روایتی از طرح ترافیک تهران در دوران قاجار

۱۶۰ سال پیش با ممنوعیت ورود چهارپایان باربر به محوطه «میدان ارگ» یا «باغ گلشن» نخستین طرح ترافیک اجرا شد. حالا جای چهارپایان در تهران را چهارچرخ‌های آهنی گرفته‌اند که نمی‌توانند هر روز در هر خیابانی که دلشان می‌خواهد سرک بکشند.
کد خبر: ۲۵۵۴۴۷
تاریخ انتشار:۲۵ خرداد ۱۴۰۱ - ۱۰:۲۸ - 15 June 2022
روایتی از طرح ترافیک تهران در دوران قاجار


به گزارش روزپلاس؛ بعد از بنای «میدان توپخانه» جدید در «میدان ارگ سلطنتی»، توپ‌ها و توپچیان میدان ارگ را به آن محل منتقل کردند و در وسط میدان ارگ استخری هشت ضلعی ساختند. اطراف آن، راه سنگفرش مربوط به کالسکه ساختند و قسمت‌های دیگر میدان را به فضای سبز اختصاص دادند. همچنین  اطراف باغچه‌ها را با ستون‌های سنگی و نرده‌های چوبی محصور کردند. یک سال بعد برای ممنوعیت عبور و مرور چهارپایان در این میدان خندق شرقی را پُر کردند و روی آن خیابانی ساختند که از توپخانه جدید شروع می‌شد و تا دهنه بازار ادامه داشت. انتهای آن را هم دروازه‌ای به خارج شهر بنا کردند و به این ترتیب عبور چهارپایان باربر از محدوده میدان ارگ قطع شد.

محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه در این‌باره نوشته است: «بعد از وضع میدان ارگ و طرح حوضی وسیع در آن، غرس دوباغ در دو طرف حوض و نصب ستون‌های سنگی به فاصله چهار ذرع جلوی باغ‌ها و محجر چوبی در فواصل ستون‌ها، محض اینکه ساحت چنین میدانی از آمد و شد دواب که حمل اجناس می‌کنند مصون باشد، حکم شد در جانب شرقی ارگ همایون دروازه‌ای از خارج صحرا به شهر قرار دهند و خندق شرقی شهر را انباشته، با سطح زمین برابر کنند و خیابانی عریض تا دهنه بازار تشکیل دهند.» این همان خیابان ناصریه آن زمان یا ناصرخسروی فعلی است.

۱۷۷ سال پیش در عصر صدارت میرزا تقی خان امیرکبیر تمام رفت و آمدها به تهران ثبت می‌شد. همزمان با سفر ناصرالدین شاه به قم، دولت فرمان داد ورود و خروج از دروازه‌های شهر تهران منوط به کسب مجوز شود و اسم آن را «بلیط  دروازه» گذاشتند. هنگام دریافت بلیط، نام مسافر، علت مسافرت، مقصد و مبدا هم پرسیده و ثبت می‌شد. این کار برای حفظ امنیت سیاسی انجام می‌شد. از آنجا که در دوره ناصری، نان شهر مسئله اساسی حکومت بود، ورود و خروج گندم هم روزانه ثبت می‌شد. حتی سندی از اسامی افرادی که از دروازه‌های مختلف تهران رفت و آمد داشته‌اند، ثبت و ضبط شده است. تهران در آن زمان ۱۲ دروازه داشته که شامل دروازه‌های «حضرت عبدالعظیم»، «غار»، «خانی‌آباد»، «گمرک»، «قزوین»، «باغشاه»، «یوسف‌آباد»، «دولت»، «شمیران»، «دوشان تپه»، «دولاب» و «خراسان» می‌شد.

عبور و مرور کالسکه در خیابان‌های آن زمان تهران نیاز به زیرساخت داشته به همین دلیل دستور سنگفرش خیابان‌ها را می‌دهند. سیروس سعدوندیان در کتاب «اولین‌های تهران» نوشته است: «در سال ۱۲۶۷ هجری قمری برای اولین بار خیابان‌های تهران سنگفرش شدند. این امر از کوچه‌های «ارگ» شروع شد. علت آن هم هموارشدن کالسکه‌سواری بود.»

روایتی از طرح ترافیک تهران در دوران قاجار

روزنامه «وقایع اتفاقیه» آن زمان در شماره ۳۶ خبر می‌دهد: «چون همت ملوکانه مصروف بر این است که اسباب آسودگی و استراحت و تسهیل امور که در بعضی از دولت‌های فرنگستان معمول است، در دولت علیه ایران هم شیوع یابد، از جمله کالسکه‌سواری است که پیش از این قرار نبود که همه‌کس داشته باشد؛ در این اوقات، مقرر فرمودند که هر کس بتواند کالسکه به راه بیندازد و سوار بشود از چاکران دولت علیه و اعیان رعایا، در سفرها یا در مرکب همایون، ماذون است. در این خصوص اذن عمومی دادند و این کالسکه‌ها در کارخانه ابواب الجمع مقرب الخالقان «معیرالممالک» ساخته می‌شود.»

همین روزنامه در شماره ۳۸ خود می‌نویسد: «چون در این اوقات قرار شده است که روز به روز کالسکه‌ها در شهر تهران زیاد بشود و باید راه عبور کالسکه هموار و خوب باشد لذا قرار شده که کوچه‌های ارگ پادشاهی را کلاً سنگفرش نمایند؛ طوری که هم عبور اسب و کالسکه آسان شود و هم پیاده به استراحت بگذرد. وسط کوچه‌ها را به جهت عبور کالسکه گودفرش می‌کنند و دو طرف کوچه‌ها را به جهت عبور پیادگان مانند سکو قدری بالا آورده با سنگ‌های بزرگ مرتفع فرش می‌نمایند و این روزها مشغول ساختن این کوچه‌ها هستند.»

روزنامه «وقایع اتفاقیه» در شماره ۳۹ هم می‌نویسد: «روزنامه‌های سابق در باب کالسکه اشعار شده بود که منظور این است کالسکه‌ سوار شدن در میان خلق متداول باشد و این قاعده در دولت علیه ایران نیز رواج یابد و خلق آسوده‌تر در طرق و شوارع حرکت نمایند. مجدداً اعلام می‌شود که حسب الحکم امنای دولت علیه، مقرب الخاقان «معیرالممالک» کارخانه کالسکه‌سازی در قورخانه مبارک به راه انداخته‌اند، به طوری که هر قدر کالسکه بخواهند ساخته و پرداخته می‌شود و به هر قسم و طرح هر کس بخواهد ممکن است و این مخصوص امنا و اعیان دولت علیه نیست بلکه هر کس از تجار و کسبه و غیره که بخواهد، اذن از دولت علیه حاصل است که کارخانه مزبور رجوع نماید و به هر طرح و قسمی که بخواهد به زودی از برای او ساخته می‌شود.»

گفته می‌شود پیش از کالسکه‌سازی معیرالممالک، نخستین کالسکه‌ها در اصفهان ساخته می‌شد؛ کالسکه‌هایی که به نقل روزنامه وقایع اتفاقیه کیفیت خوبی داشتند و حتی بهتر از کالسکه‌های ساخت فرنگ بودند.

در حال حاضر بسیاری از خیابان‌های تهران از جمله پیاده‌روی خیابان لاله‌زار، سی تیر، بخشی از میدان حسن‌آباد و بازار تهران برای زیبایی بیشتر و به تقلید از کشور همسایه‌مان ترکیه سنگفرش شده‌اند که جلوه خوبی هم دارد اما عابران پیاده از این اتفاق چندان دلِ خوشی ندارند چرا که یا پایشان به این تکه‌سنگ‌ها گیر می‌کند و پدر کفش‌هایشان درمی‌آید یا زمانی که باران و برفی می‌بارد، سنگ‌هایی که شُل شده‌اند آب را تا داخل کفش و زانوهایشان هم پرتاب می‌کند.
بازگشت به ابتدای صفحه
ارسال به دوستان
ارسال نظر
روایت تصویری
نگاه دوم
پیشنهاد سردبیر
پربازدیدها

فیلم مفاخر ساخته شود، این‌ها مثل جومونگ خیالی نیست

کتاب «نصرالله» منتشر شد

وزیر دارایی آلمان برکنار شد / دولت ائتلافی شولتس ازهم فروپاشید

ادامه توحش رژیم صهیونیستی در نوار غزه / ۲۱ شهید و مجروح

تداوم مجاهدت‌ها قطعاً پیروزی جبهه حق را به دنبال خواهد داشت/ شهید نصرالله و شهدای مقاومت به اسلام عزت دادند و به جبهه مقاومت قدرت

رقابت میرزازاده و هدایتی به سود کشتی خواهد بود/ سهرابی غفلت کرد

منوچهر شاهسواری دبیر «فیلم فجر ۴۳» شد/ تفکیک بخش ملی از بین‌الملل

سازش در مقابل اسرائیل راه به جایی نمی‌برد/ آنان مفلوک هستند

نگاهی به فوتبالیست های باسابقه ایران در اروپا/ درخشش۹ چهره معروف

یهودیان و بهائیان مهم ترین پایگاه‌ نفوذ آمریکا در ایران هستند/آمریکا از سال ۱۳۳۲ همه کاره ایران شد

۶ شاگرد حیدری در اردوی استقلال/ تمرین سبک ۳ مصدوم

هدف: نابودی اخلاق و ارزش‌ها و انسانیت/ تن‌فروشی، شغلی محترم در نگاه اینترنشنال

استعفای بدون امضا و تاریخ سرمربی لیگ برتری

باید ابعاد زندگانی آن شخصیت باتولید آثار ماندگار فرهنگی ترویج شود/ لزوم تحقیقات علمی و تولید آثار فرهنگی درباره شخصیت‌های برجسته تاریخ اسلام

ماجرای برهنگی یک زن در‌ محیط دانشگاه چیست؟ فشار روانی پس از متارکه

دانشگاه‌ها زیر ذره بین آخرین رتبه بندی تایمز/ تعداد حضور افزایشی؛ رتبه برخی کاهشی

الهامی: من مقصر اصلی شکست مقابل مس رفسنجان هستم

تاکید ایران بر ضرورت پرهیز گزارشگر ویژه از برخورد دوگانه

گوشت قرمز روی دست دامدار ماند/یارانه واردات باید به سمت تولید برود

برگزاری جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی با حضور عراقچی

قیمت دلار و یورو در مرکز مبادله/ دلار نیما همچنان افزایشی

هیچ محدودیت پروازی در کشور وجود ندارد/ به شایعات توجه نکنید

صعود کم رمق بورس/ شاخص کل ۵ هزار واحد رشد کرد

بازگشت/ ترامپ چهل و هفتمین رئیس جمهور آمریکا شد

هوش مصنوعی و انتخابات آمریکا؛ تهدیدی فراتر از اختلافات سیاسی

عزل مدیران ارشد مبارزه با پولشویی سه بانک کشور

۶ راهکار کلیدی برای افزایش امنیت کاربران در برابر تهدیدات سایبری

ایران چه زمان حمله می کند؟/ معاریو: رعب و حشتی که جنگ روانی ایران به جان اسرائیل انداخته

ماجرای برهنگی یک زن در‌ محیط دانشگاه چیست؟ فشار روانی پس از متارکه

دانشگاه‌ها زیر ذره بین آخرین رتبه بندی تایمز/ تعداد حضور افزایشی؛ رتبه برخی کاهشی

دستیاران هوش مصنوعی/ نیروی کمکی در خانه یا جاسوسی در سایه؟

عقب نشینی مدیر شبکه تی آر تی ترکیه از اظهارات ضد ایرانی خود

«اخلاق» باید یکی از ملاک‌های اصلی دختران و پسران برای ازدواج باشد/اهمیت خلقیات در ازدواج

اشتباه مرگبار نتانیاهو و جهنمی که برای اسرائیل ساخت

حمله تند نتانیاهو به نظامیان معترض در ارتش صهیونیستی

سفیر ایران: قدرت پدافند هوایی ایران در چین ترند شد

جبلی: برخی از مخاطب بالای ۷۰درصد صداوسیما ناراحت‌اند/ کدام صداوسیما؟ کدام مخاطب ؟

رشد ۳۰ درصدی اجاره‌بها/ بازار مسکن در نیمه دوم امسال تغییری ندارد

حمله موشکی سنگین حزب‌الله به پایگاه دریایی اسرائیل در حیفا

الهامی: من مقصر اصلی شکست مقابل مس رفسنجان هستم

تاکید ایران بر ضرورت پرهیز گزارشگر ویژه از برخورد دوگانه

توضیح یک مدیر آکادمی پرسپولیس درباره بازیکن جدید نساجی

نقد و سیاست