به گزارش روزپلاس، آفریقا با موقعیت راهبردی و منابع طبیعی عظیم همواره در کانون توجه و رقابت قدرت‌های بزرگ جهانی قرار داشته و حتی کشورهای کوچک نیز در تلاش برای یافتن جای پایی در این قاره هستند. موقعیت استراتژیک قاره آفریقا و بنادر آن با 8 نقطه راهبردی در سراسر جهان تلاقی دارد که شامل کانال پاناما - کانال سوئز - تنگه مالاکا - تنگه هرمز - تنگه باب المندب - دماغه امید نیک - تنگه بسفر ترکیه - تنگه جبل الطارق می‌شود.
در این میان کانال سوئز همچنان سریع ترین راه ارتباطی مستقیم تجاری دریایی بین آسیا و اروپا است. تقریباً 12٪ تجارت جهانی از طریق آن انجام می شود که 30٪ از کل ترافیک کانتینری جهان را تشکیل می‌دهد. تنگه جبل‌الطارق نیز یکی از نقاط استراتژیک آفریقاست که با توجه به موقعیت آن آن بین دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس نفش محوری در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کند و سالانه بیش از 100 هزار کشتی از آن عبور می‌کنند.
در این بین رقابت چین و آمریکا در قاره آفریقا طی سال‌های گذشته بسیار قابل توجه بوده و هریک از آنها اهداف متعددی از نفوذ در این قاره دنبال می‌کنند. چین با توجه به گسترش منافع اقتصادی خود در بازار جهانی از نظر امنیت با چالش بزرگی مواجه است. این کشور توانایی مناسبی برای حفاظت از منافع جهانی خود در خارج از منطقه خود به ویژه در آفریقا ندارد. خطوط دریایی مهم ترین مسیرهای تجاری است که چین را به جهان متصل می کند، زیرا 90 درصد تجارت چین به خطوط دریایی متکی است.
از همین رو چین در تلاش برای گسترش ابتکار خود موسوم به «یک کمربند-یک جاده» به قاره آفریقاست تا ضمن کسب منافع اقتصادی، زمینه را برای ارتقاء جایگاه سیاسی و نظامی و در نتیجه ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیک خود در این قاره فراهم آورد. دو مسیری که چین از خلال گسترش ابتکار کمربند به قاره آفریقا می‌تواند به آنها برسد از 65 کشور که 62 درصد جمعیت جهان را دارند عبور می‌کند که این به معنای گسترش قابل توجه مبادلات تجاری چین خواهد بود.
بر همین اساس بنادر تبدیل به یکی از عرصه‌های بزرگ رقابت بین چین و آمریکا در آفریقا شده‌اند؛ چرا که زیرساخت‌ها و تدارکات اصلی نظامی و اقتصادی جهان را تشکیل می‌دهند. چین درحال سرمایه‌گذاری گسترده در بنادر آفریقا از طریق ساخت و ساز و تامین مالی و مدیریت آنها بوده و تاکنون در 46 بندر آفریقا در امتداد خط ساحلی شرقی و غربی این قاره سرمایه‌گذاری کرده است.
حضور چین در بنادر آفریقا یکی از عوامل تنش این کشور با ایالات متحده بوده و سرویس اطلاعاتی آمریکا معتقد است که چین درحال ساخت یک پایگاه نظامی دریایی برای خود در آفریقاست. برخلاف چین که عمدتا اهداف اقتصادی از نفوذ در آفریقا دنبال می‌کند، غالب انگیزه‌های آمریکا در این قاره، نظامی است. ایالات متحده همچنین از نظر حجم صادرات نظامی به آفریقا، از چین پیشی گرفته است.
بر اساس مطالعه منتشر شده توسط موسسه سیپری که متخصص در نظارت بر معاملات نظامی در جهان است، حجم صادرات ایالات متحده در بازه زمانی 2000 تا 2018 حدود 10.34 میلیارد دلار بوده است، در حالی که حجم صادرات چین در مدت مشابه حدود 4.13 میلیارد دلار بوده است.. تجهیزات نظامی عامل اصلی توسعه روابط بین کشورهای آفریقایی و قدرت های بین المللی است. آمریکا در این زمینه نیز رقابت تنگاتنگی با روسیه دارد. از سال 2017 تا 2021 میزان صادرات تجهیزات نظامی روسیه به آفریقا 49 درصد از کل تسلیحات این قاره را تشکیل می‌دهد. آمریکا با 17 و چین با 10 و فرانسه با 6 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
با وجود اینکه در سطح نظامی، آمریکا موقعیت بهتری نسبت به چین در آفریقا دارد اما تعداد شرکت‌های امنیتی خصوصی چینی در آفریقا برای حفظ منافع این کشور همچنان در حال افزایش است. در سطح اقتصادی نیز در میزان صادرات به کشورهای آفریقایی شاخص‌های زیادی برای برتری چین نسبت به آمریکا وجود دارد. در سال 2000، چین منبع اصلی واردات برای چند کشور آفریقایی سودان، گامبیا، بنین و جیبوتی بود. اما اکنون چین به بزرگترین تامین کننده کالا برای بیش از 30 کشور در این قاره تبدیل شده است.
روابط اقتصادی چین با کشورهای آفریقایی طی دو دهه گذشته افزایش چشمگیری داشته و ارزش صادرات چین به این قاره از 5 میلیارد دلار به 110 میلیارد دلار افزایش یافت. در سال 2021 ارزش مبادلات تجاری میان چین و آفریقا با 35 درصد رشد به بیش از 254 میلیارد دلار رسید.
اما وقتی به شاخص سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقا از سال 2003 برگردیم، متوجه خواهیم شد که چین در مقایسه با آمریکا با سرعت ثابتی در حال حرکت است. از سال 2003 تا 2020 آمریکا و چین هردو حدود 46 میلیارد دلار در آفریقا سرمایه‌گذاری داشته‌اند.
علیرغم گام‌های بلندی که چین طی دو دهه گذشته در آفریقا در همه بخش‌ها و زمینه‌ها برداشته، حضور آمریکا در کنار کشورهای اروپایی به ویژه در عرصه نظامی این قاره همچنان فعال است. اما وزارت دفاع آمریکا سرمایه‌گذاری چین در بنادر آفریقایی را یک تهدید نظامی بالقوه برای امنیت ملی ایالات متحده می‌داند. با وجود اینکه چین برخلاف آمریکا در امور داخلی کشورهای آفریقایی مداخله نمی‌کند اما ابزارهای زیادی برای کنترل اقتصاد آنها دارد.
بنابراین برخی معتقدند که اگر آمریکا و قدرت‌های استعماری دیگر برای بازپس‌گیری نفوذ خود در آفریقا تلاش کنند ممکن است چالش‌های امنیتی برای چین در این قاره ایجاد گردد و به دنبال آن باید منتظر تشدید تنش‌ها بین واشنگتن و پکن باشیم.
الف