استادی انگلیس در رشته «تفرقه بینداز و حکومت کن»/ جاسوسی که قهرمان صدایش زدند

اگر بخواهند سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» را به‌صورت آکادمیک تدریس کنند، بهترین نمونه در دنیای معاصر تجزیه امپراتوری عثمانی است؛ اینکه چگونه انگلیس با تفرقه‌اندازی «یک دشمن بزرگ» را تجزیه کرد به «چند دوست کوچک»!

کد خبر: ۲۴۷۵۴۱

تاریخ انتشار:۲۷ فروردين ۱۴۰۱ - ۱۱:۲۷ - 16 April 2022

به گزارش روزپلاس؛ ماجرا از آنجا شروع شد که در جنگ جهانی اول، امپراتوری عثمانی به‌عنوان متحد امپراتوری آلمان با انگلیس و فرانسه و چند کشور دیگر می‌جنگید. آن‌موقع انگلیسی‌ها در سراسر اروپا به مخمصه افتاده بودند و حکومت عثمانی هم برایشان دردسر بزرگی شده بود؛ حکومتی بود با سرزمینی بزرگ در خاورمیانه و جمعیت زیاد و ارتشی بزرگ و امکانات مادی و منابع طبیعی فراوان. اینجا بود که به فکر افتادند تفرقه بیندازند و در خاورمیانه حکومت کنند. نتیجه کارشان هم این شد که امپراتوری عثمانی تجزیه شد. کارشان هم چندان سخت نبود؛ چون از قبل در این جور کارها مهارت داشتند.

سال ۱۹۱۶ میلادی بود و اول نشستند با فرانسوی‌ها مذاکره کردند و همان‌جا منافعشان را در خاورمیانه تقسیم کردند و محرمانه توافقی کردند که نامش شد قرارداد سایکس ـ پیکو. موقع عقد این قرارداد، فی‌المجلس یک نقشه هم برداشتند و با مداد رویش خط کشیدند که کجا مال کی باشد و این‌طوری شد: «اراضی عراق و فلسطین و مصر و اردن منطقه نفوذ انگلیس و اراضی سوریه و شمال عراق و لبنان منطقه نفوذ فرانسه شد». بعد هم کار را دادند دست مأموران و افسران اطلاعاتی‌شان در خاورمیانه که تفرقه را بیندازند!

اصل نقشه قرارداد سایکس ـ پیکو با امضای طرفین

جاسوسی که لهجه هم داشت

یکی از مشهورترین مأموران اطلاعاتی انگلیس در خاورمیانه «توماس ادوارد لورنس» بود که او را فرستاده بودند نزد «شریف حسین» که امارت حجاز را داشت. حجاز، اراضی غربی شبه‌جزیره عربستان است که به‌همراه بخش عمده سرزمین‌های عربی خاورمیانه، در آن روزگار بخشی از حکومت عثمانی بود. این آقای لورنس نقشش را خوب بلد بود و پاک، عرب شده بود و این‌طوری شده بود: «لورنس در عربستان، فرهنگ اعراب را مطالعه می‌کرد و نه تنها زبان عربی را به‌خوبی فرا گرفته بود، بلکه لهجه‌های قبایل مختلف را هم آموخته بود. او از پوشیدن لباس عربی و زندگی مثل مردان قبایل بیابانی احساس غرور می‌کرد و به‌همین دلیل لقب لورنس عربستان به او داده شد».

این جاسوس و مأمور انگلیسی همان است که بعدها فیلمش را هم ساختند و از او در عالم سینما و در عالم واقعی قهرمان ساختند با استفاده از سلطه فرهنگی و رسانه‌ای قدرتمند غرب.

«توماس ادوارد لورنس» مشهور به «لورنس عربستان» و مأمور تفرقه‌افکنی انگلیس در امپراتوری عثمانی

نفت ریخت روی آتش!

پیام آقای لورنس برای اعراب این بود که شما بیایید علیه عثمانی قیام کنید و حکومت خودتان را برپا کنید و ما هم حمایت می‌کنیم. قرار بود یک حکومت فراگیر عربی در منطقه حاکم شود و «شریف حسین» هم تا می‌توانست نیرو و امکانات جمع کرد و رفتند به جنگ عثمانی. پس از آن قبایل عرب در سراسر منطقه سر به شورش برداشتند و مجموعه وقایعی رخ داد که در تاریخ به «شورش اعراب علیه عثمانی» معروف است. در این میان لورنس کارهایی در این حد انجام داد: «با متحد کردن قبایل عرب ساکن حجاز از سمت صحرا به بندر عقبه در شمال دریای سرخ حمله کرد و با پیروزی در این جنگ در میانه جنگ جهانی اول تسلط عثمانی بر دریای سرخ را از بین برد».

این آقا تا توانست در سرزمین‌های عربی علیه عثمانی‌ها خرابکاری کرد و قبایل را به شورش واداشت و بر آتش تفاوت‌های قومی و نژادی و زبانی ساکنان منطقه نفت ریخت تا اینکه حکومت عثمانی شکست خورد و طبق نقشه قبلی امپراتوری‌اش توسط انگلیس و فرانسه تجزیه شد و نتیجه هم اینکه: «کشورهای جدیدی از جمله عربستان و اردن و عراق و سوریه و لبنان و کویت و قطر شکل گرفتند و خاورمیانه پر از کشورهای کوچک شد». این کشورهای کوچک آن‌موقع طرفدار و دوست انگلیس بودند و برخی از این کشورها هنوز هم طرفدار انگلیس و سیاست‌هایش هستند و اگر با خودشان هم بد باشند و با همه عالم هم بد باشند با انگلیس خوبند!

چهره اصلی و چهره نمایشی «لورنس عربستان»

چرچیل گریه کرد

قرارداد سایکس ـ پیکو نتایج بدتری هم داشت که ماندگار شد و امروزه هم هنوز بسیاری از کارشناسان سیاسی، دولت‌های دست‌نشانده انگلیس در منطقه را دلیل بسیاری از ناامنی‌ها و مشکلات خاورمیانه می‌دانند. بدتر اینکه همین قرارداد بود که قیمومیت انگلیس بر اراضی فلسطین را موجب شد و بعدها زمینه را برای تشکیل رژیم صهیونیستی در منطقه آماده کرد؛ انگلیسی‌ها در سال ۱۹۴۸ میلادی فلسطین را به صهیونیست‌ها تحویل دادند و رفتند. تفرقه‌ای که انگلیس حدود ۱۰۰ سال پیش در منطقه انداخت تا منافعش را پیش ببرد گریبان همه را گرفت و هنوز هم ناامنی می‌آورد برای ساکنان منطقه و برای همه.

«شریف حسین» چه شد؟ خودش و فرزندانش مدتی حاکمان بخش‌هایی از سرزمین‌های عربی بودند، ولی اغلبشان عاقبت به‌خیر نشدند. لورنس عربستان چی شد؟ بعدها وقتی در انگلیس مُرد «چرچیل» رفت مراسم خاکسپاری‌اش و سر قبرش گریه هم کرد؛ این دیگه کی بود!‍

نمایی از فیلم «لورنس عربستان»؛ قهرمان‌سازی از جاسوس و مأمور انگلیس