آشنایی با مسجد النبى (ص)–مدینه

آشنایی با مسجد النبى (ص) – مدینه
مسجد پیغمبر (ص) که در قسمت شرقى مدینه بنا شده پس از مسجد الحرام، مشهورترین مسجد در تاریخ اسلام است.هنگامى که رسول خدا (ص) به مدینه رسید در خانه ابوایوب انصارى منزل گزید؛ جایى که شتر وى آنجا خوابید.
زمین مسجد النبى از آنِ دو یتیم بود و در آنجا خرما خشک مى‏کردند. رسول خدا (ص) آن را به مبلغ ده دینار از ولىّ دو طفل خریدند و مسجد را در آن ساختند.مساحت زمین در آن روز حدود ۲۰۷۱ متر مربع بوده است. صحن مسجد را با ریگ سیاه فرش کردند و دیوارها را با خشت و گل بالا بردند.
در ساختن بناى این مسجد شخص پیامبر (ص) شرکت داشتند. سقف قسمتى از مسجد را با شاخ و برگ درخت خرما پوشانیدند و از تنه درخت خرما براى ستون‏هاى آن استفاده کردند.سه در از جانب شرق، غرب و جنوب براى آن قرار دادند.

قبله نخستین مسلمانان مسجد الاقصى بود که بعداً به سمت خانه کعبه تغییر یافت. مساحت مسجد النبى در سال‏هاى اخیر به حدود یک صد هزار متر رسیده است.
صُفّه‏
در داخل مسجد النبى صفه یا ایوانچه مانندى آماده ساخته بودند که مهاجران بى‏سر پناه در آن جا به سر مى‏ بردند. اینان همان دسته از مسلمانان‏اند که به «اصحاب صُفه» معروف گشتند.
پیش از آن که قبله از بیت المقدس به طرف کعبه تغییر کند محراب رسول خدا (ص) در ناحیه شمال مسجد بود. پس از تغییر قبله به دستور پیامبر، آن قسمت را مسقف کردند و آن مکانى براى استراحت و سکونت مسلمانان مهاجر و بى پناه گردید که در توسعه مسجد در سال هفتم هجرى داخل مسجد قرار گرفت.
آنچه امروزه به صفه معروف است، روزگارى «دکة الاغوات» و جایگاه خواجه‏‌هاى حرم بوده که وظیفه‏ حراست و خدمتگزارى حرم را به عهده داشته‏اند.
خانه‌‏هاى زنان پیغمبر(ص) که به صورت حجره ‏هایى بود، در سه طرف شمال، جنوب و شرق مسجد قرار داده شد و چون آن حضرت به جوار پروردگار شتافت، ایشان را در حجره عایشه که در کنار مسجد بود به خاک سپردند.
روضه نبوى در ناحیه جنوب شرقى (رو به سوى قبله) مسجد، یعنى مسافت میان قبر پیغمبر (ص) و منبر آن حضرت است که طول آن ۲۲ متر و عرض آن ۱۵ متر مى‏باشد.
در محدوده روضه، مرقد مطهر، منبر و محراب واقع است. پیامبر (ص) فرمود: «میان منبر و خانه من باغى است از باغ‏هاى بهشت.»منبر در سمت غربى محراب مسجد، منبرى است از سنگ مرمر در کمال زیبایى که سلطان مراد سوم آن را در محرم‏ سال ۹۹۸ هجرى به مسجد هدیه کرد و آن را به جاى منبر قایتباى قرار دادند که در جایگاه منبر پیامبر (ص) گذاشته شده است.
محراب جایگاه نماز پیامبر (ص) مى‏باشد. در زمان آن حضرت ‏چیزى ‏به‏نام‏ محراب‏ وجودنداشت، درجریان توسعه مسجد در زمان ولید بن عبدالملک اموى، در محل نماز پیامبر (ص) محرابى ساخته شد.این محراب در طول زمان دگرگونى‏ ها را تحمل کرده و بناى فعلى آن از دوره سلطان اشرف قایتباى از سلاطین مملوکى مصر، باقى مانده است.ستون‏هاى مسجد نبوى‏ در مسجد نبوى ستون‏هایى است که هر یک نامى خاص دارد.

هشت ستون از زمان پیامبر (ص) هنوز در مسجد باقى است که با رنگ سفید مشخص شده‏اند که عبارتند از:
ستون مُخَلَّقه : این ستون بر جایى نهاده شده که تنه درخت خرمایى که پیامبر (ص) به هنگام ایراد خطبه بر آن تکیه مى‏کرد، در آنجا بوده است و پس از آن که براى آن حضرت منبرى ساختند از آن ستون ناله‏اى برخاست و به‏ همین دلیل به آن ستون «حنّانه» مى‏گفتند.
ستون توبه: آن را ستون ابولبابه نیز مى‏ نامند پس از شکست بنوقریظه ابولبابه به خاطر گناهى که مرتکب شد، مورد بى توجهى پیامبر (ص) و یاران آن حضرت قرار گرفت و سرانجام خود را به ستون مسجد بست تا آن که آیه‏اى در پذیرفته شدن توبه او به رسول خدا (ص) نازل گردید.
ستون مَحرَس: در کنار این ستون، على (ع) مى‏ایستاد و از رسول خدا(ص) محافظت مى‏کرد. این ستون را به نام استوانه على (ع) نیز مى‏شناسند. زیرا جایگاه نماز آن حضرت بوده است.
ستون وُفُود: در کنار این ستون رسول اللَّه (ص) با سران قبایل و هیأت‏هاى نمایندگى و سیاسى دیدار کرده و آنان را به حضور مى‏پذیرفتند.
ستون سریر: رسول خدا (ص) در کنار این ستون تختى از شاخه‏هاى خرما مى‏گذاشت و شب بر روى آن استراحت مى‏کرد.
مقام‏ جبرئیل امین: جبرئیل در این مکان خدمت رسول اللَّه(ص)  مشرف مى‏شده است.
زمانى که مسجد النبى ساخته شد، سه در براى ورود و خروج مردم ساختند، برخى از اصحاب نیز در حاشیه مسجد خانه ساخته و درى به درون مسجد باز کردند.در سال سوم هجرت، قبل از غزوه احد، به دستور پیامبر (ص) همه درهاى خانه‏ها به جز در خانه على (ع) به مسجد بسته شد.
تعداد درهاى مسجد در امتداد زمان تغییراتى یافته است مشهورترین آنها عبارتند از:
-باب الرحمه
-باب جبرئیل
-باب السلام
-باب النساء
مسجد النبى هم اکنون ۷ در دارد. مناره‏هاى مسجد در توسعه زمان ولید بن عبدالملک بر چهار گوشه مسجد النبى چهار مناره ساخته شد، پس از آن مناره دیگرى نیز ساخته شد که مناره اصلى مسجد عبارت بود از:
مناره‏هاى سلیمانیه، مجیدیه که در دو سوى ضلع شمالى قرار داشت و مناره‏هاى قایتباى و باب السلام که در دو سوى ضلع جنوب شرقى و ضلع غربى مسجد واقع بود.در افزوده‏هاى جدید مسجد، ۶ مناره دیگر ساخته شده و بدین ترتیب مجموع آنها به ۱۰ عدد مى‏رسد.
قبرستان بقیع:
قبرستان بقیع قدیمى‏ ترین و شناخته‏ ترین قبرستان در اسلام است. آن را «بقیع غرقد» نیز مى ‏نامند.این قبرستان در ناحیه شرقى مدینه واقع شده است. مزار امام حسن مجتبى(ع)، امام سجاد(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) و به قولى حضرت زهرا (س) در آن جاست.
قبر ابراهیم، رقیه، ام کلثوم و زینب برخى از فرزندان رسول خدا (ص) در آنجاست. فاطمه بنت اسد مادر امیر مؤمنان (ع)، عباس بن عبدالمطلب عموى پیامبر(ص)، زینب فرزند خزیمه، ریحانه، ماریه قبطیه، زینب بنت جحش، ام حبیبه، حفصه، سوده، صفیه، جویریه، عایشه و ام سلمه همسران رسول خد (ص) نیز در آنجا مدفونند.
چهره‏ هاى سرشناس دیگرى چون: محمد حنفیه، فرزند امیر مؤمنان (ع) برادر آن حضرت، عبداللَّه بن جعفر همسر حضرت زینب ، اسماعیل فرزند امام صادق (ع)، عاتکه، صفیه عمه‏هاى رسول خدا(ص)  و بسیارى از صحابه و تابعین و علما در بقیع مدفون هستند.

مساجد مدینه‏
در مدینه مساجد فراوانى وجود دارد که برخى از آنها عبارتند از:
-مسجد قبا
قبا دهکده‏اى بوده در دو مایلى مدینه که مقارن هجرت پیامبر (ص) به این شهر، طایفه بنى عمرو بن عوف در آن‏ سکونت داشتند.پیامبر (ص) پس از ورود به مدینه با کمک اصحاب و یارانش اولین مسجد را که به قبا نامگذارى شد در همین مکان ساختند.مساحت تقریبى مسجد و بناهاى جانبى مربوط به آن به ۱۳۵۰۰ متر مربع می‌رسد و به شکل زیبایى ساخته شده است. در این مسجد جاى ۲۰۰۰۰ نمازگزار وجود دارد و ۴ مناره با ۴۷ متر طول، دارد.

مسجد جمعه
پس از مسجد قبا، این مسجد از جهت تاریخى دومین مسجد است. پیامبر (صآله پس از حرکت از قبا به طرف مدینه در محله‏اى که خاندان بنى عمرو بن عوف ساکن بودند روز جمعه فرود آمدند و اولین نماز جمعه را در آنجا اقامه کردند سپس جاى آن مسجدى ساخته شد. این مسجد در سال ۱۴۱۲ توسط دولت سعودى در مساحت ۱۶۳۰ متر بازسازى شد.

مسجد فضیخ:‏این مسجد در انتهاى شارع العوالى واقع شده و از مساجد تاریخى و معروف است. فضیخ درخت خرما است و از آنجا که در محل این مسجد درخت خرما بوده به این اسم نامیده شده است، نام دیگر آن مسجد رد شمس مى‏باشد. این مسجد اخیراً تخریب گردیده و احتمال دارد بناى جدیدى در آن احداث گردد.