
شائول مشعل نیز به عنوان یک تحلیلگر صهیونیست، به دولت اردوغان هشدار داده و معتقد است که با توجه به تغییر نقش حماس، ترکیه تلاش می‌کند در مذاکرات صلح نقش مهمی بگیرد. اما باید بداند که «فاصله نگرفتن از حماس، برابر است با پرداخت هزینه‌های ژئوپلیتیکی گزاف».
شواهد نشان می‌دهد که ترکیه، در چندین پرونده مهم در معادلات انرژی شرق مدیترانه و موضوعات اقتصادی، به دنبال حفظ نوعی موازنه است و نمی‌خواهد رابطه با رژیم صهیونیستی از دست برود.
ایلکیم بوکه اوکیار، دانشیار دانشگاه یدی تپه می‌گوید: «روابط تجاری سنگ بنای روابط دوجانبه است. توجیه روابط با اسرائیل برای مردم ترکیه توسط رجب طیب اردوغان مهم است. در سناریویی که هیچ رابطه‌ای با اسرائیل وجود نداشته باشد، ترکیه نمی‌تواند در روند بازسازی غزه شرکت کند».
در پایان باید گفت: هنوز مشخص نیست آیا ترکیه حمایت از حماس را به طور کامل قطع خواهد کرد یا خیر. اما واقعیت این است که پایگاه رأی‌دهندگان اردوغان به شدت از فلسطین حمایت می‌کنند. در نتیجه پشت کردن به حماس می‌تواند خطر از دست دادن مشروعیت در آن حوزه انتخابیه را به همراه داشته باشد. با آن که دولت اردوغان بارها در جریان عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی اشتیاق بالایی نشان داده، اما واقعیت این است که بخش کثیری از مردم مسلمان ترکیه، دارای عواطف ضدصهیونیستی قدرتمندی هستند.