فلج خواب چیست و چرا به آن دچار می‌شویم؟

طبق گزارشی در سال ۲۰۱۱، حدود ۷.۶ درصد از جمعیت دنیا دست کم یک بار در زندگی خود فلج خواب را تجربه می‌کنند و شیوع آن در میان دانشجویان و بیماران روانی زیاد است.

کد خبر: ۱۲۲۸۲۳

تاریخ انتشار:۱۶ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۴:۲۰ - 06 June 2019

به گزارش روزپلاس؛ ممکن است نیمه شب از خواب بیدار شوید و ببینید نه می‌توانید حرکت کنید و نه کلمه‌ای حرف بزنید. شاید هم چیزی سایه مانند ببنید که اطراف‌تان می‌چرخد، فشاری روی سینه‌تان احساس کنید و یا حس کنید دستی گلوی‌تان را می‌فشارد.

گاهی هم ممکن است احساس کنید از بدن یخ زده‌تان خارج شده‌اید، انگار روی تختخواب‌تان معلقید. این تجربیات عجیب به نام فلج خواب معروف است که یک اختلال خواب نسبتا شایع و قابل تشخیص است.

سابقه‌ی تاریخی فلج خواب

سوابق و شواهد مربوط به این عارضه طی تاریخ، پراکنده‌اند و همیشه هم تحت عنوان فلج خواب از آن نام برده نشده است. باور‌ها و روایت‌ها در سراسر دنیا حاکی از تجربه‌ای ناخوشایند از ناتوانی در حرکت کردن با وجود بیدار بودن و گاهی دیدن خود در حال خفه شدن یا بسته بودن دست و پا هستند.

طبق گزارشی در سال ۲۰۱۱، حدود ۷.۶ درصد از جمعیت دنیا دست کم یک بار در زندگی خود فلج خواب را تجربه می‌کنند و شیوع آن در میان دانشجویان و بیماران روانی، مخصوصا آن‌هایی که اختلال استرس پس از سانحه یا اختلال پانیک دارند زیاد است. فلج خواب، از علائم معمول نارکولپسی نیز است. نارکولپسی، عارضه‌ای است که با خواب آلودگی زیاد، حملات خواب و از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات شناخته می‌شود. فلج خوابی که بدون نارکولپسی باشد، فلج خواب ایزوله نام دارد.

امروزه دانشمندان به درک و شناخت بهتری از فلج خواب به عنوان یک اختلال نورولوژیکی دست پیدا کرده‌اند. فلج خواب از مرحله‌ی REM خواب که مختل شده است نشات می‌گیرد. مرحله‌ی REM خواب به مرحله‌ی حرکات سریع چشم در سیکل خواب گفته می‌شود که شما در این زمان عملکردی با بدن خود ندارید.

طی روی دادن فلج خواب، شما به مدت چند ثانیه یا چند دقیقه فلج می‌شوید، یعنی اگر قبل از تغییر فاز REM و به دست آوردن کنترل و اختیار عضلات خود از خواب بیدار شوید کاملا آگاه هستید، اما بدن‌تان شما هنوز در حالت REM قرار دارد و قادر به حرکت اختیاری نیست. خیلی از افراد، کابوس و توهم‌های واضح و روشنی نیز تجربه می‌کنند.

افرادی که فلج خواب را تجربه کرده‌اند اغلب اینگونه توضیح می‌دهند که حضور یک خبیث یا شیطان را حس می‌کنند که انگار در اتاق با آنهاست. مطالعه‌ای گزارش کرده است از میان ۱۸۵ بیماری که فلج خواب در موردشان تشخیص داده شده، حدود ۵۸ درصدشان حضور موجود دیگری را نیز در اتاق حس می‌کنند که معمولا انسان نیست و تقریبا ۲۲ درصد این افراد، کسی را در اتاق می‌بینند که اغلب یک غریبه است.

فلج خواب می‌تواند باعث شود افراد فشاری را روی سینه‌ی خود احساس کنند یا اینکه گویی بدن‌شان بدون اینکه بخواهند حرکت می‌کند. گاهی افراد دچار توهم‌های خارج از بدن را خوشایند تلقی می‌کنند و احساس می‌کنند بی‌وزن شده‌اند، اما اغلب این احساس می‌تواند نسبتا پریشان کننده باشد.

ما می‌دانیم آمیگدالا که در ترس و حافظه‌ی هیجانی ما مهم است در مرحله‌ی REM خواب بسیار فعال است. در فلج خواب، این قسمت نسبت به ترس یا یک محرک هیجانی، فعالانه واکنش نشان می‌دهد، اما هیچ چیزی در محیط وجود ندارد که توجیه آن باشد، بنابراین مغز راه حلی برای این پارادوکس ارائه می‌دهد. این توضیح می‌تواند یکی از علت‌های ممکن باشد، اما علت واقعی توهم و کابوس همچنان ناشناخته است.

ریسک فاکتور‌ها و درمان

فاکتور‌های گوناگونی از جمله مصرف مواد مخدر، عوامل ژنتیکی، سابقه‌ی ضربه‌ی روحی، عارضه‌ی روانی و ضعف در سلامت جسمی و خواب بی‌کیفیت می‌تواند احتمال ابتلا به فلج خواب را افزایش بدهد. تعداد دفعات و شدت اپیزود‌های فلج خواب با اضطراب و کمبود خواب نیز مرتبط اند.

فلج خواب درمان ثابتی ندارد، اما پزشکان معمولا به بیماران توصیه می‌کنند عادات خواب خود را بهبود بدهند و زمان خواب‌شان را تنظیم کنند. در موارد شدیدتر، پزشک می‌تواند دوز پایینی از دارو‌های ضد افسردگی را تجویز کند. این دارو‌ها می‌توانند با مهار برخی از جنبه‌های مرحله‌ی REM خواب، به تخفیف علائم فلج خواب کمک کنند.

چه باید بکنید اگر دچار فلج خواب هستید؟

اگر به ندرت فلج خواب برای‌تان روی می‌دهد، بهداشت خواب‌تان را بررسی کنید، مثلا فلج خواب‌تان می‌تواند علامت این باشد که به اندازه کافی نمی‌خوابید.

پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که دچار فلج خواب هستند باید همیشه به اندازه کافی بخوابند و از سه ساعت قبل از زمان خواب از مصرف الکل، نیکوتین و داروی مخدر پرهیز کنند. ضمنا بهتر است بعد از ساعت دو بعد ازظهر کافئین مصرف نکنید و ابزار‌های الکترونیکی را از اتاق خواب خارج کنید.

اگر این راهکار‌ها کمکی به شما نکرد و اپیزود‌های فلج خواب‌تان مکررتر شدند به یک متخصص خواب مراجعه کنید تا بررسی شود دچار بیماری یا عارضه‌ی دیگری هستید یا نه.