به گزارش
روزپلاس؛ فیلم‌های ابرقهرمانی در سینمای هالیوود از دسته محصولات پرمخاطب‌اند که تعدادشان در دهه‌های اخیر رو به فزونی داشته است. اما این فیلم‌ها درکنار طرفداران دوآتشه، منتقدانی جدی هم دارند. ذائقه مخاطبان دهه‌های اخیر که آن‌ها را به هیجان، حادثه و البته اتفاقات فانتزی که در دنیای واقعی رخ نمی‌دهند سوق داده بود، به همراه پیشرفت تکنولوژی سینما-خصوصا در حوزه جلوه‌های ویژه- از مهم‌ترین دلایلی است که هالیوود را در چند دهه اخیر شدیدا به این گونه علاقه‌مند کرد. هرچند در کشورهای دیگر هم کم و بیش فیلم‌های ابرقهرمانی ساخته می‌شد و می‌شود اما پایگاه اصلی آن بدون شک آمریکاست. عمده این فیلم‌ها براساس کمیک‌بوک‌ها و شخصیت‌های آن‌ها ساخته می‌شوند. بتمن، سوپرمن، مرد عنکبوتی و... از جمله قدیمی‌ترین و مشهورترین این شخصیت‌هاست. عمده کاراکترهای ابرقهرمانی در دو دنیای سینمایی «مارول» و «DC» تعریف شده‌اند.
مارول استودیوز
فیلم‌های دنیای سینمایی مارول مجموعه فیلم‌های ابرقهرمانی هستند که ازسوی مارول استودیوز بر پایه شخصیت‌های مارول کامیکس ساخته و منتشر می‌شوند. دنیای سینمایی مارول دنیای سینمایی مشترک است که همه این فیلم‌ها در آن قرار دارند. تولید این فیلم‌ها از سال۲۰۰۷ آغاز شده و مارول استودیوز ۲۵فیلم را تولید و اکران کرده و بیش از ۱۳فیلم دیگر در مراحل مختلف تولید هستند. دنیای سینمایی مارول پرفروش‌ترین فرنچایز فیلم در کل تاریخ است و تاکنون توانسته بیش از ۲۲٫۵میلیارد دلار در گیشه جهانی کسب کند. یکی از این فیلم‌ها انتقام‌جویان: پایان بازی است که توانست به پرفروش‌ترین فیلم تمام ادوار تاریخ سینما تبدیل شود.
مارول فیلم‌هایش را به‌صورت دوره‌ای و در قالب آنچه آن را «فاز» می‌خواند، منتشر می‌کند. نخستین فیلم دنیای سینمایی مارول مرد آهنی بود که پارامونت پیکچرز آن را توزیع کرد. پارامونت در ادامه مرد آهنی۲ (۲۰۱۰)، ثور (۲۰۱۱) و کاپیتان آمریکا: نخستین انتقام‌جو (۲۰۱۱) را منتشر کرد و یونیورسال پیکچرز هم عهده‌دار توزیع هالک شگفت‌انگیز (۲۰۰۸) بود. والت دیزنی استودیوز موشن پیکچرز کار توزیع فیلم‌های مارول را با انتقام‌جویان شروع کرد که آخرین فیلم فاز اول بود. فاز دو شامل فیلم‌های مرد آهنی۳ (۲۰۱۳)، ثور: دنیای تاریک (۲۰۱۳)، کاپیتان آمریکا: سرباز زمستان (۲۰۱۴)، نگهبانان کهکشان (۲۰۱۴)، انتقام‌جویان: عصر اولتران (۲۰۱۵) و مرد مورچه‌ای (۲۰۱۵) است.
کاپیتان آمریکا: جنگ داخلی (۲۰۱۶) نخستین فیلم از فاز سوم بود و به‌دنبال آن دکتر استرنج (۲۰۱۶)، نگهبانان کهکشان بخش۲ (۲۰۱۷)، مردعنکبوتی: بازگشت به خانه (۲۰۱۷)، ثور: رگنراک (۲۰۱۷)، پلنگ سیاه (۲۰۱۸)، انتقام‌جویان: جنگ ابدیت (۲۰۱۸)، مرد مورچه‌ای و زنبورک (۲۰۱۸)، کاپیتان مارول (۲۰۱۹)، انتقام‌جویان: پایان بازی (۲۰۱۹) و مردعنکبوتی: دور از خانه (۲۰۱۹) نیز منتشر شد و فاز سوم را پایان داد. سونی پیکچرز فیلم‌های مردعنکبوتی را منتشر می‌کند؛ داستان آن‌ها در دنیای سینمایی مارول اتفاق می‌افتد و مالکیت، تامین بودجه، توزیع آن و همچنین نظارت بر ایده‌های داستانی همچنان در اختیار سونی خواهد بود.
فاز چهارم فیلم‌ها با بیوه سیاه و سپس شانگ-چی و افسانه 10حلقه (۲۰۲۱) آغاز شد و شامل جاودانگان (۲۰۲۱)، مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست (۲۰۲۱)، دکتر استرنج در چندجهانی دیوانگی (۲۰۲۲)، ثور: عشق و تندر (۲۰۲۲)، پلنگ سیاه: واکاندا تا ابد (۲۰۲۲)، مارول‌ها (۲۰۲۲)، مرد مورچه‌ای و زنبورک: شیدایی کوانتومی (۲۰۲۳)، نگهبانان کهکشان بخش۳ (۲۰۲۳) و چهار شگفت‌انگیز خواهد بود. در این فاز، این فیلم‌ها و همچنین 12مجموعه رویداد تلویزیونی اعلام شده و یک اثر ویژه برای سرویس پخش استریم دیزنی پلاس نمایش داده خواهد شد. سه فیلم اعلام‌نشده برای اکران در سال۲۰۲۳ برنامه‌ریزی شده است.
دنیای سینمایی DC
دنیای دی‌سی، یک فرنچایز چندرسانه‌ای در یک دنیای مشترک بر محوریت مجموعه فیلم‌های ابرقهرمانی است و به‌وسیله برادران وارنر پیکچرز منتشر و براساس کمیک‌بوک‌های آمریکایی دی‌سی کامیکس ساخته می‌شوند. این دنیای مشترک، همانند دنیای دی‌سی در کمیک‌بوک‌ها، با عناصر داستانی، بازیگران و شخصیت‌های مشترک شکل گرفته‌است. این فیلم‌ها از سال۲۰۱۱ ازسوی برادران وارنر در مرحله تولید قرار گرفتند و از آن زمان 10فیلم منتشر شده و بسیاری از فیلم‌ها درحال‌توسعه است. این یازدهمین فرانچایز پرفروش سینماست و بیش از ۵٫۴۸میلیارد دلار در باکس‌آفیس جهانی فروخته است.
پرفروش‌ترین فیلم آن آکوامن است که بیش از ۱٫۱۵میلیارد دلار در جهان فروخت و تبدیل به پرفروش‌ترین فیلم دی‌سی تا این زمان شد.
اولین تلاش برای شروع یک دنیای سینمایی مشترک در سال۱۹۹۸ شروع شد. قرار بود تا در این سال، فیلم سوپرمن با بازی نیکلاس کیج، به کارگردانی تیم برتون و نویسندگی کوین اسمیت ساخته شود و مقدمات شروع یک دنیای سینمایی را فراهم سازد. قرار بود تا مایکل کیتون نقش بتمن را تکرار کند اما این پروژه کنسل شد. در اول ژانویه ۲۰۱۴، اعلام شد که برادران وارنر پیش از این قصد داشتند تا دنیای سینمای دی‌سی را بسازند که با فیلم فانوس سبز (۲۰۱۱) آغاز می‌شده است. فیلمنامه فیلم فلش نیز ازسوی همین نویسندگان درحال نگارش بوده است.
این پروژه هم به‌دلیل نارضایتی منتقدان و بینندگان از فیلم فانوس سبز کنسل شد. بعد از انتشار انتقام‌جویان در سال۲۰۱۲، طرح‌هایی مبنی‌بر ربط‌دادن مرد پولادین به ابرقهرمانان مطرح شد و اشاره‌هایی هم به دنیای سینمایی دی‌سی شد. در ۱۰ژوئن۲۰۱۳ اعلام شد که زک اسنایدر و دیوید اس. گویر برای ساخت دنباله مرد پولادین بازخواهند گشت. در ۲۰ژوئیه ۲۰۱۳، زک اسنایدر در کامیک‌کان سن‌دیگو تایید کرد که در فیلم بعدی مرد پولادین، سوپرمن و بتمن برای اولین‌بار در تاریخ سینما رودرروی هم قرار خواهند گرفت. این دنیای سینمایی ازسوی رسانه‌ها و هواداران «دنیای سینمایی دی‌سی» خوانده می‌شود. در نوامبر۲۰۱۴، نیوزراما برای اولین‌بار از اصطلاح «دنیای چندگانه دی‌سی» استفاده کرد.
فیلم‌ها ازسوی تیم بزرگی از افراد نوشته و کارگردانی می‌شوند. هنری کویل، بن افلک، گل گدوت، ایمی آدامز، مارگو رابی، ازرا میلر، جیسون موموآ، جسی آیزنبرگ، ری فیشر و زکری لی‌وای هرکدام در چندین فیلم نقش‌آفرینی کردند. بااین‌حال برخلاف دنیای سینمایی مارول خطوط داستانی ناهماهنگی دارد که آزادگی بیشتری را برای فیلمسازان ایجاد کرده تا فیلم‌های مستقل بسازند. مرد پولادین(۲۰۱۳)، نخستین فیلم دنیای سینمایی دی‌سی بود و ازسوی بتمن در برابر سوپرمن: طلوع عدالت (۲۰۱۶)، جوخه انتحار (۲۰۱۶)، زن شگفت‌انگیز (۲۰۱۷)، لیگ عدالت (۲۰۱۷)، آکوامن (۲۰۱۸)، شزم! (۲۰۱۹)، پرندگان شکاری (۲۰۲۰) زن شگفت‌انگیز ۱۹۸۴ (۲۰۲۰) و لیگ عدالت زک اسنایدر (۲۰۲۱) ادامه یافت. این فرانچایز ازسوی جوخه انتحار (۲۰۲۱)، بلک آدم (۲۰۲۱)، فلش، شزم! خشم خدایان، بتمن، آکوامن۲ (۲۰۲۲) ادامه خواهد یافت.
موج انتقاد بزرگان
ابرقهرمانی‌های هالیوود را باید به‌معنای واقعی کلمه «عامه‌پسند» نامید. این فیلم‌ها بیشتر المان‌های جذب مخاطب گسترده را دارند. هیجان، حادثه، فانتزی، قهرمان و... . البته نه آنکه تمام این فیلم‌ها در کسب رضایت مخاطب موفق بودند اما عموما این فیلم‌ها با استقبال و فروش خوبی روبه‌رو می‌شدند؛ البته درعین‌حال و در اکثر موارد، منتقدان نگاهی انتقادی به این دسته از فیلم‌ها داشتند و آن‌ها را محصولاتی فاقد ارزش‌های سینمای-منهای فنی- می‌دانستند. ضعف اساسی بیشتر این فیلم‌ها فیلمنامه‌های ضعیف و دم‌دستی‌شان بود؛ البته دراین میان چند استثنا هم وجود داشت؛ برای مثال، تری‍‌لوژی کریستوفر نولان در بتمن یکی از این استثناهاست که فراتر از یک ابرقهرمانی مرسوم است.
بااین‌حال، تعداد ابرقهرمانی‌های ضعیف آنقدری زیاد است که در سال‌های اخیر برخی مشاهیر هالیوود صدای اعتراض‌شان بلند شده است. حدود 6سال پیش بود که ریدلی اسکات با آن جایگاه عظیم در هالیوود شروع به انتقاد کرد. به گزارش ایسنا به نقل از گاردین، این کارگردان 79ساله انگلیسی که ساخت فیلم‌هایی چون «گلادیاتور»، «بیگانه»، «بلید رانر» و «مریخی» را در کارنامه سینمایی دارد، گفت: سینمای ابرقهرمانی ژانر موردعلاقه من نیست و هرگز یک فیلم ابرقهرمانی نخواهم ساخت.
اسکات در مصاحبه با «دیجیتال اسکای» عنوان کرد: تاکنون ساخت چندین فیلم ابرقهرمانی را رد کرده‌ام چون نمی‌توانم غیرواقعی بودن موقعیت‌ها در این نوع فیلم‌های را درک کنم. وی همچنین با بیان اینکه فیلم علمی- تخیلی «بلید رانر» محصول سال1982 میلادی با بازی «هریسون فرود» بی‌شباهت به فیلم‌های ابرقهرمانی امروزی نیست، گفت: اما آن فیلم دارای عناصری بود که فیلم‌های امروزی فاقد آن هستند. اسکات ادامه داد: وقتی درباره «بلید رانر» فکر می‌کنید، متوجه می‌شوید که این فیلم واقعا یک «کمیک استریپ» یا داستان مصور است و داستانی تاریک است که در یک دنیای غیرواقعی روایت می‌شود. شما می‌توانید فیلم‌های بتمن و سوپرمن را در این دسته فیلم‌ها قرار دهید با این تفاوت که فیلم من داستان فوق‌العاده خوبی در مقایسه با فیلم‌های «بدون داستان» امروزی داشت.
اما این پایان کار نبود و انگار قطار انتقاد بزرگان از فیلم‌های ابرقهرمانی تازه به راه افتاده بود. حدود سه‌سال بعد دو فیلمساز دیگر وارد این میدان شدند. یکی از چهره‌های اصلی که فیلم‌های ابرقهرمانی را به باد سخره گرفت کارگردان مشهور آمریکایی و صاحب‌سبک یعنی مارتین اسکورسیزی بود. او در مصاحبه‌ای فیلم‌های مارولی را مانند «شهربازی» و فاقد ارزش‌های سینمایی خواند. به گزارش تسنیم، بعد از این مصاحبه بخش دیگری از کارگردانان هالیوود موسوم به مکتب نیویورکی مانند فرانسیس فورکاپولا نیز به انتقاد از این فیلم‌ها پرداختند و یکباره موج انتقادی فیلم‌های مارولی به راه افتاد.
البته مدیران مارول، کارگردانان و تهیه‌کنندگان فیلم‌های ابرقهرمانی مانند کوین فایگی نیز بیکار ننشستند و به انتقادات رایج پاسخ دادند. بعد از این بود که یکباره اسکورسیزی از جایگاه خود یک قدم عقب رفت و کمی به ستایش فیلم‌های مذکور پرداخت اما فضای نقد و تخریب فیلم‌های سرمایه‌دارانه مارول و دی‌سی تمام نشد.
حالا بعد از مدتی بی‌خبری از فضای نقد سینمای مارولی، یکباره یکی دیگر از کارگردانان خاص سینمای هالیوود، دیوید کراننبرگ نیز به جمع منتقدان فیلم‌های نوجوان‌پسند سینمای آمریکا پیوست. کراننبرگ، کارگردان «مگس» در مصاحبه‌ای هنگام معرفی نقشش در فیلم نئو-نوآر «گم شدن در کلیفتون هیل» در پاسخ به این پرسش که آیا در آینده به فیلمسازی در ژانر و سبک خاص خود بازخواهد گشت یا نه، می‌گوید: احتمالش اندک است به‌ویژه وقتی که هواداران منتظر یک فیلم ابرقهرمانی از او باشند!
کراننبرگ درمورد چالش فیلمسازی ژانر در آینده می‌گوید: «به این بستگی دارد که تا چه اندازه برای من و در حالت کلی برای دنیا قابل درک باشد. می‌توانم دوباره انجامش دهم. قطعا می‌توانم. ژانری که درحال‌حاضر در هالیوود موثر است که فیلم‌های ابرقهرمانی باشد، هیچگاه برای من آنقدرها جذابیت نداشته است؛ بنابراین هرگز وسوسه نشده‌ام چنین فیلم‌هایی بسازم. به نظر من، این فیلم‌ها بیش‌ازحد به یک فرمول وابسته‌اند و از جهت درک احساسات بیش از حد بچگانه‌اند.»
حمله دوباره کارگردان «گلادیاتور» به ابرقهرمانی‌ها
در هفته‌های اخیر اما دوباره ریدلی اسکات سراغ فیلم‌های ابرقهرمانی رفت. به گزارش باشگاه خبرنگاران، ریدلی اسکات در مصاحبه‌ای که با ددلاین داشت، درباره فیلم‌های ابرقهرمانی صحبت کرده و به باور‌های کارگردانان قبلی پیوسته و گفته که فیلمنامه‌های این فیلم‌ها به‌خوبی نوشته نشده‌اند و اعتبار این فیلم‌ها فقط به‌خاطر جلوه‌های بصری آن‌هاست. او اعتقاد دارد که فیلم‌هایش با درخشش بازیگران از تاثیر قرارگرفتن در صحنه واقعی پرفروش شده‌اند. این کارگردان نام‌آشنا در این مصاحبه گفت: تقریبا همیشه، بهترین فیلم‌ها ازسوی شخصیت‌ها هدایت می‌شوند و اگر بخواهید بعد از این به سراغ ابرقهرمان‌ها می‌رویم؛ زیرا من آن‌ها را درهم می‌کوبم. من آن را خرد خواهم کرد.
آن‌ها مثل شاخ و برگ، کسل‌کننده هستند. فیلمنامه آن‌ها اصلا خوب نیست. فکر می‌کنم سه فیلم ابرقهرمانی با فیلمنامه عالی ساخته‌ام. یکی «بیگانه» و یکی می‌تواند «گلادیاتور» باشد و یکی می‌تواند هریسون فورد باشد... . آن‌ها فیلم‌های ابرقهرمانی هستند؛ بنابراین، چرا فیلم‌های ابرقهرمانی داستان‌های بهتری ندارند؟ متاسفم. آن‌ها عمدتا با جلوه‌های ویژه زنده می‌مانند و مخاطب جذب می‌کنند و این برای همه کسانی که با جلوه‌های ویژه کار می‌کنند، خسته‌کننده می‌شود. اسکات مطمئنا اولین فیلمساز قدرتمندی نیست که آشکارا فیلم‌های ابرقهرمانی را مورد انتقاد قرار می‌دهد.
بحث‌های مداومی درمورد فرانچایز مارول با بسیاری از کارگردانان ازجمله دنیس ویلنوو و مارتین اسکورسیزی وجود دارد که هر دو نفرت خود را نسبت‌به اینگونه فیلم‌ها ابراز کرده‌اند.
این اظهارات جنجال زیادی را با بازیگران و کارگردانان صنعت و همچنین طرفداران ژانر ابرقهرمانی ایجاد کرده است. از آن زمان، به‌مرورزمان، به‌ویژه در طول همه‌گیری کووید۱۹ که سینما‌ها شروع به بازگشایی می‌کنند، درمورد آنچه تماشاگران را به پر کردن صندلی‌ها ترغیب می‌کند، واکنش‌ها و بحث‌های بیشتری داشت.
ضعف اساسی بیشتر این فیلم‌ها فیلمنامه‌های ضعیف و دم‌دستی‌شان بود؛ البته دراین میان چند استثنا هم وجود داشت. برای مثال تری‍‌لوژی کریستوفر نولان در بتمن یکی از این استثناهاست که فراتر از یک ابرقهرمانی مرسوم است.
منبع: صبح نو