بوی خطر در شمال عراق؛ گزارشی از وضعیت شکننده کرکوک

به گزارش روزپلاس، نیروهای امنیتی در کرکوک 7 نفر از اعضای ستاد انتخاباتی مهیمن الحمدانی را که در انتخابات هفته گذشته پیروز شده بود، بازداشت کردند.

این افراد به دلیل تیراندازی در منطقه «دبس» کرکوک دستگیر شدند که این اقدام بار دیگر وضعیت این شهر حساس در شمال عراق را شکننده کرد. منابع رسانه‌ای در بغداد گزارش دادند «روز شنبه پس از ورود گروهی از محافظان مهیمن الحمدانی، نماینده مجلس، به خانه یک شهروند در منطقه دبس و حمله به ساکنان آن، درگیری آغاز شد. این حادثه باعث تنش گسترده‌ای در این منطقه شده است.»

براساس گزارش خبرگزاری شفق، نیروی مشترکی از ارتش و پلیس عراق حمله‌ای را انجام دادند که منجر به دستگیری هفت نفر از افرادی شد که دست داشتن آنها در حمله مسلحانه به خانه در دبس تائید شد. بازداشت‌شدگان برای تکمیل مراحل قانونی به بازداشتگاهی در کرکوک منتقل شده‌اند. این عملیات امنیتی ساعاتی پس از آن انجام شد که نیروهای امنیتی عراق، دفتر مرکزی حزب «پیشرفت» را در منطقه دبس تعطیل کردند.

ارتش عراق نیز پس از این حمله، نیروهای کمکی قابل توجهی را به این منطقه اعزام کرد و براساس گزارش‌های منتشرشده ارتش قبل از هرگونه اقدام بعدی منتظر دستورالعمل‌های نهایی از بغداد است. حساسیت وضعیت امنیتی کرکوک از یک‌سو و ملاحظات سیاسی درباره نماینده تازه انتخاب شده منجر به این شده که این عملیات تحت نظارت ارتش باشد.

به باور ناظران این حادثه فراتر از یک اختلاف جزئی است، زیرا مربوط به حمله خانه «احمد خلف»، یکی از اعضای نیروهای پیشمرگه زیروانی، بوده است. همزمان مهیمن الحمدانی هم در انتخابات سه‌شنبه گذشته با 16 هزار رأی وارد پارلمان شد که میزان نفوذ سیاسی او را نشان می داد و هوادارانش وی را «شیخ» لقب داده‌اند.

در این میان رسانه‌های کُردی در اقلیم کردستان عراق تاکید دارند که خود الحمدانی در این حمله نقش داشته و شخصاً رهبری این حمله را بر عهده داشته که همین امر جنجال‌های رسانه‌ای  پیرامون نقش‌آفرینی مستقیم او را تشدید کرده است. در مقابل رسانه‌های نزدیک به بغداد مدعی هستند که الحمدانی در این حادثه حضور نداشته و هوادارانش خودسرانه دست به این حمله زده‌اند.

انتشار فیلم اظهارات اعضای خانواده قربانی درباره این حمله منجر به جریحه دار شدن افکار عمومی شده است. مؤید خلف از اعضای خانواده مدعی است که حمدانی قبل از حمله شخصا این خانواده را تهدید کرد و آنها را به «همکاری با کُردها» به دلیل رأی ندادن به او متهم کرده بود.همچنین روداو مدعی شد که الحمدانی به یک افسر ارتش عراق که سعی در مداخله داشت حمله کرد و به او گفت که «من اینجا دولت هستم».

به باور کارشناسان اقدام قضایی و امنیتی اخیر در دستگیری اطرافیان یک نماینده مجلس و تعطیلی دفتر مرکزی حزب وی عامل تعیین‌کننده‌ای خواهد بود که مشخص می‌کند آیا اقتدار دولت مرکزی در نهایت بر نفوذ نامزدهای برنده و حامیان آنها غلبه خواهد کرد یا اینکه دولت بغداد تسلیم خشونت سیاسی خواهد شد.

ماجرای الحمدانی تنها حادثه خشن سیاسی در روزهای اخیر در کرکوک نبوده و در بامداد روز انتخابات در هفته گذشته (20 آبان) نیز تیراندازی‌ها در این شهر منجر به جان باختن دو نفر شد که درپی این حادثه تعدادی از مظنونان دستگیر شدند. درگیری بامداد 20 آبان، میان کُردها و ترکمان‌های شهر کرکوک رخ داد و در تیراندازی میان طرفین دو نیروی پلیس عراق کشته شدند.

مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق هم در ایام تبلیغات انتخاباتی امسال بار دیگر بر ادعای حاکمیت اقلیم بر کرکوک، تاکید کرد که این اظهارات با واکنش‌های تندی در بغداد همراه شد.

دولت اربیل، کرکوک را استانی کُردی می‌داند، درحالی که بخش زیادی از جمعیت آن را عرب‌ها تشکیل می‌دهند. دولت اقلیم کردستان تاکید دارد که اعراب ساکن در این استان در زمان صدام به این شهر کوچانده شده‌اند تا بافت جمعیتی این شهر را تغییر دهند. در مقابل عرب‌ها نیز تاکید دارند که از سال 2003 تاکنون 800 هزار نفر از کُردها به صورت هدفمند به این شهر کوچانده شده‌اند.

علاوه بر اختلافات کردی-عربی، حضور ترکمان‌ها در کرکوک نیز بر حساسیت‌های ژئوپلتیک این شهر افزوده است، چرا که ترکیه هم ادعای تاریخی نسبت به کرکوک دارد و از فعالیت گروهک‌هایی چون پ‌ک‌ک هم در این منطقه نگران است. کرکوک دارای ذخایر عظیم نفتی است و خط لوله کرکوک-جیهان نقش حیاتی در صادرات نفت عراق از طریق ترکیه به بازارهای جهانی دارد.