از «تیروئید» کم‌کار تا پرکار

بیماری تیروئید در میان ایرانیان شایع است و اگر تشخیص و درمان آن سریع‌تر صورت بگیرد، عوارض کمتری خواهد داشت.

کد خبر: ۸۱۳۰۲

تاریخ انتشار:۲۳ ارديبهشت ۱۳۹۷ - ۱۶:۲۷ - 13 May 2018

به گزارش روزپلاس؛ تیروئید همچنین نام یک غده شبیه بال پروانه است که جلوی گردن قرار گرفته. این غده هورمون‌های اصلی تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) را تولید و به داخل خون ترشح می‌کند که کارشان سرعت کار و تولید انرژی در بدن است. کم‌کاری و پرکاری تیروئید و گواتر(بزرگی غیرطبیعی تیروئید) بیماری‌های ناشی از غده تیروئید است که عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی بدن را کنترل می‌کند و تأمین سوخت‌وساز بدن و حفظ دمای بدن را بر عهده دارد؛ یعنی اینکه چه مقدار کالری مصرف کنیم، چه مقدار احساس گرما کنیم و وزن بدنمان چقدر باشد همه در گرو عملکرد این هورمون‌هاست. هورمون‌های غده تیروئید در بعضی اعضا نیز اثرات اختصاصی دارد؛ مانند قلب که بر اثر این هورمون‌ها تندتر می‌زند.

هورمون‌های تیروئید

مهم‌ترین هورمون‌های تیروئید تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3)است. یک هورمون دیگر به نام کلسی‌تونین نیز توسط سلول‌های خاص در غده تیروئید تولید می‌شود که برخلاف T4و T3، کلسی تونین در تنظیم سوخت‌وساز بدن دخالتی ندارد. کلسی تونین هورمونی است که در تنظیم کلسیم بدن دخالت دارد و به کاهش کلسیم خون کمک می‌کند.

میزان تولید هورمون تیروئید توسط غده هیپوفیز کنترل می‌شود. غده هیپوفیز نیز توسط غده هیپوتالاموس تنظیم می‌شود. مکانیسم اینگونه است که هیپوتالاموس هورمونی به نام تی‌آر‌اچ (TRH) را آزاد می‌کند و این هورمون به غده هیپوفیز دستور می‌دهد هورمونTSH (تی‌اس اچ) را آزاد کند. سپس، TSH به غده تیروئید خبر می‌دهد و هورمون‌های تیروئید آزاد می‌شوند. اگر یکی از این سه غده فعالیت خود را زیاد کند، پرکاری تیروئید و اگر یکی از این سه غده، فعالیت خود را کم کند، کم کاری تیروئید رخ می‌دهد.

چه زمانی آزمایش دهیم؟

خیلی‌ها فکر می‌کنند که چون مشکلی را حس نمی‌کنند نباید عملکرد غده تیروئیدشان را کنترل کنند. پزشکان توصیه می‌کنند که از 35سالگی به بعد، هر 5سال یک‌بار آزمایش خون بدهیم تا هورمون‌های تیروئیدمان چک شود. زنان پیش از بارداری حتماً باید آزمایش تیروئید بدهند. فیروزه عسگرانی، متخصص غدد درباره وضعیت غده تیروئید و دوران بارداری به ایسنا گفت: تحقیقات نشان داده است، بارداری سبب افزایش دفع ید در زنان می‌شود. همچنین جنین به‌دلیل دریافت ید از بدن مادر باعث کاهش ید می‌شود.

تکامل سیستم عصبی جنین توسط هورمون‌های بدن مادر صورت می‌گیرد، بنابراین مادر باردار باید از نظر غده تیروئید وضعیت مناسبی داشته باشد. بهتر است مادران باردار از مصرف شلغم خام، بادام زمینی و کلم به‌دلیل کمک به دفع ید خودداری کرده و از مواد یددار نظیر نمک یددار و ماهی و میگو استفاده کنند.

پر‌کاری تیروئید

پر‌کاری تیروئید حالتی است که باعث می‌شود مقدار زیادی هورمون به بافت‌های بدن برسد و فرد وزن زیادی را بی‌دلیل (بدون تغییر در مقدار خوراک) از دست بدهد. البته شاید برخی از بیماران دچار افزایش وزن ‌شوند که علت آن افزایش بیش از حد اشتهاست. خیلی‌ها تصور می‌کنند که چون تیروئید پرکار دارند، پس وزنشان زیاد نمی‌شود؛ این حرف اشتباه است، تیروئید پرکار در برخی از سالمندان باعث افزایش وزن می‌شود. در واقع از مهم‌ترین علائم پرکاری تیروئید تعریق زیاد، کاهش وزن و افزایش تپش قلب است و روش‌های درمان آن بستگی به‌علت بیماری دارد و ممکن است برخی روش‌های درمان تا آخر عمر طول بکشد. ممکن است علائمی مانند بیقراری، اضطراب و تحریک‌پذیری، شکنندگی ناخن‌ها، نازکی و ریزش مو، تنش‌های عصبی، ضعف عضلات بازو و ران، ابتلا به بیخوابی، فراموشی و ضعف در تمرکز، مشکلات بینایی، اسهال و کاهش میزان خونریزی ماهانه در خانم‌ها نیزدیده شود. سابقه خانوادگی، اختلال مادرزادی، استرس بیش از حد در زنان، وجود تومور یا به ندرت عفونت ویروسی و مصرف برخی داروها از دلایل پرکاری تیروئید است.

کم‌کاری تیروئید

بخشی از بیماران به‌صورت مادرزادی، کم کاری تیروئید دارند که در سنین پایین غربالگری شده و درمان را شروع می‌کنند. خستگی زودرس، بی‌حالی، احساس سرمای بیش از حد، یبوست، ریزش مو، خشکی پوست، افسردگی، شکنندگی ناخن‌ها، سردی دست‌ها و پاها، افزایش کلسترول خون، ورم پلک چشم، پف کردن چشم‌ها و کاهش ضربان قلب از علائم کم‌کاری تیروئید در بزرگسالان است. در کم‌کاری تیروئید تشخیص زودهنگام حرف اول را می‌زند. افزایش وزن ممکن است به کم کاری تیروئید منجر شود اما این افزایش چشمگیر نیست و معمولا دلایل دیگری در بیماران تیروئیدی وجود دارد اما در پرکاری تیروئید کاهش وزن شدیدی برای بیمار رخ می‌دهد. التهاب تیروئید هاشیموتو یکی از علل شایع کم‌کاری تیروئید است که در آن سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله کرده و موجب التهاب و کم کاری آن می‌شود. هاشیموتو یک بیماری ارثی است و ممکن است با دیابت نوع یک همراه باشد.

این بیماری در زنان 5تا 10برابر مردان است. کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز به نوعی از کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوند که باعث ورم این غده در گلو می‌شود. راه‌حل درمان آن از مصرف آنتی‌بیونیک تا برداشتن کامل غده را شامل می‌شود.

همشهری