نکاتی درباره قرض دادن و قرض گرفتن که نمی دانید

کسى که به مؤمنى قرض داد، منتظر بماند تا پرداخت قرض براى او امکان‏پذیر شود؛ یعنی همان طور که جایز نیست بدهکار با فرض توانایى، پرداخت مال را به تأخیر بیندازد.

کد خبر: ۷۵۵۵۲

تاریخ انتشار:۰۲ فروردين ۱۳۹۷ - ۱۶:۰۰ - 22 March 2018

به گزارش روزپلاس؛طبق آنچه ائمه معصومین (ع) در مورد کمک مالی به برادر دینی، به ما سفارش کردند و دستور دادند، گاهی به برادران قرض می دهم بدون این که ضمانت و سود دریافت کنم. ولی مسئله ای که پیش می آید این که:

1. آنها گاهی دیگر دینشان را پرداخت نمی کنند، بعد از سالیانی که گذشت من آن دین را به پیروی از ائمه معصومین (ع) می بخشم.2. اگر پولم را مطالبه کنم، تعداد زیادی از آنها خوششان نمی آید، یا وانمود می کنند که اصلا قرضی در کار نیست.3. با آنهای که به پول احتیاج دارند چه کار باید بکنم؟4. آداب قرض دادن و قرض گرفتن در فقه چگونه است، تا طرفین متحمل ضرر نشوند؟

پاسخ اجمالی

در آموزه های دینی ما قرض دادن به برادران مؤمن، آداب و شرایطی دارد که برخی از آنها چنین است.

1. قرض همراه با اخلاص باشد.

2. با دل خوش و رضایت کامل باشد.

3. قرض از مال حلال باشد.

4. قرض مکتوب شود.

5. کسى که به مؤمنى قرض داد، منتظر بماند تا پرداخت قرض براى او امکان‏پذیر شود؛ یعنی همان طور که جایز نیست بدهکار با فرض توانایى، پرداخت مال را به تأخیر بیندازد، همین طور نیز اگر طلبکار مى‏داند بدهکار توانایى ندارد، جایز نیست او را تحت فشار قرار دهد.

پاسخ تفصیلی

یکی از اموری که اسلام بدان تأکید بسیاری نموده، موضوع قرض دادن به نیازمندان است تا جایی که در روایات ما آن را از صدقه برتر دانستند. [1]

امّا باید توجه داشت در برخی از موارد ما به وظایف مان و آداب و شرایطی که وجود دارد عمل نمی کنیم و از این جهت زیان هایی بر ما وارد می شود، ولی آگاهانه و یا ناآگاهانه گناه آن را بر گردن دیگران می گذاریم.

برای قرض الحسنه، این سنت پسندیده، شرایطی بیان شده است که در طولانی ترین آیه از قرآن بدان اشاره شده است:

«اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! هنگامى که بدهى مدّت‏دارى (به خاطر وام یا داد و ستد) به یک دیگر پیدا می کنید، آن را بنویسید! و باید نویسنده‏اى از روى عدالت، (سند را) در میان شما بنویسد! و کسى که قدرت بر نویسندگى دارد، نباید از نوشتن خوددارى کند! پس باید بنویسد، و آن کس که حق بر عهده اوست، باید املا کند، و از خدا که پروردگار او است بپرهیزد، و چیزى را فروگذار ننماید!... ». [2] در روایات نیز به این مهمّ تأکید شده است. [3] بنابر این با توجه به تأکیداتی که از جانب اسلام برای استحکام امر قرض بیان شده، اگر ما کوتاهی نموده و خسارتی دامان ما را گرفته نباید آن را به حساب دین یا رهبران آن بگذاریم.

آداب و شرایط قرض الحسنه

در آموزه های دینی ما قرض دادن به برادران مؤمن، آداب و شرایطی دارد که برخی از آنها چنین است.

1. قرض همراه با اخلاص باشد.

2. با دل خوش و رضایت کامل باشد.

3. قرض از مال حلال باشد. [4] ‏

4. قرض مکتوب شود. [5]

در این جا به چند روایت پیرامون اهمیت و آداب قرض الحسنه بیان می کنیم.

امام صادق (ع) فرمود: کسى که مالى را به کسى وام دهد، و مدتى براى (پرداخت) آن معین کند، و آن قرض در مدّت معیّن وصول نگردد، به ازاى هر روز تأخیر، ثواب یک دینار صدقه را براى او خواهد داشت. [7]

عبد اللَّه بن سنان از امام صادق (ع) روایت کرده است که رسول خدا (ص) فرمود: اگر هزار درهم را دو بار (به کسى) قرض بدهم، در نزد من خوش تر از آن است که آن را یک بار (و یک جا) صدقه دهم، و همان طور که براى کسى که از تو قرض مى‏گیرد، جایز نیست که در صورت توانائى در بازدهى قرض خود تعلل کند و آن را به تأخیر بیندازد، همچنین براى تو جایز نیست- اگر بدانى که او در مضیقه و تنگدستى است- او را (در پرداخت بدهى خود) در فشار قرار دهى و از او مطالبه کنى. [8]

پی نوشت:

[1] . مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 71، ص 104، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.

[2] . بقره، 282.

[3] . حر عاملی، وسائل‏الشیعة، ج 17، ص 11، مؤسسه آل البیت علیهم‏السلام قم، 1409.

[4] . کلینی، اصول کافى، کمره‏اى، محمد باقر، ج ‏3، ص 843، انتشارات اسوه‏، چاپ سوم، قم‏، 1375 ش‏.

[5] . بقره، 282.

[6] . شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال ، ص 138، دار الرضى‏، چاپ اول، قم‏، 1406 ق‏‏.‏

[7] . همان. ‏

[8] . همان.

تبیان