پروژه دلارزدایی از تجارت خارجی ایران همچنان روی کاغذ

طبق آمار بانک مرکزی، صادرات نفتی ایران در 1401 به 55.4 میلیارد رسیده که معادل سال اول اجرای برجام است اما هنوز 96 درصد از واردات کالای اساسی ایران به نظامات دلاری وابسته بوده و تاکنون اقدام موثری برای دلارزدایی انجام نشده است.

کد خبر: ۲۸۵۳۹۷

تاریخ انتشار:۰۱ شهريور ۱۴۰۲ - ۱۵:۵۵ - 23 August 2023

پروژه دلارزدایی از تجارت خارجی ایران همچنان روی کاغذ

به گزارش روزپلاس، دلارزدایی یکی از موضوعات محوری است که همه کارشناسان اقتصادی و مسئولان به آن تاکید دارند. اتکای نظام بانکی دنیا به دلار و اعمال تحریم‌های بانکی توسط آمریکا علیه ایران باعث شده است که دلارزدایی یکی از راهبردهای اصلی بی‌اثر کردن تحریم‌ها معرفی شده و توسط دولت مورد پیگیری قرار گیرد.

رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی نوروزی سال‌جاری در حرم مطهر رضوی فرمودند: «یکی از مشکلات اقتصاد ما وابستگی به دلار است. بعضی از کشور‌هایی که تحریم شدند، وابستگی خودشان را به دلار قطع کردند، وضعشان بهتر شد. ما الان کشور‌هایی را می‌شناسیم که مورد تحریم‌های شدید غرب قرار گرفتند و رابطه‌شان با سوئیفت ــ که یک ساز‌و‌کار بین‌المللی غربی است ــ قطع شد، دلار را کنار گذاشتند، با پول‌های محلّی معامله کردند و صادرات و واردات انجام دادند، وضعشان بهتر شد؛ این کار را ما هم باید بکنیم.»

تامین کالای اساسی کشور از کانال‌هایی خارج از نظارت آمریکا از جمله موضوعات مهمی است که قدرت ایالات متحده در تحریم و فشار بر معیشت مردم ایران را کاهش می‌دهد. بدیهی است تا زمانی که دست ایران در تامین کالای اساسی زیر ساطور آمریکا باشد، این کشور به راحتی می‌تواند با مسدودی مسیرها و کانال‌های خرید کالای اساسی در ایران نوسانات و شوک‌های تورمی ایجاد کند.

*96 درصد واردات کالای اساسی ایران وابسته به نظامات دلاری است

طبق آمار گمرک، ایران در سال گذشته 14 میلیارد دلار صرف واردات کالای اساسی کرده است. طبق گزارش بانک مرکزی (تصویر 1)، هر چند سهم دلار در واردات کالای اساسی ایران کم شده است اما 96 درصد از سبد ارزی واردات کالای اساسی ایران به یورو و درهم اختصاص یافته که جزو ارزهای وابسته به دلار هستند.

جالب اینکه بعد از گذشت بیش از 10 سال از آغاز تحریم‌های بانکی آمریکا، همچنان شبکه پرداخت برای واردات کالای اساسی ایران به نظام آمریکایی و دلاری وابسته است و سهم یوآن و روبل (ارز ملی چین و روسیه) فقط 0.25 درصد از واردات است.

*ظرفیت بالای یوآن و روبل روسیه برای تامین کالای اساسی ایران

امین اعظمی کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران در گفت‌‍وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با اشاره به لزوم افزایش سهم یوآن و روبل در واردات کالای اساسی ایران عنوان کرد: صادرات و واردات ایران به چین به ترتیب 40 و 16 میلیارد دلار است و تراز تجاری ما مثبت است. در نتیجه ضرورت دارد بخشی از سبد ارزی واردات کالای اساسی ایران به سمت یوآن تغییر کند. این موضوع نه تنها از جهت دلارزدایی و بی‌اثر کردن تحریم مهم است بلکه حتی اگر در شرایط غیرتحریمی نیز بودیم بهتر بود تجارت‌مان با چین را تراز کنیم.

وی افزود: اما برخلاف تراز تجاری ایران و چین، تراز تجاری ما با روسیه منفی است و حدود یک میلیارد دلار صادرات و 3 میلیارد دلار واردات داریم. از طرفی روسیه نیز به چین بدهکار است و این ظرفیت وجود دارد که بخشی از بدهی زنجیره‌ای سه کشور با ارزهای ملی تسویه شود. یعنی الان تجارت سه کشور به صورتی است که در شاخص تراز تجاری، ایران به روسیه، روسیه به چین و چین به ایران بدهکار می‌شود و در نتیجه این ظرفیت وجود دارد که ایران از منابع یوآنی خود در چین جهت واردات کالا از روسیه اقدام کند.

اعظمی اظهار داشت: به بیان دیگر ایران می‌تواند یوآن مازاد خود را به روبل تبدیل کرده و بخشی از کالای اساسی خود را از روسیه تامین کند. بدین ترتیب هم دلارزدایی رخ داده هم تنوع مبادی واردات کالای اساسی و هم روابط ایران با دو کشور چین و روسیه راهبردی‌تر می‌شود.

*توافق تهاتر محصولات پتروشیمی ایران با کالاهای اساسی آفریقا باید توسعه یابد

طبق آمار بانک مرکزی، صادرات نفتی ایران در 1401 به 55.4 میلیارد دلار رسیده و بیش از 34 میلیارد دلار نسبت به 1399 افزایش یافته است که رقمی معادل سال اول اجرای برجام است. اما با این وجود طبق آمار همین موسسه، هنوز 96 درصد از واردات کالای اساسی ایران به نظامات دلاری وابسته بوده و در طول دو سال گذشته اقدام موثری در این حوزه انجام نشده است.

شاید تنها اقدام دولت سیزدهم در حوزه دلارزدایی را بتوان به توافق تهاتر محصولات پتروشیمی ایران با کالاهای اساسی آفریقا در سفر اخیر سیدابراهیم رئیسی به این قاره خلاصه کرد. احسان صالحی دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت با اشاره به جوسازی اخیر در رابطه با توافق تهاتر محصولات پتروشیمی ایران با کالای اساسی از آفریقا در صفحه توئیتر خود نوشت: کشور سالی 15 میلیارد دلار واردات کالای اساسی دارد و محدود کردن مبادی واردات از چند شرکت تحت نفوذ آمریکا از غفلت‌های راهبردی در سال‌های گذشته است. دولت فعلی برای پایداری امنیت غذایی در تلاش برای متنوع‌سازی مبادی واردات کالای اساسی از چین و روسیه گرفته تا آفریقا و آمریکای لاتین است.

در نتیجه ضروری است، دولت سیزدهم با سرعت بیشتری پروژه دلارزدایی از تجارت خارجی ایران را آغاز کند، البته در این بین شبکه دلالان واردات کالای اساسی از کانال‌های غربی و دلاری ذی‌نفعان قدرتمندی هستند که باید برای جایگزینی و حذف تدریجی آنها اقدام کرد.